:

تنش های محیطی مهمترین عامل کاهش دهنده عملکرد محصولات کشاورزی در سطح جهان هستند. چنانچه تنش های محیطی حادث نمی شدند، عملکردهای واقعی باید برابر با عملکردهای پتانسیل گیاهان می بود. در حالی که در بسیاری از گیاهان زراعی متوسط عملکرد واقعی گیاهان 10-20 درصد عملکرد پتانسیل آنان است. در نقاط خاصی از کره زمین به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، عوامل تنش زا در تولید محصولات کشاورزی تاثیر منفی بیشتری دارند و کشاورزی در آن مناطق با تحمل هزینه بیشتر و بازده کمتر صورت می گیرد. (2013,.wang et al)

 

در بین تنشهای محیطی، خشکی مشكل حادی است، كه درحدود دو میلیون كیلومتر مربع از زمینهای قابل استفاده در كشاورزی را تحت تأثیر خود قرار داده است و از این رو عامل محدود كننده بزرگی در تولید گیاهان  در سراسر دنیا به شمار میرود. از طرفی افزایش خشک شدن زمینهای كشاورزی به طور وسیعی مورد انتظاراست، به طوریكه 30 درصد اراضی در 25 سال آینده و بالغ بر 50درصد آنها در سال 2050 به دلیل توسعه خشکی از گردونه تولیدات گیاهان در محیط  كشاورزی خارج می شوند(2013,.wang et al). از طرف دیگر ایران سرزمینی خشك و نیمه خشك با نزولات جوی بسیار كم است ،به طوری كه میانگین بارش سالانه آن در حدود274 میلی متر می باشد. در مقایسه با میانگین بارش در سطح كره زمین (حدود 860 میلی متر)، این مقدار بسیار كم است كه نشان دهنده آن است كه خشكی در ایران یك واقعیت اقلیمی است (1999Alizadeh,)

 

برای غلبه بر مشكل خشکی خاكها راهكار زیستی یكی از راهكارهای اساسی است كه باید مورد توجه قرار گیرددر این بین میتوان به قارچهای میكوریزا، اشاره كرد . قارچهای میكوریزا آربسكولار نقش مهمی در بهبود تغذیه ورشد گیاهان در شرایط خشک دارند .singh et al.,1997))

 

قارچهای میكوریزا با داشتن شبكة هیفی گسترده و افزایش سطح و سرعت جذب  ریشه، كارایی گیاهان را در جذب آب و عناصرغذایی بویژه عناصر كم تحرك فسفر، روی، مس افزایش داده وبا موجب بهبود رشد آنها میشوند ( 1994 Marschner & Dell,)

 

حبوبات پس از غلات، دومین منبع غذایی بشرمحسوب می شوند (شهرام و دانشی، 1384 ). در بین حبوبات، لوبیا یکی از مهمترین این گروه از گیاهان محسوب میشود. حدود 60 درصد تولید لوبیا درکشورهای در حال توسعه تحت شرایط تنش خشکی؛ انجام می گیرد (کوستا فرانسا و همکاران، 2000, تورکان و همکاران، 2005 ).

 

لوبیا یكی از مهمترین گونه های خانواده لگومینوز است و متعلق به دو جنس فازئولوس و ویگنا می باشد كه به ترتیب بومی آمریكا و آسیا هستند . لوبیا در پنج قاره دنیا كشت می گردد و سطح زیر كشت جهانی آن حدود 24 میلیون هكتار و متوسط عملكرد آن حدود 500 كیلو گرم در هكتار می باشد .

 

لوبیا یكی از مهمترین گیاهان زراعی خانواده بقولات است كه در دنیای جدید یكی از منابع مهم پروتئینی و كالری در تغذیه انسان محسوب  میشود(Phaseolus vulgaris L.) بطوریكه دانه لوبیا دارای       25-20 درصد پروتئین و 56-50 درصد هیدرات كربن می باشد(Graham and Ranalli, 1997 ) لوبیا در مقایسه با غلات دیگر 2 تا 3 برابر و نسبت به گیاهان نشاسته ای 10 تا 20 برابر بیشتر دانه آن دارای پروتئین است ( مجنون حسینی، 1375).در حال حاضر به دلیل اهمیت مذكور، سطح زیر كشت این گیاه در جهان رو به فزونی است بر اساس آمار انتشار یافته سطح زیر كشت جهانی این گیاه بالغ بر 24 میلیون هكتار با متوسط عملكرد جهانی در حدود 600 كیلوگرم در هكتار گزارش شده است وسطح زیر كشت این گیاه در ایران 125 هزار هكتار با میانگین عملكردی بیشتر از متوسط عملكرد جهانی در حدود 1470 كیلوگرم درهكتار گزارش شده است(غفاری خلیق، 1379)

 

مكانیسمهای غلظت و انتقال عناصرغذایی در گیاهان، مانند جریان توده ای، انتشار و یا غلظت و انتقال به وسیله پدیده اسمز همگی تابعی از مقداررطوبت موجود در خاك و ریشه است و در صورت كاهش رطوبت، شدت و مقدار غلظت عناصر غذایی دستخوش تغییر و تحول میگردد (تایز و زایگر1998,)

 

قارچهای میكوریزا قادر خواهند بود كه اثرات نامطلوب تنش خشكی را در گیاهان تعدیل نمایند (Auge,2001)

 

1-1- اهداف طرح تحقیق:

 

در این تحقیق سعی میشود با توجه به حساسیت گیاه لوبیا به تنش خشکی و اثرات میكوریزایی شدن لوبیا ، اثر دو گونه قارچ Glomus intradices و mosseae Glomus بر شرایط تحمل به تنش خشکی بررسی شود و مشخص شود آیا هردوگونه اثرات یکسانی بر  گیاه ایفا میکنند.آیا جذب آب و مواد غذایی در شرایط همزیستی تحت تنش افزایش خواهد یافت؟ آیا عمکرد گیاه تحت تاثیر همزیستی قرار گرفته وبهبود خواهد یافت.

 

1.بررسی اثر قارچ مایكوریزا بر بهبود رشد ریشه گیاه و كارآیی جذب آب و عناصر غذایی در شرایط تنش خشکی . 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

 

 

2.تعیین گونه قارچ مایكوریزامناسب که قادر به افزایش به تحمل  گیاه به  تنش خشکی است.

 

1-2 -فرضیه ها:

 

1- همزیستی قارچ میكوریزا باریشه .لوبیا باعث افزایش رشد ریشه، و كاهش تنش خشکی می گردد.

 

2- همزیستی قارچ میكوریزا باریشه لوبیاباعث افزایش جذب عناصر  مفیدی می گردد.

 

3- بین  گونه های قارچ از نظر تاثیر بر رشد گیاه تفاوت وجود دارد.

 

4- همزیستی قارچ میكوریزا باریشه لوبیا باعث افزایش جذب آب  می گردد.

 

کلیات

 

1-3-کلیات لوبیا سبز

 

لوبیا گیاهی است از تیره بقولات ، علفی وبالا رونده است. برگهای آن سبز رنگ ، پهن ، بزرگ و نوك تیز است بشكل قلب می باشد .

 

در بین حبوبات از لحاظ سطح زیركشت و ارزش اقتصادی مقام اول متعلق به لوبیا است.آب و هوای مطلوب (تابستان های گرم تا معتدل) وآب كافی در مناطق زیر كشت لوبیا، خاك مرغوب بابافت رسی و رسی شنی و دارای عمق زیاد، وجودنیروی كارگری فراوان در فصول كاشت و برداشت وارزان بودن نیروی كارگری از دلایل عمده افزایش سطح زیر كشت آن می باشد (صالحی و همكاران،1384)

متوسط عملکرد جهانی انواع آن حدود 500 کیلو گرم در هکتار است 40 درصد از سطح زیر کشت آن در آسیا  30 درصد د رآمریکاست تقریبا 9 میلیون هکتار سطح زیر کشت انواع لوبیا در هندوستان ، 4 میلیون هکتار در برزیل ،5/1 میلوین هکتار در مکزیک، 3/0 میلیون هکتار در بروندی و 4/0 میلیون هکتار در یوگسلاوی است (کوستا فرانسا و همکاران، 2000)

 

تمامی گونه های لوبیا متعلق به دو جنس عمده است جنس Phaseolus که شامل گونه های بذر درشت آمریکایی است و جنس Vigna که شامل گونه های بذر ریز آسیایی است . گونه های آمریکایی ،بومی آمریکا و گونه های آسیایی بومی جنوب آسیا هستند . گونه های آمریکایی ، دارای غلاف هایی پهن با نوک بلند بوده و دارای تعداد محدودی بذر در درهم غلاف (4تا8 عدد) اما بذر ها درشت می باشند اما گونه های آسیایی نیز دارای غلاف هایی کوچک(حد اکثر به طول 10 سانتی متر ) و استوانه ای هستند در داخل هر غلاف تعداد زیادی بذر (تقریبا 20 عدد) وجود دارد . در حال حاضر 18 نوع لوبیا در سطح جهان کاشته می شود و در بین انها لوبیا سبز بیشترین توجه جهانی را به خود اختصاص داده است .( تورکان و همکاران، 2005)

 

1-4-ویژگیهای گیاه شناسی لوبیا سبز

 

لوبیا سبز Snap beans ، گیاهی است یکساله ، از تیره بقولات Leguminosa  گونه های متفاوت و ارقام مختلفی وجود دارد که ارقام معروف آن عبارتند ار:

 

1 . لوبیا سبز پا بلند (Ph.vulgaris  var.commune)  2. لوبیا سبز پا کوتاه (Ph.v  var.humilis)

 

3 . لوبیا گل خوشه ای (Ph.coccineus)  4 . لوبیا پهن پا بلند (Ph.limensis)

 

5 .  لوبیا پهن پاکوتاه (Ph.limensis  var.limenanus)

 

دارای یک ریشه اصلی راست و ریشه های فرعی فراوان، در روی ریشه های کوچک لوبیا غده های قهوه ای رنگ نامنظم ، تثبیت کننده ازت قرار گرفته است برگهای مرکب که از سه جفت برگچه تشکیل شده اند بادمبرگ طولانی به طور متناوب روی ساقه آن قرار گرفته اند. ممکن است برگچه ها از کرکهای ریز پوشیده شده باشند. برگها لوبیا دارای گشواره هستند گلهای لوبیا به صورت خوشه ای یا منفرد از جوانه های جانبی کنار برگها بوجود می آیند جام گل لوبیا سفید یا ارغوانی میباشد گل لوبیا خودگشن است. براثر تلقیح گل میوه آن که به صورت غلاف یا نیام می باشد، بوجود می آید نیام لوبیا بلند، باریک و گاهی ممکن است خمیده باشد.( جیمینگ و میدمور، 1990 )

 

لوبیا سبز اگر چه گیاهی است متنوع با صدها واریته جدید اما تمامی آنها را در دو دسته طبقه بندی میكنند :

 

الف – واریته بوته ای تا Bush type  كه روز خنثی بوده و گیاهانی پا كوتاه به ارتفاع 20تا 60سانتیمتر ، زود رس و با رشدی محدود میباشند .

 

ب- واریته های رونده یا Pole  type  كه رشدشان نا محدود بوده و ممكن است تا ارتفاع 2 الی 3 مترهم رشد كنند . در آنها انواع روز خنثی و روز كوتاه وجود دارد . (باتوگال وهمکاران، 1990)

 

مشخصات گیاه‌شناسی لوبیا (Beans phaseolus vulgaris   : نام علمی لوبیا phaseolus vulgaris می‌باشد گیاهی است یکساله علفی که دارای ساقه بندبند می‌باشد. تعداد بندها و فاصله آنها از همبستگی به تیپ لوبیا دارد. لوبیا گیاهی خودگشن بوده و گونه‌های مختلف آن از نظر شکل بوته، طول و غلاف و تعداد دانه در غلاف و اندازه دانه با هم متفاوت می‌باشند.

 

تعداد کروموزهای لوبیا ۲۲=n2 می‌باشد. دانه لوبیا در رنگهای مختلف مانند سفید، قرمز، صورتی، بنفش، کرم، خاکستری، قهوه‌ای، کرم با لکه‌های قرمز و سیاه و ابلق، الوان ظاهر شده و شکل دانه‌ها نیز قلوه‌ای، کروی کروی و استوانه‌ای و یا ترکیبی از آنها دیده می‌شود. (۲۷و۲۶) لوبیا با نام انگلیسی common bean از راسته Rosales خانواده leguminosae و زیر خانواده Papilionidae و شاخه phaseolae و زیر شاخه Phaseoliae و جنس phaseolus می‌باشد.

 

لوبیا از نظر الگوی رشد growth habit به چهار تیپ به شرح زیر تقسیم می‌شود:

 

تیپ ۱- کاملا بوته‌ای       Type I- Determinate Bush

 

تیپ ۲- بوته‌ای با کمک پیچک   Type II- Indeterminate Bush

 

تیپ ۳- نیمه رونده خوابیده  Type III- Indeterminate Bus