مبحث اول – تعریف ضابط در فرهنگ لغات

 

در فرهنگ لغت دهخدا و در باب تعریف ضابط چنین آمده است : فراهم آورنده – نگاهدارنده – نگاهدارنده چیزی – آنکه ضبط مدینه و سیاست آن را از طرف سلطان بس باشد . شحنه – گرد عالم گشتن چه سود پادشاه ضابط باید ( ابوالفضل بیهقی ) . پادشاه ضابط باید چون ملکی و بقعتی بگیرد و آنرا ضبط نتواند کرد و زود دست بمملکت دیگر یازد . ( ابوالفضل بیهقی ص 90 ) ما را خداوندی گماشت عادل و مهربان و ضابط ( ابوالفضل بیهقی ) مبر ؛ انه لمبر بذلک ؛ ای ضابط له . رجل ضابط ؛ مرد هشیار و توانا و سخت . ( منتهی الارب ) شتر قوی سخت . ( منتهی الارب ) . شیر بیشه . ( منتهی الارب ) در اصطلاح درایه . متقن مثبت . ج ؛ ضابطون و ضباط و ضوابط

 

ضابط : فراهم آورنده – نگاهدارنده – نگاهدارنده چیزی – آنکه شهری را از طرف سلطان اداره کند . شحنه . حاکم . والی . مامور وصول مالیات . در اصطلاح درایه ؛ متقن مثبت ؛ ضابطون . ضباط . ضوابط

 

پلیس : پاسبان  اداره شهربانی ( نظمیه ) عسس . محتسب . مجموعه نیروهای انتظامی حافظ نظم و امنیت جامعه . مجازاً ؛ محل استقرار این نیروها

 

پلیس راه : بخشی از نیروهای انتظامی که انتظامات رفت و آمد وسائط نقلیه در راه ها و در شهر ها را بر عهده دارد . هر یک از ماموران آن سازمان .

 

پلیس مخفی : مامور پلیسی که لباس خاصی ندارد تا شناخته نشود و پلاکی دارد که هنگام ضرورت ارائه می کند .

 

و اما در فرهنگ لغت معین ضابط این گونه تعریف گردیده است :1- نگاهدارنده ؛ حفظ کننده 2- آنکه شهری را از جانب سلطان اداره کند ؛ شحنه ؛3- حاکم ؛ والی 4- (درایه) متقن ؛ مثبت 5- نیرومند ؛ قوی 6- محصل مالیات 7- ممیز و مفتش حساب 8- مباشر ؛ ج . ضابطون ؛ ضابطین – ضباط ؛ ضوابط

 

پلیس : شهربانی ؛ نظمیه 2- پاسبان ؛ آژان ؛ عسس ؛ محتسب اداره سه . سر- کلانتری (فره) . سه مخفی . کارآگاه ( فره )

 

پلیسی : منسوب به پلیس – داستان پلیسی

 

ضابط در فرهنگ لغت عمید نیز این گونه تعریف گردیده  : نگاهدارنده ؛ حفظ کننده قوی ؛ نیرومند ؛ حاکم ؛ قائد ؛ مرد باهوش ؛ ضباط ؛ جمع

 

پلیس : نظم ؛ انتظام ؛ اداره شهربانی ؛ پاسبان شهربانی

 

پلیس مخفی : کارآگاه

 

مبحث دوم– تعریف ضابط از دیدگاه حقوقدانان

 

دکتر آخوندی در تعریف ضابط آورده است : ضابطان دادگستری یا پلیس قضایی مامورینی هستند که تحت نظارت و تعلیمات دادستان عمومی یا سایر مراجع قضایی در کشف و تحقیق مقدماتی جرم ؛ حفظ آثار و دلایل آن و جلوگیری از فرار و اختفای متهم به موجب مقررات قانون اقدام می کنند .

 

دکتر آشوری : معتقدند ؛ که ضابطین دادگستری مامورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات مقام قضایی برای کشف جرم ؛ بازجویی مقدماتی از متهم و نیز جلوگیری از فرار یا پنهان شدن او و سرانجام حفظ آثار و دلایل جرم طبق ضوابط قانونی ؛ اقدام می کنند .

 

دکتر خالقی : معتقدند ؛ ضابطین دادگستری بازوی اجرایی دادسراها و دادگاهها در انجام وظایفشان هستند که قانون تکالیف زیادی بر 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  عهده ضابطین دادگستری قرار داده که از نخستین لحظه های پس از وقوع جرم تا واپسین دقایق اجرای مجازات را در بر می گیرد و شامل کشف جرم ؛ گزارش وقوع آن به دادسرا ؛ جلوگیری از محو دلایل و آثار جرم ؛ ممانعت از فرار متهم انجام دستورات مقامات قضایی  در تحقیق و بازجویی و ابلاغ اوراق قضایی می شود

 

ماده 15 قانون آیین دادرسی کیفری در این زمینه می گوید :

 

 

ضابطین دادگستری مامورانی هستندکه تحت نظارت و تعلیمات مقام قضایی در کشف جرم و بازجویی مقدماتی وحفظ آثارودلایل جرم وجلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم و ابلاغ و اجرای تصمیمات قضایی به موجب قانون اقدام می نمایند و عبارتند از :

 

1- نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران .

 

2- روسا و معاونین زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان .

 

3- مامورین نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که به موجب قوانین خاص و در محدوده وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب می شوند .

 

4- سایر نیروهای مسلح  در مواردی که شورای عالی امنیت ملی تمام یا برخی از وظایف ضابط بودن نیروی انتظامی را به آنان محول کند .

 

5-  مقامات و مامورینی که به موجب قوانین خاص در حدود وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب می شوند .

 

تبصره : گزارش ضابطین در صورتی معتبر است که موثق و مورد اعتماد قاضی باشد .

 

می توان گفت که ضابطین دادگستری بر دو دسته اند : 1- ضابط عام 2- ضابط خاص محسوب می شوند .

 

مطابق بند ی ماده 3 ق.ا.ق.ت.د.ع.ا مصوب 1381 ( ضابطین ؛ مقامات رسمی و ادارات باید درخواست دادستان و بازپرس را فوراً اجرا نمایند بازپرس می تواند به تحقیقات ضابطین دادگستری رسیدگی نموده و هرگاه تغییری در اقدامات آنان یا تکمیلی در تحقیقات لازم باشد به عمل آورد .

 

مبحث سوم – تعریف ضابط در قوانین موضوعه ایران :

 

بند اول – تعریف ضابط در قانون سال 1290 :

 

بند دوم – تعریف ضابط در قانون سال 1330  :

 

قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1330 در ماده 19 خود می گوید ؛ ضابطان عدلیه عبارتند از مامورین که مکلفند به تفتیش و کشف جرائم ( خلاف و جنحه و جنایت ) و با اقداماتی که برای جلوگیری مرتکب از فرار یا مخفی شدن موافق مقررات قانون باید بعمل آید .

 

 

 

بند سوم – تعریف ضابط در قانون سال 1378 :

 

در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1378 در ماده 15 خود می گوید ؛ ضابطین دادگستری مامورانی هستندکه تحت نظارت و تعلیمات مقام قضایی در کشف جرم و بازجویی مقدماتی وحفظ آثارودلایل جرم وجلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم و ابلاغ و اجرای تصمیمات قضایی به موجب قانون اقدام می نمایند و عبارتند از :

 

1- نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران .

 

2- روسا و معاونین زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان .

 

3- مامورین نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که به موجب قوانین خاص و در محدوده وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب می شوند .

 

4- سایر نیروهای مسلح  در مواردی که شورای عالی امنیت ملی تمام یا برخی از وظایف ضابط بودن نیروی انتظامی را به آنان محول کند .

 

5-  مقامات و مامورینی که به موجب قوانین خاص در حدود وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب می شوند .

 

تبصره : گزارش ضابطین در صورتی معتبر است که موثق و مورد اعتماد قاضی باشد .

 

بند چهارم – تعریف ضابط در لایحه  سال 1390 :

 

در لایحه جدید قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1390 در ماده 28 خود می گوید : ضابطان دادگستری مأمورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات مقام قضائی در کشف جرم، حفظ آثار و علائم و جمع‌آوری ادله وقوع جرم، شناسایی، یافتن و جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم، تحقیقات مقدماتی، ابلاغ اوراق و اجرای تصمیمات قضائی، به موجب قانون اقدام می‌کنند .