فرآورده های استریلیزه شیر كه به روش فرادما تهیه می شوند، بویژه شیر و خامه فرادما در سالهای اخیر ،جای خود را در رژیم غذایی مردم ایران باز كرده اند و ویژگیهای خاصی مانند عمر نگهداری طولانی، عدم نیاز به شرایط خاص نگهداری، قبل از باز كردن ظرف حاوی محصول، امكان توزیع در اقصی نقاط كشور و حتی صدور به سایر كشورها، اهمیت ویژه ای به این گروه از فراورده ها بخشیده است.(فلوز، [1]2000) خامه قسمتی از شیر است كه از نظر مقدار چربی شیر نسبتاً غنی بوده و با عمل خامه گیری از شیر جدا شده و به حالت امولسیون چربی در شیر بدون چربی می باشد. انواع خامه شامل خامه کم چرب که 12 درصد چربی دارد، خامه زده شده و سفت شده که 30 درصد از آن را چربی تشکیل می دهد، خامه سنگین که 36 درصد چربی دارد، خامه های پر چرب که  40 درصد چربی دارند، خامه بریده یا خامه ترش که نوع دیگری از خامه می باشد که در کشور انگلستان تهیه می شود. این نوع خامه را با حرارت دادن خامه معمولی تهیه می کنند و به خامه بریده یا ترش معروف است. این خامه بسیار چرب بوده و 55 درصد چربی دارد.( استاندارد ملی ایران، 1386)

 

محصولات خامه طعم دار که اخیرا مورد توجه تولید کنندگان و مصرف کنندگان قرار گرفته است در استاندارد ملی ایران بدین صورت تعریف شده است: خامه ای است كه با افزودن انواع طعم دهنده های مجاز با و یا بدون شكر طعم دار شده و سپس با یكی از روشهای حرارتی شناخته شده پاستوریزه و یا استریلیزه ( فرادما) شده باشد برای تولید خامه طعم دار می توان از خرما، عسل، مالت، وانیل، شیره انگور، شیره خرما، پودر وانیل، زعفران، پودر دارچین… استفاده کرد. (استاندارد ملی ایران، 1386).

 

از زنجبیل و عسل می توان به منظور طعم دار کردن خامه استفاده کرد. زنجبیل دارای اسید آمینه بوده که در پروتئین سازی و رشد موثر است. زنجبیل در دسته ادویه جات قرار می گیرد و به صورت تازه و آسیاب شده مصرف می شود. نوع تازه آن مقدار کمی یعنی حدود ۷۰ کالری انرژی دارد در حالی که نوع آسیاب شده زنجبیل ۳۳۰ کیلوکالری انرژی دارد که بیشتر به خاطر وجود نشاسته موجود در ریشه زنجبیل است. جنجرول موجود در زنجبیل به آن طعم تندی می دهد و جزو آنتی اکسیدان های مفید و موثر محسوب می شود. زنجبیل برای درمان سردردهای میگرنی توصیه می شود و همچنین در درمان سرماخوردگی، دردهای معده، تهوع و استفراغ موثر است البته مصرف زیاد زنجبیل خطرناک است و می تواند موجب سوزش معده یا بروز سنگ های کلیوی شود و هم چنین به افرادی که داروهای ضد انعقاد مصرف می کنند توصیه نمی شود. ترکیبات اصلی آن شامل: انواع قندها  ۵0 تا۷0 درصد ، چربی ها  3 تا 18درصد اولئورزین  4 تا 5 درصد و ترکیبات سوزاننده 1 تا 3 درصد است.( معطر و اردکانی،  1378)

 

عسل سرشار از مواد مغذی مختلف است. تاکنون حدود 20 قند در عسل شناخته شده که میزان کل آن حدود 80 درصد می باشد و از مهم ترین آن ها گلوکز(31%) و فروکتوز (38%) را می توان نام برد. عسل حاوی آنزیم های متعددی از جمله اینورتاز، دیاستاز، گلوکز اکسیداز، کاتالاز و … می باشد و فاقد هر گونه چربی یا کلسترول می باشد. عسل حاوی انواع مواد معدنی مانند کلسیم ، پتاسیم، آهن ، فسفر ، منیزیم و … است. تحقیقات نشان داده است که هر چه رنگ عسل تیره تر باشد ، حاوی مواد معدنی بیشتری است.
عسل سرشار از ویتامین های مختلف است که از مهم ترین آن ها ویتامین های B1 , B2 , B3 , B5 , B6 و ویتامین C را می توان نام برد(لاهیجی و معصومی .1373).

 

با توجه به خصوصیات سلامت بخش عسل و زنجبیل اضافه کردن این دو ماده به خامه صبحانه می تواند نیاز بدن به مواد مغذی بیشماری را مرتفع سازد و در دراز مدت سبب ارتقا سطح سلامت جامعه شود . هدف از این تحقیق اضافه کردن عسل و زنجبیل به خامه صبحانه و 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  بررسی سطح علاقه مندی مصرف کنندگان به این محصول بود.

 

 

 

فصل اول

 

کلیات

 

 

 

• کلیات

  • فراورده های لبنی

فراورده های لبنی به آن دسته از مواد غذایی اطلاق می شود که همگی از شیر تولید می شوند. معمولاً ماده اولیه تولید انواع لبنیات، شیر گاو است. اما گاهی از شیر سایر پستانداران همچون بز، گوسفند، اسب و… هم استفاده می شود

 

1-2-انواع فراورده های لبنی

 

• شیر که پس از پاستوریزه و هموژنیزه شدن با مقادیر متفاوت از چربی در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرد.

 

• ، چربی شیر است که به سرشیر هم معروف است.

 

• خامه ترش، خامه ایست که به وسیله باکتری تخمیر و ترش شده است.

 

• ، با حذف آب شیر به دست می آید.

 

• شیر غنی شده، شیری است که با تبخیر آب آن، غلیظ شده است و معمولاً به آن شکر هم اضافه می کنند.

 

• کره، همان چربی شیر است که از هم زدن خامه حاصل می شود.

 

• را از راه جامد کردن شیر تهیه می کنند. سپس این بخش جامد را از آب پنیر جدا کرده و می گذارند تا عمل بیاید. این کار معمولاً توسط باکتری یا مایه پنیر صورت می گیرد.

 

• ، شیری است که بوسیله باکتری استروپتوکوک ترش شده است.

 

• ، خامه ایست که به آرامی یخ بسته است. (استاندارد ملی ایران، 1386)

از میان انواع غذاهایی که روزانه به مصرف انسان می رسد، شیر و فرآورده های آن به دلیل تنوعی که دارند در میان گروههای سنی مختلف جایگاه ویژه ای دارد. شیر یکی از مناسبترین مواد غذایی است که علاوه بر انواع پروتئین ها، چربیها (که نسبت به سایر چربیها و روغنها قابلیت هضم بالاتری دارد) ، املاح مورد نیاز بدن بخصوص فسفر و کلسیم  ، انواع ویتامین ها و نیز تمامی اسیدهای آمینه ضروری را داراست. شیر سالم : دارای طعمی مطبوع ،خوشمزه و كمی شیرین بوده و رنگ آن سفید مایل به زرد است.(کریم، 1374)

 

1-3-خامه

 

فرایند جداسازی چربی از شیر جهت تولید خامه: استاندارد کردن چربی شیر ، با جداسازی خامه از شیر و تبدیل شیر کامل به دو فاز کم چرب و پر چرب. که اساس کار سپراتور بدین صورت می باشد که شیر از بلوک احیای پاستوریزاتور با دمای 45-55 درجه سانتیگراد و یا از کلاریفایر وارد دستگاه سپراتور می شود ، بعد داخل سپراتور ، شیر روی جام های مخروطی شکل توزیع شده و تحت نیروی گریز از مرکز عمل جداسازی چربی شیر بر اساس اختلاف وزن مخصوص انجام می گیرد در ادامه خامه از واحد استاندارد سازی دستگاه عبور کرده و بخشی از آن مجددا وارد شیر شده و بخش مازاد از آن جدا می شود و شیر استاندارد شده از بلوک های دیگر پاستوریزاتور عبور کرده و وارد مراحل بعدی پروسس می گردد.(خداییان، 1388)

 

1. مکانیزم جداسازی بر اساس اختلاف دانسیته بین چربی و سایر ترکیبات شیر تحت نیروی گریز از مرکز انجام می شود.

 

1. سپراتورها ممکن است برای فرآیند تغلیظ ماست بر اساس اختلاف وزن مخصوص بین سرم و ماست غلیظ و محصولات دیگر.

بعد از آن شیر وارد هموژنیزاسیون می شود که ، ابتدایی ترین عمل هموژنیزاتور شكستن گویچه های چربی و یكنواخت كردن چربی شیر می باشد که در دمای حدود 40-50 درجه انجام می گیرد ، اما مهمترین عمل آن كمك به مخلوط كردن است. اساس كار آن بر پایه رفت و برگشت سیلندرهاست. شیر در ورود به دستگاه با حركت سیلندر هایی به یكسری صفحات برخورد می كند و به دلیل ایجاد فشار در لبه های صفحات گویچه های چربی ریز می شوند، هر محصول فشار هموژنیزاتور خاص خود را دارد و در مورد شیرهای معمولیPSI 2000-1000 است و از مزایای شیر هموژن این است که گویچه های چربی بطور یكنواخت در شیر پخش شده اند، در شیر هموژن قدرت جذب بالاست زیرا پروتئین و چربی در آن ریز و آماده جذب می شوند و برای افرادی كه ناراحتی های گوارشی دارند، كودكان و سالمندان مصرف این محصولات توصیه می شود.(خداییان، 1388)

 

1-3-1-تعریف خامه

 

خامه عبارت است از شیرغنی شده از چربی که از نظر فازها با شیر تفاوتی ندارد،زیرا فاز پیوسته آن، بخش محلول است و فاز غیرپیوسته همان چربی است.( خداییان، 1388)

 

خامه قسمتی از شیر است كه از نظر مقدار چربی شیر نسبتاً غنی بوده و با عمل خامه گیری از شیر جدا شده و به حالت امولسیون چربی درشیر بدون چربی می باشد.چربی در خامه به صورت گویچه هایی است که توسط غشاءاز فسفولپید احاطه شده است. خامه بر اساس فاكتورهایی نظیر نوع فراوری حرارتی، درصد چربی، بازساخته یا بازتركیب بودن، طبیعی، اسیدی یا تخمیری بودن و غیره به انواع مختلفی طبقه بندی می شود(فرناندز[2]، 2009).

 

1-3-2-سیستم های جدا کننده خامه از شیر

 

امروزه دستگاهی که با استفاده از آن چربی شیر را جدا می کنند سپراتور می باشد.این دستگاه با استفاده از نیروی گریز از مرکز و با توجه به اختلاف دانسیته مواد موجود در شیر باعث جدایی چربی از شیر می شود.(فروزانی،1381)

:

 

جوامع بشری از ابتدای شكل‌گیری در ارتباط نزدیك با محیط اطراف خود بوده و از اجزاء تشكیل دهنده محیط، برای بدست آوردن غذا و دارو استفاده كرده است، شناخت وکاربرد  گیاهان برای تهیه  غذا و دارو به طور مسلم از طریق آزمون و خطا بوده و به تدریج انسان توانست احتیاجات خود را از محیط اطراف خود تأمین نماید. با شكل‌گیری تمدن‌ها و فراهم آمدن امكانات بیشتر، شناخت انسان به تدریج كامل‌تر گشت.(جم زاده،1388 ). گیاهان دارویی یكی از منابع مهم برای درمان بیماری‌ها بوده‌اند و در تمدن‌های پیشین جمع‌آوری و كشت آن‌ها در مكان‌های مقدس نظیر دیرها و صومعه‌ها متداول بوده است (جم زاده،1388 ). استفاده از گیاهان در طب سنتی در ایران و سایر كشورهای جهان متداول بوده و بر اساس شواهد تاریخی، كشور ایران در این زمینه پیشتاز و از كشورهای مطرح جهان بوده است (جم‌زاد، 1388).

 

1-2 تاریخچه گیاهان دارویی:

 

ایرانیان از دیرباز و حتی پیش از دیگران در زمینه گیاهان دارویی و کاربرد درمانی آن­ها از دانش پیشرفته­ای برخوردار بوده­اند(دوازده امامی،1382 ). نمونه بارز آن کتاب اوستاست، در یکی از پنج کتاب تشکیل دهنده اوستا، بخش­های پرشماری به گیاه درمانی، معرفی گیاهان دارویی و کاربرد آن­ها اختصاص یافته است(دوازده امامی،1382 ). اما متاسفانه در لشکر کشی اسکندر مقدونی، کتابخانه مشهور اسکندریه در آتش سوزی عمدتاً نابود شدو بدین ترتیب، سوابق گیاه شناسی شرق کهن در دو تمدن ایران و مصر بر اثر این آتش سوزی­ها، فاقد هر گونه مدرک دیرینه شناخت گیاهان دارویی و خواص آن­ها گردید، متأسفانه بعد­ها نیز بر اثر تخریب فرقه اسماعیلیه و آتش زدن کتابخانه­های آن به­وسیله هلاکوخان مغول، بقیه آثار مکتوب گیاهان دارویی، که توسط این فرقه جمع­آوری شده بود، از میان رفت، تا اینکه در قرن هشتم و نهم میلادی، اطباء ایرانی رونق خاصی به طبابت ایران و جهان بخشیدند، به ­طوری­ که با پیدا شدن دانشمندان و نوابغی نظیر ابوعلی سینا و زکریای رازی با انتشار کتاب­های معروف خود (قانون و الحاوی) پیشرفت­های زیادی نصیب ملت ایران و جهانیان گردیدند (دوازده امامی، 1382).

 

1-3 رویکرد جهانی در استفاده از گیاهان داروئی:

 

رویكرد جهانی به استفاده از گیاهان دارویی و تركیب‌های طبیعی در صنایع دارویی، آرایشی، بهداشتی و غذایی و نیاز مبرم به تحقیقات پایه‌ای و كاربردی وسیعی را در این زمینه نمایان می‌سازد(علیرضاکشفی بناب،1380 ). گیاهان دارویی یكی از منابع بسیار ارزشمند در گستره وسیع منابع طبیعی هستند كه در صورت شناخت علمی، كشت، توسعه و بهره‌برداری صحیح می‌توانند نقش مهمی در سلامت جامعه، اشتغال‌زایی و صادرات غیر نفتی هر کشوری داشته باشند، تنوع آب و هوا و شرایط اكولوژیك مختلف، باعث تنوع و غنای گیاهان دارویی در سراسر ایران شده است، لزوم تحقیقات همه جانبه و بهره‌برداری صحیح از این گیاهان، به ویژه در زمانی كه استفاده جهان از گیاهان دارویی در صنایع دارویی، آرایشی، بهداشتی و غذایی شتاب بسیار بالایی گرفته است، لازم و ضروری است(علیرضاکشفی بناب،1380 ).

 

 

 

1-4 کشت و کار و تولید گیاهان دارویی:

 

امروزه نیاز بیش از حد بشر به منابع داریی,غذایی وآرایشی وتقاضا برای گیاهان دارویی به شدت افزایش یافته است ودر حال حاظر كشورهایی نظیر آمریكا، كانادا، چین، مجارستان و هند بیش‌ترین تحقیقات و کار را در این زمینه انجام می‌دهند (رجحان، 1360).فراورده‌های گیاهی برای حفظ سلامت و تغذیه انسان‌ها و درمان بیماری‌ها به شکل داروها، آنتی‌اکسیدان‌ها، چاشنی‌ها، خوش‌ 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  بو‌کننده‌ها، رنگ‌ها و حشره‌کش‌ها استفاده می‌شوند(امین،1380 ).در سال‌های اخیر، به علت اثر سوء داروهای سنتتیک، استفاده از داروهای گیاهی دوباره رونق یافته و تقاضای جهانی برای این مواد گیاهی افزایش چشم‌گیری پیدا کرده است و برخی از این داروها مانند داروهای گروه تروپان آلكالوئیدی، گروه اوپیوئیدی و داروهای ضد سرطانی بعضا جایگذین مناسب شیمیایی هم ندارند (امین، 1380).

 

از آنجایی که اكثر گیاهان دارویی در مرحله گلدهی برداشت می‌شوند و به تولید بذر جهت زادآوری نمی‌رسند به تدریج باعث از بین رفتن یك یا چند گونه می‌شوند، بنابراین در كشورهای مختلف اقدام به تولید بذر و كشت انبوهی این گیاهان نموده‌اند به طوری‌كه كشور پرو یك چهارم كل زمین‌های زراعی خود را به كشت این گیاهان اختصاص داده و یا كشور چین كه انیستیتو و مراكز تحقیقاتی فراوانی جهت تولید بذر و كشت گیاهان دارویی دارد (توکلی صابری و صداقت، 1379). کشور ما نیز دارای یکی از غنی‌ترین منابع گیاهان دارویی بوده که در نقاط مختلف ایران پراکنده شده‌اند، رجعت دوباره به استفاده از گیاهان دارویی و برداشت‌های بی‌رویه و مستقیم از طبیعت در دهه‌های اخیر از یک طرف و وقوع تنش‌های محیطی طبیعی از طرف دیگر موجب فرسایش شدید ژنتیکی در گونه‌های گیاهی پر ارزش گردیده است (امیدبیگی، 1376 ). این وضعیت تا جایی پیش رفته که برخی از گیاهان دارویی بومی یا از بین رفته و یا در معرض انقراض قرار گرفته‌اند (هویزه و همکاران ،1380)

 

1-5 اهمیت اقتصادی گیاهان دارویی:

در حال حاضر بهره‌برداری از گیاهان دارویی و برداشت از طبیعت در نقاط مختلف كشور صورت می‌گیرد(امیدبیگی،1376 ). در حالی‌كه آمار دقیقی از میزان تولید و مصرف گیاهان دارویی و مكمل‌های طبیعی در ایران در دست نیست(امیدبیگی،1376 ). نگاهی به برخی از آمارهای واردات و صادرات برخی از كشورها و ارزش فروش داروها و مكمل‌های گیاهی بیان كننده اهمیت اقتصادی گیاهان دارویی است. در سال 1977 میلادی در كشور آلمان تولیدات داروهای گیاهی به ارزش 6 میلیارد یورو بوده است (متین، 1382). در سال‌های 1980 تا 1985 طبابت گیاهی در شهرهای صنعتی اروپا 8 درصد افزایش یافت.طبق گزارش شركت آمریكایی فراست و سالیوان، در سال 1986 اروپائی‌ها مبلغ 560 میلیارد دلار صرف فراورده‌های طبیعی و مكمل‌های غذایی نمودند (مومنی، 1380). در سال 1989 واردات گیاهان دارویی مختلف توسط كشورهای اروپایی به میزان 550 میلیون دلار بوده و در همان سال،76 میلیارد دلار دارو ساخته شده است.بر اساس گزارش فائو[2]در سال 1995، ارزش صادرات گیاهان دارویی در جهان بالغ بر 880 میلیون دلار بوده است. در همین سال كشور چین با صادرات 337 میلیون دلار از گیاهان دارویی مقام اول صادرات را به خود اختصاص داد. نكته جالب توجه این كه در كشور چین بیش از 350 هزار هكتار زمین به كشت حدود 200 گونه دارویی اختصاص داشته و حدود 100 میلیون نفر در بخش گیاهان دارویی اشتغال دارند (محمدی‌ گلرنگ، 1380). در سال 1998 میلادی سطح زیر كشت در آلمان بیش از 14700 هكتار بوده و دریافتی از فروش داروهای گیاهی و شیمیایی در داروخانه‌های این كشور بالغ بر 22 میلیارد یورو بوده است (متین، 1382). در سال 1999 كشور ژاپن نزدیك به 101227000 دلار صرف واردات مواد موثره با منشاء گیاهی برای ساخت دارو نموده است (قنبری و همكاران، 1380). در سال 2000 تجارت گیاهان دارویی نزدیك به70 میلیارد دلار بوده است (رسام، 1380). در سال 2001 میلادی، آلمانی‌ها بیش از 5/1 میلیارد یورو خرج داروهای گیاهی نموده‌اند (متین، 1382).

 

1-6 وضعیت گیاهان دارویی در ایران:

 

ایران با برخورداری از سابقه تاریخی درخشان در طب، استعدادهای بالقوه جغرافیایی و اقلیمی (11اقلیم از 13 اقلیم جهانی)، دامنه تغییرات درجه حرارت روزانه (50 درجه سانتی‌گراد)، 300 روز آفتابی در سال، و تنوع بالای گونه گیاهی (7500 الی8000 گونه) که 10 تا 15 درصد آن دارویی است، توانایی بالقوه‌ای در زمینه توسعه و تولید گیاهان دارویی دارد (آزادبخت، 1378؛ امیدبیگی،1379).در حال حاضر حدود 66 هزار هكتار از ارضی كشاورزی در استان‌های مختلف كشور، به كشت گیاهان دارویی اختصاص دارد و از مجموع مزارع اختصاص یافته به گیاهان دارویی، حدود 65 هزار تن محصول تولید می‌شود (عصاره و سید اخلاقی، 1388). میزان صادرات كشور در سال 1386 به میزان 63 میلیون دلار ثبت شده است كه عمده‌ترین اقلام زیره، گشنیز و عصاره شیرین بیان بوده است(غلامشاهی،1388 ). این در حالی است كه ارزش كل واردات گیاهان دارویی و مواد اولیه گیاهی در سال 1386 به میزان 85 میلیون دلار بوده و بیش‌ترین ارزش میزان واردات گیاهان دارویی و فرآورده‌های مرتبط، معادل 59 میلیون دلار مربوط به اسانس‌ها می‌باشد (غلامشاهی، 1388). در حال حاضر 35 شركت داروسازی گیاهی در كشور مجوز فعالیت دارند و حدود 300 قلم داروی گیاهی در كشور تولید می‌گردد، كه حدود 4 درصد داروهای مورد استفاده جامعه را تشكیل می‌دهند و تعداد گیاهان مورد استفاده برای تهیه این داروها (طبق گزارش وزارت بهداشت) حداکثر 90 گونه گیاهی است. همچنین تعداد 60 قلم تركیبات آرایشی با منشاء گیاهی در كشور تولید می‌گردد كه بسیاری از مواد اولیه این فرآورده‌ها از خارج وارد می‌گردد (عصاره و سید اخلاقی، 1388). این در حالی است که تنوع گونه‌ای و ذخایر ژنتیكی از ویژگی‌های بارز این سرزمین بوده و با بهره‌گیری از حدود هشت هزار گونه گیاهی و حدود 1500 گونه گیاه دارویی و انحصاری و بومی بودن برخی از آن‌ها که از ارزش دارویی و صنعتی بالایی برخوردار بوده (ابراهیمی، 1380) و در صورت كشت و فراوری می‌توانند علاوه بر تأمین نیاز بازار داخل، در بازارهای جهانی بدون رقیب وارد شوند. علی‌رغم این‌که همواره استفاده از گیاهان دارویی و تأمین دارو از منشاء گیاه، از ویژگی‌های بارز طب ایرانی محسوب می‌شود اما به رغم پیشینه تاریخی درخشان و گذشته پر افتخار، عملاً جایگاه ایران امروز در این دانش از موقعیت مناسب و مطلوبی در جهان برخوردار نیست، بنابراین تمهیدات لازم برای احیاء و بازگرداندن این سیادت فراموش شده و ارتقاء اهداف متعالی طب ایرانی كه گیاهان دارویی سنگ بنای آن را تشكیل می‌داده است، امری اجتناب ناپذیر است. بنابراین بررسی وضع موجود فعالیت‌های مرتبط با گیاهان دارویی اعم از تحقیقاتی و اقتصادی و نیز فرآورده‌های دارویی و آرایشی، بهداشتی با منشاء گیاهی، نشان می‌دهد كه در ارتباط با عرصه‌های كاری، جمع‌آوری و استحصال محصول از عرصه‌های طبیعی، نهاده‌های مورد نیاز، عملیات كاشت، داشت، برداشت و نیز عملیات پس از برداشت (عمل‌آوری) و بالاخره بازاریابی و بازرگانی گیاهان دارویی و فرآورده‌های آن‌ها نارسایی‌ها، مشكلات و محدودیت‌هایی در كشور وجود دارد كه بدون توجه و رفع آن‌ها، فعال كردن این بخش بالقوه تولیدی غیر ممكن بوده و سودآوری لازم برای تولیدكنندگان نیز بعید به نظر می‌رسد (عصاره و سید اخلاقی، 1388).

 

طبق آخرین آماری که توسط وزارت  جهاد کشاورزی اعلام شده است، سطح زیر کشت گیاهان دارویی در ایران به غیر از زعفران در سال 1390 برابر با 6/38419 هزار هکتار می باشد که مقام اول از آن استان خراسان می‌باشد. با توجه به آمار سال 1391سطح زیر كشت گیاهان دارویی در این استان به غیر از زعفران 13 هزار هكتار می‌باشد.(جدول 1-1, جدول 1-2).

……………………………………………………………………………………….101

 

5-2- خلاصه موضوع درروش تحقیق…………………………………………………………102

 

5-3- خلاصه یافته های تحقیق…………………………………………………………………103

 

5-4-نتیجه گیری ………………………………………………………………………………..103

 

5-5-پیشنهاداتی درارتباط باموضوع …………………………………………………………..104

 

5-6-پیشنهاداتی درارتباط باتحقیقات آتی ………………………………………………………104

 

منابع………………………………………………………………………………………………106

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

(جدول2-1): چارچوب هاومعیارهای ارزیابی کیفیت سود……………………………………..23

 

(جدول2-2): خلاصه مطالعات انجام شده درخارج ازایران…………………………………….64

 

(جدول2-3): خلاصه مطالعات انجام شده درایران………………………………………………69

 

(جدول4-1): شاخص های توصیفی متغیربازده سهام……………………………………………92 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

 

 

(جدول4-2): شاخص های مرکزی وپراکندگی اقلام تعهدی اختیاری………………………….93

 

(جدول4-3): شاخص های مرکزی وپراکندگی اقلام تعهدی غیراختیاری……………………..93

 

(جدول4-4): شاخص های مرکزی وپراکندگی پایداری سود……………………………………94

 

(جدول4-5): آزمون نرمال بودن داده ها…………………………………………………………94

 

(جدول4-6): رابطه کیفیت سودوبازده سهام……………………………………………………..95

 

(جدول4-7): رابطه بین اقلام تعهدی اختیاری وبازده سهام……………………………………..95

 

(جدول4-8): رابطه بین اقلام تعهدی غیراختیاری وبازده سهام…………………………………96

 

(جدول4-9): رابطه پایداری سودوبازده سهام……………………………………………………96

 

(جدول4-10): رگرسیون چندمتغیره……………………………………………………………..96

 

(جدول4-11): خلاصه مدل رگرسیون چندمتغیره……………………………………………….97

 

(جدول4-12): معناداربودن مدل رگرسیون چندمتغیره………………………………………….97

 

(جدول4-13): معناداربودن یانبودن هریک ازمتغیرهای مستقل باوابسته……………………..98

 

(جدول4-14): آزمون تحلیل واریانس برای مقایسه بازده سهام برحسب شرکتها……………..98

 

(جدول4-15): آزمون تحلیل واریانس برای مقایسه بازده سهام برحسب سال…………………99

 

(جدول5-1): جدول خلاصه یافته های تحقیق …………………………………………………103

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکلها

 

(شکل2-1): شکل کیفیت…………………………………………………………………………..22

 

 

 

(شکل3-9-1):مدل تحقیق ………………………………………………………………………..80

 

 

 

 

 

 

 

 

چكیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش‌های اجرا و نتایج به دست آمده) :

:

تنش های محیطی مهمترین عامل کاهش دهنده عملکرد محصولات کشاورزی در سطح جهان هستند. چنانچه تنش های محیطی حادث نمی شدند، عملکردهای واقعی باید برابر با عملکردهای پتانسیل گیاهان می بود. در حالی که در بسیاری از گیاهان زراعی متوسط عملکرد واقعی گیاهان 10-20 درصد عملکرد پتانسیل آنان است. در نقاط خاصی از کره زمین به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، عوامل تنش زا در تولید محصولات کشاورزی تاثیر منفی بیشتری دارند و کشاورزی در آن مناطق با تحمل هزینه بیشتر و بازده کمتر صورت می گیرد. (2013,.wang et al)

 

در بین تنشهای محیطی، خشکی مشكل حادی است، كه درحدود دو میلیون كیلومتر مربع از زمینهای قابل استفاده در كشاورزی را تحت تأثیر خود قرار داده است و از این رو عامل محدود كننده بزرگی در تولید گیاهان  در سراسر دنیا به شمار میرود. از طرفی افزایش خشک شدن زمینهای كشاورزی به طور وسیعی مورد انتظاراست، به طوریكه 30 درصد اراضی در 25 سال آینده و بالغ بر 50درصد آنها در سال 2050 به دلیل توسعه خشکی از گردونه تولیدات گیاهان در محیط  كشاورزی خارج می شوند(2013,.wang et al). از طرف دیگر ایران سرزمینی خشك و نیمه خشك با نزولات جوی بسیار كم است ،به طوری كه میانگین بارش سالانه آن در حدود274 میلی متر می باشد. در مقایسه با میانگین بارش در سطح كره زمین (حدود 860 میلی متر)، این مقدار بسیار كم است كه نشان دهنده آن است كه خشكی در ایران یك واقعیت اقلیمی است (1999Alizadeh,)

 

برای غلبه بر مشكل خشکی خاكها راهكار زیستی یكی از راهكارهای اساسی است كه باید مورد توجه قرار گیرددر این بین میتوان به قارچهای میكوریزا، اشاره كرد . قارچهای میكوریزا آربسكولار نقش مهمی در بهبود تغذیه ورشد گیاهان در شرایط خشک دارند .singh et al.,1997))

 

قارچهای میكوریزا با داشتن شبكة هیفی گسترده و افزایش سطح و سرعت جذب  ریشه، كارایی گیاهان را در جذب آب و عناصرغذایی بویژه عناصر كم تحرك فسفر، روی، مس افزایش داده وبا موجب بهبود رشد آنها میشوند ( 1994 Marschner & Dell,)

 

حبوبات پس از غلات، دومین منبع غذایی بشرمحسوب می شوند (شهرام و دانشی، 1384 ). در بین حبوبات، لوبیا یکی از مهمترین این گروه از گیاهان محسوب میشود. حدود 60 درصد تولید لوبیا درکشورهای در حال توسعه تحت شرایط تنش خشکی؛ انجام می گیرد (کوستا فرانسا و همکاران، 2000, تورکان و همکاران، 2005 ).

 

لوبیا یكی از مهمترین گونه های خانواده لگومینوز است و متعلق به دو جنس فازئولوس و ویگنا می باشد كه به ترتیب بومی آمریكا و آسیا هستند . لوبیا در پنج قاره دنیا كشت می گردد و سطح زیر كشت جهانی آن حدود 24 میلیون هكتار و متوسط عملكرد آن حدود 500 كیلو گرم در هكتار می باشد .

 

لوبیا یكی از مهمترین گیاهان زراعی خانواده بقولات است كه در دنیای جدید یكی از منابع مهم پروتئینی و كالری در تغذیه انسان محسوب  میشود(Phaseolus vulgaris L.) بطوریكه دانه لوبیا دارای       25-20 درصد پروتئین و 56-50 درصد هیدرات كربن می باشد(Graham and Ranalli, 1997 ) لوبیا در مقایسه با غلات دیگر 2 تا 3 برابر و نسبت به گیاهان نشاسته ای 10 تا 20 برابر بیشتر دانه آن دارای پروتئین است ( مجنون حسینی، 1375).در حال حاضر به دلیل اهمیت مذكور، سطح زیر كشت این گیاه در جهان رو به فزونی است بر اساس آمار انتشار یافته سطح زیر كشت جهانی این گیاه بالغ بر 24 میلیون هكتار با متوسط عملكرد جهانی در حدود 600 كیلوگرم در هكتار گزارش شده است وسطح زیر كشت این گیاه در ایران 125 هزار هكتار با میانگین عملكردی بیشتر از متوسط عملكرد جهانی در حدود 1470 كیلوگرم درهكتار گزارش شده است(غفاری خلیق، 1379)

 

مكانیسمهای غلظت و انتقال عناصرغذایی در گیاهان، مانند جریان توده ای، انتشار و یا غلظت و انتقال به وسیله پدیده اسمز همگی تابعی از مقداررطوبت موجود در خاك و ریشه است و در صورت كاهش رطوبت، شدت و مقدار غلظت عناصر غذایی دستخوش تغییر و تحول میگردد (تایز و زایگر1998,)

 

قارچهای میكوریزا قادر خواهند بود كه اثرات نامطلوب تنش خشكی را در گیاهان تعدیل نمایند (Auge,2001)

 

1-1- اهداف طرح تحقیق:

 

در این تحقیق سعی میشود با توجه به حساسیت گیاه لوبیا به تنش خشکی و اثرات میكوریزایی شدن لوبیا ، اثر دو گونه قارچ Glomus intradices و mosseae Glomus بر شرایط تحمل به تنش خشکی بررسی شود و مشخص شود آیا هردوگونه اثرات یکسانی بر  گیاه ایفا میکنند.آیا جذب آب و مواد غذایی در شرایط همزیستی تحت تنش افزایش خواهد یافت؟ آیا عمکرد گیاه تحت تاثیر همزیستی قرار گرفته وبهبود خواهد یافت.

 

1.بررسی اثر قارچ مایكوریزا بر بهبود رشد ریشه گیاه و كارآیی جذب آب و عناصر غذایی در شرایط تنش خشکی . 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

 

 

2.تعیین گونه قارچ مایكوریزامناسب که قادر به افزایش به تحمل  گیاه به  تنش خشکی است.

 

1-2 -فرضیه ها:

 

1- همزیستی قارچ میكوریزا باریشه .لوبیا باعث افزایش رشد ریشه، و كاهش تنش خشکی می گردد.

 

2- همزیستی قارچ میكوریزا باریشه لوبیاباعث افزایش جذب عناصر  مفیدی می گردد.

 

3- بین  گونه های قارچ از نظر تاثیر بر رشد گیاه تفاوت وجود دارد.

 

4- همزیستی قارچ میكوریزا باریشه لوبیا باعث افزایش جذب آب  می گردد.

 

کلیات

 

1-3-کلیات لوبیا سبز

 

لوبیا گیاهی است از تیره بقولات ، علفی وبالا رونده است. برگهای آن سبز رنگ ، پهن ، بزرگ و نوك تیز است بشكل قلب می باشد .

 

در بین حبوبات از لحاظ سطح زیركشت و ارزش اقتصادی مقام اول متعلق به لوبیا است.آب و هوای مطلوب (تابستان های گرم تا معتدل) وآب كافی در مناطق زیر كشت لوبیا، خاك مرغوب بابافت رسی و رسی شنی و دارای عمق زیاد، وجودنیروی كارگری فراوان در فصول كاشت و برداشت وارزان بودن نیروی كارگری از دلایل عمده افزایش سطح زیر كشت آن می باشد (صالحی و همكاران،1384)

متوسط عملکرد جهانی انواع آن حدود 500 کیلو گرم در هکتار است 40 درصد از سطح زیر کشت آن در آسیا  30 درصد د رآمریکاست تقریبا 9 میلیون هکتار سطح زیر کشت انواع لوبیا در هندوستان ، 4 میلیون هکتار در برزیل ،5/1 میلوین هکتار در مکزیک، 3/0 میلیون هکتار در بروندی و 4/0 میلیون هکتار در یوگسلاوی است (کوستا فرانسا و همکاران، 2000)

 

تمامی گونه های لوبیا متعلق به دو جنس عمده است جنس Phaseolus که شامل گونه های بذر درشت آمریکایی است و جنس Vigna که شامل گونه های بذر ریز آسیایی است . گونه های آمریکایی ،بومی آمریکا و گونه های آسیایی بومی جنوب آسیا هستند . گونه های آمریکایی ، دارای غلاف هایی پهن با نوک بلند بوده و دارای تعداد محدودی بذر در درهم غلاف (4تا8 عدد) اما بذر ها درشت می باشند اما گونه های آسیایی نیز دارای غلاف هایی کوچک(حد اکثر به طول 10 سانتی متر ) و استوانه ای هستند در داخل هر غلاف تعداد زیادی بذر (تقریبا 20 عدد) وجود دارد . در حال حاضر 18 نوع لوبیا در سطح جهان کاشته می شود و در بین انها لوبیا سبز بیشترین توجه جهانی را به خود اختصاص داده است .( تورکان و همکاران، 2005)

 

1-4-ویژگیهای گیاه شناسی لوبیا سبز

 

لوبیا سبز Snap beans ، گیاهی است یکساله ، از تیره بقولات Leguminosa  گونه های متفاوت و ارقام مختلفی وجود دارد که ارقام معروف آن عبارتند ار:

 

1 . لوبیا سبز پا بلند (Ph.vulgaris  var.commune)  2. لوبیا سبز پا کوتاه (Ph.v  var.humilis)

 

3 . لوبیا گل خوشه ای (Ph.coccineus)  4 . لوبیا پهن پا بلند (Ph.limensis)

 

5 .  لوبیا پهن پاکوتاه (Ph.limensis  var.limenanus)

 

دارای یک ریشه اصلی راست و ریشه های فرعی فراوان، در روی ریشه های کوچک لوبیا غده های قهوه ای رنگ نامنظم ، تثبیت کننده ازت قرار گرفته است برگهای مرکب که از سه جفت برگچه تشکیل شده اند بادمبرگ طولانی به طور متناوب روی ساقه آن قرار گرفته اند. ممکن است برگچه ها از کرکهای ریز پوشیده شده باشند. برگها لوبیا دارای گشواره هستند گلهای لوبیا به صورت خوشه ای یا منفرد از جوانه های جانبی کنار برگها بوجود می آیند جام گل لوبیا سفید یا ارغوانی میباشد گل لوبیا خودگشن است. براثر تلقیح گل میوه آن که به صورت غلاف یا نیام می باشد، بوجود می آید نیام لوبیا بلند، باریک و گاهی ممکن است خمیده باشد.( جیمینگ و میدمور، 1990 )

 

لوبیا سبز اگر چه گیاهی است متنوع با صدها واریته جدید اما تمامی آنها را در دو دسته طبقه بندی میكنند :

 

الف – واریته بوته ای تا Bush type  كه روز خنثی بوده و گیاهانی پا كوتاه به ارتفاع 20تا 60سانتیمتر ، زود رس و با رشدی محدود میباشند .

 

ب- واریته های رونده یا Pole  type  كه رشدشان نا محدود بوده و ممكن است تا ارتفاع 2 الی 3 مترهم رشد كنند . در آنها انواع روز خنثی و روز كوتاه وجود دارد . (باتوگال وهمکاران، 1990)

 

مشخصات گیاه‌شناسی لوبیا (Beans phaseolus vulgaris   : نام علمی لوبیا phaseolus vulgaris می‌باشد گیاهی است یکساله علفی که دارای ساقه بندبند می‌باشد. تعداد بندها و فاصله آنها از همبستگی به تیپ لوبیا دارد. لوبیا گیاهی خودگشن بوده و گونه‌های مختلف آن از نظر شکل بوته، طول و غلاف و تعداد دانه در غلاف و اندازه دانه با هم متفاوت می‌باشند.

 

تعداد کروموزهای لوبیا ۲۲=n2 می‌باشد. دانه لوبیا در رنگهای مختلف مانند سفید، قرمز، صورتی، بنفش، کرم، خاکستری، قهوه‌ای، کرم با لکه‌های قرمز و سیاه و ابلق، الوان ظاهر شده و شکل دانه‌ها نیز قلوه‌ای، کروی کروی و استوانه‌ای و یا ترکیبی از آنها دیده می‌شود. (۲۷و۲۶) لوبیا با نام انگلیسی common bean از راسته Rosales خانواده leguminosae و زیر خانواده Papilionidae و شاخه phaseolae و زیر شاخه Phaseoliae و جنس phaseolus می‌باشد.

 

لوبیا از نظر الگوی رشد growth habit به چهار تیپ به شرح زیر تقسیم می‌شود:

 

تیپ ۱- کاملا بوته‌ای       Type I- Determinate Bush

 

تیپ ۲- بوته‌ای با کمک پیچک   Type II- Indeterminate Bush

 

تیپ ۳- نیمه رونده خوابیده  Type III- Indeterminate Bus

کلیات

 

برنامه ریزی شهری، یک رویکرد بین رشته ای است که در آن عوامل سیاسی و اجتماعی با عوامل اقتصادی در تعاملند. برنامه‌ریزی و طراحی شکل شهرها و الگوی گسترش فیزیکی آنها بخشی از ادبیات شهرسازی است. برنامه ریزان شهری در جستجوی شناخت و مطالعه ابعاد شهر مخصوصاً از جنبه کالبدی – فضایی و رشد و گسترش شهر هستند تا شهری که در حال شکل گیری است محل مناسبی برای سکونت و آرامش انسان ها باشد. از جمله این جنبه ها که مطالعه آن الزامی است، اشکال کالبدی و الگوهای رفتاری بین آنهاست که بخشی از عناصر تشکیل دهنده ساخت شهر هستند که رابطه متقابل با یکدیگر دارند و با ایجاد اصلاحات در شکل‌های کالبدی می توان روش استفاده شهروندان از محیط شهر را بهبود بخشید. برنامه ریزی شهری با مسائلی سر و کار دارد که به کمک آنها می توان شهر پیرامون خود را بهتر شناخت. در برنامه ریزی شهری، شناخت شهر، هم در بر گیرنده ظاهر (کالبد) و هم الگوهای رفتاری است که بر کالبد تاثیر می گذارند.

شهرها، همواره تحت تأثیر نیروها و عوامل گوناگونی شكل گرفته وگسترش می یابند. شهر در اساس پدیده ای اجتماعی – اقتصادی است، انسان ها برای كار وزندگی و ارتباطات، در پهنه ای محدود وكمابیش متراكم گرد هم می آیند وكم كم شهر را پدید می آورند. شهرها با تحولات اجتماعی، جابه جایی های جمعیتی، تغییرات اقتصادی و نوآوری های فن شناختی، دگرگون می شوند. با افزایش جمعیت، نیز فعالیت وسرمایه گذاری به شدت توسعه می یابد و نظام وسازمان كالبدی شهرها دستخوش تغییرات اساسی می شود(سعیدنیا، 1378: 19).

 

بنابراین شهرها همانند موجودات زنده، همواره از لحاظ كالبد بزرگتر واز لحاظ ساخت پیچیده تر می شوند. به دنبال این رشد فیزیكی، شرایط اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی آن ها نیز به تدریج دگرگون می شود. بررسی تاریخی شیوه ی گسترش كالبدی شهر، عوامل مؤثر در تغییر ساختار شهر را آشكار می سازد. چرا شهر در این مكان ایجاد شده است؟ چگونه رشد كرده و علل پیشرفت آن چه بوده است؟

 

ساخت کالبدی شهر یکی از مباحث مهم در شهرشناسی است که در جای خود می تواند شرایط درونی شهر را نشانگر باشد و کمیت و کیفیت آن، حاکمیت نوعی تفکر و ایده را نشان می دهد و یا بیانگرمسائل اقتصادی و سیاسی و اجتماعی است که شهر با آنها دست به گریبان هست.

 

در ایران، پس از اجرای برنامه اصلاحات ارضی و وقوع انقلاب اسلامی شهرهای عمده کشورمان با رشد فزاینده جمعیت شهری و لجام گسیختگی کالبدی مواجه شدند و گسترش نامتوازن فیزیکی شهرها یکی از پیامدهای این موضوع بود.

 

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران، تحولات عظیمی در عرصه‌های کشور رخ داد. بروز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، تحریم اقتصادی ایران از سوی قدرت‌های بزرگ، رشد فزاینده جمعیت، تغییر الگوی مصرف جامعه، شکل گیری نهادهای دولتی 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  و انقلابی در امر زمین و مسکن و توجه بیشتر به رفاه مردم، واگذاری زمین از سوی سازمان شهری به مردم، خاصه طبقات کم‌درآمد، جلوگیری از اشغال بی‌رویه اراضی شهری و اعمال قوانین شهرداری بر الگوی شهرنشینی و به تبع آن بر ساختار فضایی – کالبدی شهر تأثیر تعیین‌کننده گذاشت.

 

این تحولات، باعث رشد سریع شهرها و گسترش بی رویه آنها در چند دهه اخیر شد. توسعه فضایی- کالبدی شتابان و ناموزون شهرها در چند دهه اخیر آثار و پیامدهای نامطلوب اقتصادی، اجتماعی و کالبدی را به دنبال آورده است. هزینه های گزاف حمل و نقل و خدمات رسانی شهری، اتلاف انرژی در شهر، تشدید جدایی گزینی های اجتماعی، تخریب محیط زیست، عدم زیبایی و انسجام و عدم وحدت عناصر شهری، بی هویتی در شهر و خلاصه ناپایداری شهر از مهمترین پیامدهای گسترش شهرها و بر هم خوردن توازن شهر بود. در این میان نباید از جایگاه مهم دولت ها و سیاست گذاری هایشان در حیات شهرها غافل بود. نقش دولت در سراسر جهان نقشی حیاتی بوده و توسعه شهری و مدیریت برآن به ویژه در کشورهای در حال توسعه تحت تأثیر سیاست گذاری دولت قرار گرفته است و رشد و گسترش فیزیکی شهرهای معاصر بدون بررسی نقش دولت ها تقریباً بی معنا خواهد بود.

 

دولت و نهادهای دولتی و انقلابی پس از استحکام بنیان های خود تصمیم به حل مشکلات مردم و برنامه ریزی در جهت آینده شهرها گرفتند. در آن ایام بیشتر هم و غم مسئولین پیاده کردن شرایط مناسب زندگی برای همگان بود و مهمتر از همه اینکه اساس شکل گیری این نظام هم بر این مبنا بود. در این راستا سازمان مسکن و شهرسازی و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی دو نهاد مهم و تصمیم گیر اصلی در حوزه زمین و مسکن یکی در شهرها و دیگری در روستاها شدند. این دو نهاد برنامه های مختلفی را از جمله در امر تملک اراضی موات، گرفتن سند برای زمین ها، آماده سازی زمین در شهرها، واگذاری زمین، ساخت مسکن ارزان برای مستضعفان و … در نقاط مختلف انجام دادند. مهمترین بازتاب این اقدامات در همان اوایل، بازتاب مثبت اجتماعی بود، اما در زمره دخالت های دولت ها در امور شهرها، و می توان گفت از جمله مهمترین عرصه هایی که دولت در آن ورود پیدا کرد و آینده شهرها را تحت تأثیر قرار داد، نقش دولت در واگذاری ها اراضی شهری بود. مبحث طرح های واگذاری اراضی در طول دهه های اخیر و با افزایش سریع جمعیت شهرنشین، افزایش تقاضا برای زمین و مسکن از جانب خانواده ها و سیر صعودی قیمت های زمین به بحث مهمی در جامعه تبدیل شد. مردمان ساکن در نواحی شهری تا آغاز سده حاضر و حتی تا چهار دهه پیش با مشکل چندانی در زمینه کمبود زمین و مسکن مواجه نبودند و رابطه آنها با محیط اطرافشان در چارچوب قوانین پایداری و استفاده عادلانه از زمین و امکانات آن بود. اما پیشرفت های صنعتی و رشد و ارتقای سطح بهداشت باعث رشد چشمگیر جمعیت و در مقابل، معضل کمبود زمین در سده حاضر در اکثر جوامع شد. طبیعتاً با توجه به اینکه زمین منبعی است که قابل تولید نیست و در مقابل، تقاضا برای آن رو به افزایش است، پس بهره گیری و استفاده از آن بیشتر از توان زمین شده و پیامدهایی را به دنبال داشته است.

 

در حال حاضر، این مسأله در استفاده زمین برای کاربری های مسکونی بیشتر به چشم می خورد و افراد و نهاد ها را به دست اندازی به زمین های اطراف شهر (چه کشاورزی و یا غیره) واداشته است تا با تغییر کاربری ها کاستی های این حوزه را جبران کنند. نتیجه این مسائل، در خروجی طرح های جامع مشخص می شود، آنجایی که میزان تصرف اراضی و اختصاص آن ها به کاربری مسکونی در خارج شهر بیش از حد مورد نیاز بوده و طرح های شهری همیشه یک قدم از اقدامات بشری عقب تر بوده اند.

 

1-2 طرح مسئله

 

گسترش فضای شهری با ساختمان سازی های مرتفع بدون هیچ تردیدی چشمگیرترین نمود رشد شهری كنونی است، بیشتر شهرها طی قرون متمادی گسترش كندی داشته اند، این شهرها در گذشته به صورت طبیعی رشد می کردند یعنی توسعه شهر بدون برنامه ریزی آتی انجام می شد و شهر به صورت اتفاقی توسعه می یافت. در رشد طبیعی شهر سیستم جاده ای، پارك ها، زمین بازی، مدارس، واحدهای صنعتی، مراكز تجاری، بیمارستانها و زمین های بازی و … بدون نظم و ملاحظات توسعه آتی شهر ایجاد می شدند. اما در دوره های اخیر با افزایش جمعیت شهری، روند شتابان توسعه شهری آغاز شد. طی دهه 1990-2000 افزایش شدیدی در حجم مباحث در مورد توسعه شهری رخ داد که جوانب مختلف الگوهای توسعه شهری را در بر می گرفت.

 

شهر آران و بیدگل همانند سایر شهرهای ایران، از گذشته تا کنون دو دوره زندگی و رشد شهری را تجربه کرده است. این شهر از دوره های قبل از اسلام که حیات خود را آغاز کرده است همواره مبتنی بر یک سیر طبیعی رشد می کرد و مبنای زندگی ساکنان شهر، بر کشاورزی و سیستم های آبی چون قنات استوار بود. در طول این دوران، هیچگاه شهر رشد و توسعه ناگهانی و یکباره ای را تجربه نکرده و این توسعه از چهارچوب ها فراتر نرفت. آران و بیدگل از دو قسمت مجزا یعنی بخش آران و بخش بیدگل داخل یک برج و بارو تشکیل شده بودند و محلات به صورت ارگانیک و با رشدی بطئی بودند. گسترش محلات مطابق با رشته های قنات ها و میزان دسترسی به آب قنات بود(طرح جامع آران و بیدگل،1359).

 

در فاصله سال­های 1333 تا 1340 در اثر ازدیاد جمعیت شهر در اراضی داخل برج و باروی شهر چون فضایی برای احداث واحدهای مسکونی وجود نداشت. بنابراین در اولین مرحله خارج از برج و بارو، مبادرت به احداث مسکن شد. اما توسعه شهر چشمگیر نبود و شهرنشینی به صورت آرام و برای چند محله اصلی شهر اندکی از زمین­های پوسته خارجی یعنی زمین­های کشاورزی برای احداث ساختمان مسکونی استفاده شد(همان منبع).

 

با شروع دهه چهل شمسی و با تشدید تغییرات در اوضاع اجتماعی کشور، مرحله جدید رشد و توسعه شهری و افزایش شهرنشینی آغاز گردید، غلبه سرمایه داری و تأثیر آن در گسترش شهرنشینی، الگوی توسعه برون­زا و ورود شهرسازی مدرن غربی به ایران و متعاقب آن اصلاحات ارضی و پس از آن وقوع انقلاب اسلامی موجبات گسترش سریع شهرنشینی را فراهم نمود. در دهه 1340، در آران و بیدگل، برنامه اصلاحات ارضی پیاده شد و زمین­ها و اراضی کشاورزی در فضای شهری بلعیده شد. اصلاحات ارضی سرآغاز تحول خاصی در نظام شهری و به تبع آن علت گسترش فیزیکی شهر مورد مطالعه بود. با اجرای برنامه اصلاحات ارضی (1341) و فروپاشی روابط روستایی، مناسبات شهر و روستا نیز دگرگون شده و بازار کارخانجات صنعتی یک شهر بزرگتر و یا یک سکونتگاه وسیع تر، پرجاذبه تر به نظر آمد. اجرای اصلاحات ارضی باعث شد نزدیک به 50 درصد از جمعیت روستایی کشور بدون زمین بماند و همچنین افرادی که مالک شدند چون کمکی از دولت دریافت ننمودند و نیز خود سرمایه ای نداشتند به تدریج زمین ها را رها کرده و برای برخورداری از درآمد بیشتر و معیشت بهتر روانه شهر شوند. با افزایش جمعیت شهر و در نتیجه نیاز روزافزون به مسکن، زمین های شهر دچار تغییر و تحولاتی گردیدند. این افزایش جمعیت و مهاجرت ها به همراه تبعات اجتماعی و اقتصادی خود ناهنجاری های اجتماعی و کالبدی را نیز مخصوصاً بر ساختار کالبدی شهرگذاشت(مشکینی و همکاران، 1389).