در سال های اخیر استفاده از منابع پروتئینی گیاهی در رژیم غذایی روزانه بیش از پیش توصیه می شود. زیرا از یک طرف به علت ارزان بودن منابع پروتئین گیاهی و از طرفی با مصرف کمتر منابع حیوانی، مقدار چربی اشباع مصرفی کاهش یافته و موجب پیشگیری از بیماری های مزمن به خصوص قلبی ـ عروقی، دیابت، نارسایی کلیوی، سرطان و پوکی استخوان می گردد (یانگ[1] و همکاران، 1979). از آنجایی که رژیم غذایی نقش تعیین کننده ای هم در ایجاد و هم در درمان این بیماری ها دارد توجه محققان به استفاده از غذاهای فراسودمند نظیر سویا معطوف شده است (بحرینیان و همکاران، 2012).

با تایید اثرات پروتئین سویا در کاهش خطر بیماری های قلبی توسط سازمان غذا و دارو، استفاده از محصولات پروتئینی سویا افزایش یافته 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  است (آلیبهای[2]، 2006؛ لیو[3]، 2004). در ایالت متحده با کاهش تقاضای محصولات گوشتی و توجه مصرف کنندگان به غذاهای سلامت بخش شانس جدیدی برای پروتئین سویا جهت فرموله کردن محصولات کم کالری، کم کلسترول و با پروتئین بالا ایجاد گردیده است (سینگ[4] و همکاران، 2008). همچنین پروتئین سویا از مهم ترین منابع پروتئینی تجاری است که استفاده از آن به دلیل ویژگی های عملکردی مطلوب در سیستم های غذایی، سهل الوصول بودن، هزینه پایین و ارزش تغذیه ای بالا گسترش یافته است (آلیبهای، 2006؛ لیو، 2004).

مطالعات اپیدمولوژی نشان داده که میان نوع رژیم غذایی و خطر بروز برخی بیماری ها رابطه مستقیم وجود دارد.  از این رو نگرانی های روزافزون پیرامون خطرات بالقوه مرتبط با مصرف غذاهای با چربی زیاد سبب شده است تا صنعت غذا به توسعه فرمولاسیون های جدید و اصلاح محصولات غذایی سنتی به فراورده های با محتوی چربی کمتر روی آورد. امروزه جایگزین های چربی راهکارهای نوینی جهت تولید غذاهای کم چرب متنوع و جدید گشوده اند که طعم و بافت دلپذیر همانند محصولات پرچرب دارند، اما فاقد کالری های غیرضروری و کلسترول می باشند (آلسون کاربونل[9] و همکاران، 2005).

در مطالعات مختلف، استفاده از جایگزین هایی نظیر انواع هیدروکلوئیدها (کاراگینان، آگار)، صمغ های میکروبی (زانتان)، سلولز، اینولین، صمغ دانه های گیاهی(لوکاست[10])، گوار، انواع نشاسته ها، ترکیبات گیاهی (نظیر سبوس گندم، محصولات سویا، سبوس و فیبر یولاف، انواع فیبر مرکبات و دانه های گیاهی…)، روغن های گیاهی استریفیه شده و ترکیبات دیگر در تولید محصولات گوشتی کم چرب نتایج رضایت بخشی نشان داده اند (احمد[11] و همکاران، 1990؛ میتال[12] و همکاران، 1992؛ دسموند[13] و همکاران، 1998؛ کوسمنت[14] و فرانک[15]، 2001، مورین[16] و همکاران؛ بلوکه[17] و همکاران، 2002؛ وورال[18] و همکاران، 2003؛ دولاتوسکی[19] و همکاران، 2006؛ لوئیزا[20] و همکاران، 2006). درصنعت گوشت علاقه بسیاری برای بکار بردن صمغ های پلی ساکارید (کاراگینان و آلژینات) در فرمولاسیون گوشت به منظور کاهش هزینه و محتوای چربی در محصولات گوشتی بدون چربی با بهبود ظرفیت نگهداری آب وجود دارد. تاثیر کاراگینان روی ویژگی های عملکردی محصولات گوشتی ماکیان موضوع تعداد زیادی از تحقیقات بوده است (وربکن[21] و همکاران، 2005).

بشر از هزاران سال قبل در تلاش برای بدست آوردن غذا و سرپناه بوده و در این مدت برای برای انتخاب بهترین گیاهان مطابق با خواسته های خود تلاش زیادی نمودند است که میوه، سبزی و صیفی نیز بخشی از نیازهای غذای را تشکیل داده است (ایزدپناه، 1380). پیش بینی می شود در سال 2015 میلادی جمعیت دنیا به 8 میلیارد نفر و در پایان نیمه اول قرن حاضر به 10 میلیارد نفر افزون گردد. در صورت تحقق این پیش بینی باید تولید مواد غذایی در سال 2015 میلادی به دو برابر میزان کنونی افزایش یابد (میرمحمدی میبدی، 1382).

تلاش متخصصین کشاورزی در دهه های اخیر، باعث افزایش توانایی بشر در تولید مواد غذایی شده است، به طوری که در دو دهه اخیر آمار و ارقام گویای افزایش تولد مواد غذایی بوده است (میرمحمدی میبدی، 1382). تکنیک های سنتی به نژادی گیاهان، پیشرفت های قابل توجهی را در اصلاح ارقام با پتانسیل بالای تولید به وجود آورده اند ولی این تکنیک ها قادر نیستند میزان تولید میوه ها و سبزی ها را نسبت به افزایش تقاضا برای این محصولات در کشورهای در حال توسعه بالا ببرند. لذا نیاز ضروری به استفاده از بیوتکنولوژی برای سرعت دادن به توسعه برنامه های اجرایی احساس می شود (ایزدپناه، 1380).

بیوتکنولوژی یک جنبه جدیدی از بیولوژی و علوم کشاورزی است که ابزار و راهکار های جدیدی را برای حل مشکلات تولید غذا در دنیا مهیا می سازد. تکنولوژی های جدید حاصله در راستای افزایش کارایی نهاده های تولیدی (نظیر آب، خاک، نیروی انسانی، انرژی، بذر و نهال) بود  و باید در راستای بکارگیری حداقل نهاده ها با بالاترین کارایی تولید استفاده شود( ایزدپناه، 1380).

در سالهای اخیر کشت های متراکم درختان میوه در دنیا توسعه یافته که به جای کاشت چند صد اصل درخت در هکتار، هزران اصله نهال در هکتار را می توان کشت کرد. علاوه بر آن اخیرا باغبانی منازل[1] نیز مورد توجه قرار گرفته و در کشورهای پیشرفته، توسعه یافته 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  است. برای دستیابی به این هدف، استفاده از پایه های کوتاه کننده در درختان میوه در سالیان گذشته مورد توجه قرار گرفته است. امکان احداث باغات یکدست با استفاده از نهال های بذری امکان پذیر نبوده لذا پایه های تولیدی باید به روش های رویشی تکثیر شوند و مورد استفاده قرار گیرند. در واقع مدیریت صحیح باغ باعث افزایش عملکرد در واحد سطح، داشت و برداشت مکانیزه باغ ها می شود. در نهایت استفاده از پایه های مقاوم در باغ به تناسب شرایط اقلیمی و محیطی مستلزم تکثیر پایه های مقاوم، پاکوتاه و رویشی خواهد بود (ایزد پناه، 1380).

به منظور تولید انبوه نهال های مورد نیاز، به کارگیری روش های آزمایشگاهی (کشت بافت) در دنیا رواج یافته است و سالیانه در کشورهای توسعه یافته و بعضی از کشورهای در حال توسعه مانند ترکیه، مصر، هند و غیره چندین میلیون نهال و نشاء تولید می شود .در این رابطه تکثیر پایه های کوتاه کننده سیب به روش کشت بافت، برای تولید نهال های یکسان، ارزان و پاکوتاه ضرورت دارد و در صورت کار بر روی پایه های مورد استفاده در باغبانی منازل، از طریق استفاده از تکنیک های کشت بافت می توان به در ختان پاکوتاهی دست یافت که در عین زینتی بودن و باردهی خوب در آپارتمان ها نیز قابل استفاده و پرورش خواهند بود (کهریزی و همکاران، 1386).

تکثیر رویشی از پرکاربردترین تکنولوژی های کشت بافت است از سه طریق انجام می گیرد:

1)کشت جوانه انتهایی و جانبی که به میزان زیادی ریخته ارثی گیاه حفظ می شود.

2) تولید جوانه های نابجا به طور مستقیم یا غیر مستقیم.

3) جنین زایی سوماتیکی مستقیم یا غیرمستقیم که پتانسیل تولید بیشترین تعداد گیاه را دارد ولی در تعداد کمی از گونه های گیاهی قابل اجرا است.

به طور کلی در شرایط کشت درون شیشه ای[4] این امکان وجود دارد که عملیات تکثیر را در تمام طول سال و به طور دائم انجام داد (هارتمن[5] و کستر[6] ، 1990).

با توجه به سوابق و اطلاعات موجود می توان اظهار داشت که باغبانی منازل و استفاده از پایه های کوتاه کننده سهم به سزایی در استفاده از روش های تکثیر درون شیشه ای و تولید انبوه گیاهان سالم ویکنواخت دارد که به ککمک آن می توان گونه های برتر گیاهی موجود در طبیعت را به سرعت تکثیر و از آنها برای برنامه های اصلاحی و یا عرضه مستقیم به بازار استفاده کرد. پایه های رویشی کوتاه کننده به دلیل خصوصیاتی نظیر زودرسی، مقاومت در برابر بیماریها و عملکرد بالا نقش مهمی در باغبانی دارند ( سانساوینیز[7] و لوگی[8]، 1996).

با توجه به مشکل تکثیر رویشی پایه های کوتاه کننده، این تحقیق با هدف تکثیر درون شیشه ای پایه های کوتاه کننده بومی سیب مربایی و زینتی انجام گرفت. در این تحقیق بررسی قابلیت ریزازدیادی و تعیین مناسب ترین محیط کشت و شرایط رشدی در کشت درون شیشه ای این دو رقم صورت گرفت.

 1-2- چرا از آفت کش ها اینقدر استفاده می کنیم

دلایل زیر بیانگر استفاده ار آفت گشها می باشد

• حدود 6 میلیارد نفر در جهان باید تغدیه کنند و گیاهان نیز این غذا را استفاده می کنند.

• 30هزار علف هرزه وجود دارد.

• 30 درصدمحصولات به خاطر آفت از بین می روند.

• یک میلیون گونه حشره در جهان وجود دارد.

• 80 تا100 هزار نوع بیماری وجود دارد.

• بیماری هایی وجود دارند که منشا آنها حشرات می باشند.

• سه هزار گونه کرم وجود دارند.

• شهر سازی و شهر نشینی در حال گسترش است. 

  خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

   

• هزینه زیادی به خاطر آفات مصرف(حدود 100 بیلیون دلار)می شود.

• با حذف آفت کش ها حدود25 درصد محصولات در سراسر دنیا از بین می روند.

• با استفاده از آفت کشها با خرج یک دلار 4 دلار سود بدست می آید[10] .

 1-3- عمده عللی که باعث شد تا جهت جداسازی این میکروارگانیسم ها اقداماتی صورت بپذیرد به این شرح است

• استفاده بیش از حد و بی رویه آفت کش ها در کشور که باعث آلودگی محیط زیست می شود , چرا که این ترکیبات عمدتا در محیط زیست پایدارند و می توانند از طریق آبهای آلوده به مناطق دیگر رفته و حتی آبهای زیر زمینی را نیز آلوده کنند ولی آنچه اینجا مطرح است انتقال این ترکیبات به فاضلاب های صنعتی و آب راهها و در نهایت رودخانه ها و در یاها می باشد که باعث آسیب های جدی به موجودات و محیط زیست میشود.

• مسمومیتهای ناشی از سموم آفت کش ها که ممکن است از طریق استعمال و یا از طریق مواد غذایی آلوده و حتی از طریق پوست و یا استنشاق آنها باشد.

• رفع آلودگی مناطق آلوده با عوامل جنگی ارگانوفسفره مثل سومان ,سارین و تابون.

• تولید پادهزهایی جهت خنثی کردن افرادی که با عوامل جنگی ارگانوفسفره آلوده شده اند و یا احتمالا خواهند شد.

• ایجاد ضد عفونی کننده هایی برای مواد غذایی آلوده شده با سموم آفت کش ارگانوفسفره

1-4- آفت کش ها

تا قبل از جنگ جهانی دوم آفت کشهای که به طور روزمره مورد استفاده قرار می گرفتند غالبا ترکیبات غیر آلی از قبیل سولفور,سرب,آرسنیک و جیوه بودند.علاوه بر این ترکیبات گیاهی مثل نیکوتین ,پیرتروم[3] و روتنون نیز بکار برده می شدند.با شروع جنگ جهانی دوم آفت کشها نیز توسعه یافتند و آفت کشهای جدید تولید شدند.در طی این دوران DDT بوسیله ی سوئیسی ها تولید شد که تغییراتی در روند طبیعی کنترل آفت کش ها بوجود آورد.اثر فوق العاده غیر معمول این ترکیبات و موادی که به نوعی با آن مرتبط بودند همگی باعث کند شدن روند تحقیقات شدند.در نتیجه پیشرفت های دیگری در زمینه ایجاد ترکیبات موثر و کم خطر همچون تولید ترکیبات ارگانوفسفر برای کنترل آفت ها صورت گرفت[1].

آفت[4] به ارگانیسمی گفته می شود که رفتارش به نوعی برای انسان یا گیاه زیان بار باشد.آفت کش[5]به ترکیب شیمیایی گفته می شود که آفت ها را می کشد یا رشد آنها را متوقف می کند.آفت هایی چون کرم,ساس,جلبک,پرنده,قارچ,نماتد,جوندگان یا علفهای هرزمی تواند با اثر مستقیم یا رقابت درمواد غذایی موجود درخاک اثرات مخربی بر محصولات بگذارند[11] با این وجود به دلیل افزایش نیاز محصولات کشاورزی استفاده از آفت کش اجتناب ناپذیر است[12].

:

دانه های روغنی که مهمترین محصولات حاوی ماده روغنی هستند ، به دو دسته عمده دانه ها یی با گیاهان یک ساله مانند سویا ، کلزا ، آفتابگردان ، پنبه دانه و ذرت و دانه هایی با گیاهان ماندگار مانند پالم روغنی ، زیتون و نارگیل تقسیم بندی می شوند،این دانه ها سطح وسیعی از زمین های زیر کشت سراسر جهان را با توجه به فاکتور هایی مانند تنوع آب و هوایی،شرایط کشت،امکانات حمل و نقل و فراوری به خود اختصاص داده اند. مشابه شرایط متفاوت کشت ،  نوع روغن مصرفی نیز در نواحی مختلف جهان یکسان نیست ؛ برای مثال : مصرف روغن سویا در چین ، روغن زیتون در نواحی مدیترانه ای و روغن های سویا و ذرت و تخم پنبه دانه در امریکا و روغن پالم درمالزی و اندونزی رایج تر است(1).

                    در کشور ما تا سال 1320مصرف روغن های نباتی به دلیل عادات تغذیه ای مردم و تمایل آنها به استفاده از روغن های حیوانی و نیز مضر شمردن روغن های نباتی در برخی موارد ، چندان متداول نبوده و بنابراین مقاومت هایی در برابر مصرف آن وجود داشته است.روغن های نباتی مصرفی در آن زمان عمدتاً به صورت وارداتی و از کشور های امریکا و هلند تامین می شد. با این وجود اولین کارخانه روغن کشی ایران در سال 1317 با ظرفیت معادل 3500 تن در سال در ورامین تاسیس گردید (2).

صنعت تولید روغن نباتی از دانه های روغنی با قدمتی حدود 70 سال،از صنایع در حال رشد و توسعه در کشور ما بوده که با توجه به اشتغال زایی بالا،وجود اقلیم مناسب کشت دانه های روغنی به خصوص  کشت دانه کلزا که از مواد اولیه قابل توجه برای این صنعت است در سراسر کشور،و نیز امکان کشت دانه های روغنی در کشت های بهاره و پاییزه و همچنین کشت دوم،وجود بازار مصرف مناسب در داخل 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  کشور و کشور های منطقه،صنعت فراوری دانه های روغنی می تواند جایگاه مناسب خود را در صنعت ایران پیدا کند(4).

          همچنین فراورده هایی از سویا برای مصرف انسانی کاربرد دارد که می توان به : 1- کنسانتره پروتیین سویا که محتوی پروتیین با کیفیت بالا و ویژگی های آلرژی زایی اندک است . 2- پروتیین ایزوله سویا ، 3- پروتیین سویا بافت دار[2] با عطر و بوی متنوع و 4- آرد سویا [3] اشاره کرد(5).

از دیگر فراورده های جانبی می توان به لسیتین سویا اشاره کرد. لسیتین سویا مخلوطی از فسفاتیدیل کولین ، فسفاتیدیل اتانول آمین و اینوزیتول است ، منبع قابل توجهی از فسفر ، کولین و انرژی به حساب می آید. این ماده به دو صورت تجاری و خوراکی در صنایع غذایی،دارویی، آرایشی بهداشتی، رنگ و پرورش آبزیان مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین می توان به اسید های چرب ، صابون ، شیر سویا ، ماست هایی با پایه سویا و فراورده های نوین از قبیل امولسیفایر ها و نیز به استفاده مستقیم  از فراورده های این صنعت در صنعت مهم بیودیزل و بیوسوخت ها اشاره کرد.

          با وجود موارد فوق ، همانند دیگر صنایع ، صنعت روغن کشی  و روغن نباتی ایران همانند دیگر صنایع با  مشکلات و موانعی نیز مواجه است مانند نامناسب بودن زمان خرید دانه های روغنی و فاصله ی زیاد بنادر تا کارخانجات روغن کشی است که باعث افزایش هزینه های حمل ، افت دانه های روغنی و هزینه های بالای انبارداری می شود  و نیز عدم نظارت و کارشناسی دقیق در هنگام خرید و بارگیری دانه ها و روغن که باعث تاثیر نامطلوب بر کیفیت فراورده نهایی می شود .

بالا بودن قیمت تمام شده حلال هگزان و بالا بودن میزان واردات روغن خام و کنجاله دانه روغنی ترجیح کارخانجات به واردات دانه به جای خرید محصولات کشاورزی به دلیل کیفیت پایین دانه های تولیدی داخل کشور و نیز ناکافی بودن سرمایه گذاری در جهت تحقیقات صنعتی وکاربردی که باعث کاهش کیفیت محصول و فراورده های جانبی کارخانجات روغن کشی در کشور می شود از مسایل پیش روی عدم پیشرفت صنعت روغن کشی و روغن نباتی در ایران است.

درواقع گیاهانی كه حداقل دارای صفات زیر باشند،گیاه دارویی نامیده می­شوند:

2-  اغلب ممكن است اندام ویژه­ای چون ریشه، برگ­ها، ساقه، گل، میوه و غیره بیشترین مواد مؤثر را داشته باشند، بنابراین همیشه نمی­توان كل اندام گیاه را منبع ماده دارویی ویژه­ای دانست.

جایگاه اقتصادی گیاهان دارویی در جهان و ایران

رویكرد روز افزون استفاده از گیاهان دارویی و فرآورده­های حاصله از آن نقش این گیاهان را در چرخه اقتصاد جهانی پررنگ­تر كرده است. 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  طوریكه مصرف روبه تزاید آن تنها به كشورهای در حال توسعه  اختصاص نداشته، بلكه یكی از فاكتورهای مهم بهداشتی كشورهای پیشرفته نیز محسوب می­گردد. در جهان 130 میلیون تن گیاه دارویی سالانه خرید و فروش می­شود و حدود یك میلیون كارخانه دارویی در چند سال اخیر افزایش یافته است. طبق برآوردهای صورت گرفته در سال­های اخیر، ارزش بازارهای جهانی داروهای گیاهی كه شامل گیاهان دارویی و فرآورده­های آنها است،  رشد قابل توجهی داشته است. بخش اعظم بازار گیاهان دارویی دنیا، به تولید و عرضه متابولیت­های ثانویه مشتق از این گیاهان مربوط می­شود. متابولیت­های ثانویه معمولاً از ارزش افزوده بسیار بالایی برخوردارند به طوریكه ارزش فروش برخی از این تركیبات مانند شیكونین[1] ، دیجیتوكسین[2]  و عطرهای همچون روغن جاسمین[3] ، از چند دلار تا چند هزار دلار به ازای هر كیلوگرم تغییر می كند. همچنین قیمت هر گرم از داروهای ضد سرطان گیاهی مانند وین بلاستین[4] ، وینكریستین[5] ، آجمالیسین[6]  و تاكسول[7]  به چند هزار دلار می­رسد. تاكسول یكی ازتركیبات دارویی است كه از پوست درخت سرخدار به دست می­آید و در درمان سرطان­های سینه و تخمدان مورد استفاده قرار می­گیرد. ورود دارو بودجه زیادی را به خود تخصیص می­دهد این در حالی است كه ایران با داشتن خصوصیات اكولوژیكی و اقلیمی متنوع، یكی از كشوهای كم نظیر در تولید گیاهان مختلف می­تواند باشد به طوری كه ایران از 13 اقلیم موجود در جهان، 11 اقلیم را به خود اختصاص داده است. و به تقریب 8000 گونه گیاهی كه معادل 2 برابر فلور كل اروپا است ازدیگر ویژگی­های كشورمان می باشد، كه این بانك ژن اهمیت اقتصادی زیادی دارد. برای مثال كشور فلیپین حجم عظیمی از درآمد خود را از فروش گیاهان دارویی و گیاهان وحشی به دیگر كشورها بدست می­آورد (میرجلیلی، 1382). بنابراین، اگرچه در زمینه توسعه صنعت گیاهان دارویی در ابتدای راه هستیم، ولی می­توانیم با برنامه­ریزی صحیح، بخش قابل توجهی از بازارهای جهانی را به خود اختصاص دهیم. شاید در ابتدای كار نتوانیم با كشورهایی كه محصولات خود را به تولید انبوه رسانده اند، رقابت نماییم، اما به لحاظ تنوع گونه­ای و تولید طبیعی گونه­هایی دارویی رقبای چندانی در جهان نداریم و در مواردی حتی بی­رقیب هستیم. همه این­ها منوط به این نكته است كه دارایی­های كشور را بشناسیم و بتوانیم از آن­ها استفاده بهینه نماییم. در این صورت حتی می توان تا 5 درصد از تولید ناخالص ملی را از این طریق تأمین نمود (امیری،2006).

1-3- ضرورت توجه به پرورش گیاهان دارویی