انسان برای برقراری ارتباط با دیگران واثرگذاری بر آنان از نیروی زبان بهره‌ می‌گیرد. او با گزینش الفاظ مختلف سعی می‌کند که از راه‌های گوناگون تأثیر سخن خود را تغییر دهد. در برخی از موارد احساسات مخاطب را برانگیزد و او را به انجام کاری تحریک نماید و در بعضی مواقع او را از انجام عمل بر حذر دارد. گاهی او را موافق گفتار و اعمال و افکار خویش نماید و گاهی او را به مسائل پیرامون خود آگاه نماید.

در تمام این مواقع زبان و عناصر آن‌که عبارت‌اند از دایره واژگان و زیبایی‌های حاکم بر نظام زبان تأثیر‌گذار است. عناصری چون بلاغت و فصاحت و … می‌تواند تأثیر سخن متکلم را چندین برابر نماید.

نویسندگان و ادیبان بزرگ جهت تبیین صحبت خود از صورت‌های بلاغی استفاده می‌کنند. آن‌ها معمولاً گفتار خود را با افزودن تشبیه و استعاره، کنایه، اقتباسات قرآنی و… تکمیل می‌کنند. بلکه به کمک تشبیه، روح و حیات به کالبد الفاظ می‌دهند و معانی ذهنی (احساسی- حسی و عقلی) را به صورت‌هایی مجسم و زنده در قالب تابلو‌هایی بدیع به نمایش می‌گذارند.

امیرالمؤمنین علی7 که استاد فصاحت و بلاغت در سخن است بیش از این اسلوب در گفتار خود بهره برده است و از شاگردان برجسته ایشان دختر او حضرت زینب3 است که همانند پدر ادیبی بزرگ و سخنوری توانا بود. هرکس که خطبه‌های غرّای ایشان را پس از واقعه‌ی عاشورا مطالعه کند اذعان خواهد کرد که او دانش‌آموخته‌ی مکتب علی7 است. با توجه به آنکه یک سخنرانی خوب باید شرایط ویژه‌ای داشته باشد ازجمله: «1- آرامش فکری سخنگو و نبودن او تحت‌فشار عوامل درونی (مثل گرسنگی و تشنگی)؛ 2- دید مثبت شنوندگان به 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  گوینده و احترام گذاشتن به او؛ 3- محیطی آرام و بی‌سروصدا؛ 4- نبودن در برابر مناظر ناراحت‌کننده و شرایط مطلوب».[1] اما هیچ‌کدام از این شرایط برای حضرت زینب3 مهیا نبود. از ابتدای اسارت غذا و آب برای آنان جیره‌بندی شده بود و حضرت هم سهم خود را بین کودکان تقسیم می‌کرد. شنوندگان به دیده حقارت به اهل‌بیت: می‌نگریستند. در آن محیط از سکوت و آرامش خبری نبود و مناظری دل‌خراش پیش چشمان قهرمان کربلا اتفاق می‌افتاد مانند چوب زدن بر لب و دندان امام حسین7، در این موقعیت حضرت زینب3سعی کرد با بهره‌گیری از صورت‌های بلاغی میزان اثرگذاری کلام را در مخاطبان به حد اعلی برساند. با توجه به اینکه سرآغاز علوم دانش‌های ما حواس است. حضرت با نمونه‌هایی از امور محسوس فهم حقیقت را برای مخاطبان هموار ساخت و با تجسم تلاشی کرده در جهت تقریب مفاهیم و حقایق به ذهن و آن را ابزاری ساخته برای آشنایی مخاطبان با آنچه در حوزه‌ی مشهوداتشان نمی‌گنجید. این پایان‌نامه صور بلاغی خطبه‌های حضرت را موردبررسی و اعجاز بلاغی آن را در انتخاب الفاظ مناسب و معانی محسوس روشن می‌نماید.

یکی از عواملی که باعث پیروزی اهل‌بیت: شد نوع سخن گفتن و روش بیان بانوی کربلا بود. او با استفاده ازتشبیهات و استعارات و کنایات و … هم عظمت حادثه را متذکر شد و هم حوادث را برای مردم ملموس و قابل‌فهم نمود. برانگیختن احساسات مخاطبین از عهده‌ی هر سخنوری برنمی‌آید. تنها کسانی که کلامشان درنهایت فصاحت و بلاغت باشد به این مهم دست خواهند یافت و حضرت زینب‌3نمونه کامل این نوع سخنوران است. ما بر آنیم تا خطبه‌های حضرت زینب3 را ازنظر صور بلاغی تحلیل کنیم.دراین پژوهش منظور از صور بلاغی ،تصویرهای بلاغی مورد نظردر علم بیان نیست،بلکه منظور کلیه صورت های زبانی است که می تواند در هر یک از سه علم معانی،بیان و بدیع مورد استشهاد قرار گیرد ،به عبارت دیگر معنای اعم آن مورد نظر می باشد. این پایان‌نامه در 4 فصل است.

فصل اول: شامل کلیات.

فصل دوم: صور بلاغی خطبه‌ی کوفه.

فصل سوم: صور بلاغی خطبه شام.

فصل چهارم: صور بلاغی در احتجاج حضرت زینب3 با ابن‌زیاد.

که در چند محور موردبررسی قرار می‌گیرد:

1- ساختار شکلی خطبه.

2- کاربردمعانی خطبه.

3- کاربردبیانی خطبه.

4-کاربرد بدیعی خطبه.

5- کاربرد نحوی کلمات خطبه.