نوستالژی یک اصطلاح روانشناسی است که وارد ادبیات شده است و به طور کلی رفتاری است ناخودآگاه ، که در شاعر یا نویسنده بروز کرده و متجلی می شود. ناخودآگاه جمعی در روانشناسی یونگ عبارت است از : تجربه های اجداد ما در طی میلیون ها سال که بسیاری از آن ها ناگفته باقی مانده است و یا انعکاس رویدادهای جهان ماقبل تاریخ که گذشت هر قرن تنها مقدار بسیار کمی به آن می افزاید.( راس ، 1375 : 98)

ناخودآگاه جمعی بین تمام انسان ها مشترک است و صورت های ازلی را در خود ذخیره می کند. بنابراین از عوامل ایجاد نوستالژی در فرد می توان به موارد زیر اشاره کرد :

-از دست دادن اعضای خانواده یا عزیزی که باعث گریستن و مرثیه خواندن می شود.( این عامل خود یکی از عوامل احساس غربت است)

– حبس و تبعید : از مهم ترین شکل نوستالژی است که شاعر و نویسنده به خاطر افکار و اندیشه های شخصی و اجتماعی تن به زندان و یا تبعید از وطن می دهد.

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

حسرت بر گذشته که عامل گله و شکایت از اوضاع زمان می گردد. این مسأله ناشی از آن است که شاعر در دوره ی پیشین در شادکامی می زیسته است.

-مهاجرت : مهاجرت نیز عامل اصلی ادبیات نوستالژیک است ، بویژه نسل های بعدی که عموما در غربت به دنیا می آیند ، همواره یاد وطن را از خانواده به ارث می برند.

-یادآوری خاطرات دوران کودکی و جوانی و …

-غم و درد پیری و اندیشیدن به مرگ

و سایر مواردی که جنبه ی روحی و روانی دارد.

نوستالژی به دو نوع فردی و اجتماعی تقسیم می شود. نوستالژی فردی به لحاظ زمانی به نوستالژی فردی آنی و نوستالژی فردی مستمر تقسیم می شود. در نوستالژی فردی آنی ، نویسنده یا شاعر لحظه یا لحظاتی از گذشته را در اثر خود منعکس می کند. اما در نوستالژی فردی مستمر ، شاعر یا نویسنده ، در سراسر اثر خویش تمام و کمال به گذشته خود می پردازد.

1-2- بیان مسأله

نوستالژی (غم غربت) در اشعار پروین اعتصامی به اشکال متعددی ظاهر شده اند که از آن جمله غم فراق ، دوری از معشوق و تبعات ناشی از این غم می باشد. در این جا شاعر خود را در مقام قیاس با پهلوانان شاه نامه (سهراب در حال مرگ) ، بلبل در قفس که در ادبیات عرفانی نماد عشاق است و پروانه که نماد سالک مشتاق است قرار می دهد.(غزل 1) همچنین آثار و فرعیات این غمِ فراق که عبارت از پیوستن انسان به نیستان معنا و ملکوت اعلی می باشد از دیگر اشکال نوستالژی در شعر پروین بشمار می آید. پروین این پیوستن را نتیجه ی بریدن از این جهان و پاک نگه داشتن جان می داند.(قصیده 3) غم ناشی از مصائب و مشکلات شخصی و زندگانی شاعر یکی دیگر از اشکال نوستالژی بشمار می آید آن جا که پروین به کشت امید خود شرر می افکند، به پای نهالی که باری نمی دهد از آب و گل جفا می برد و از سنگین دلان و ناکسان طلب لطف و یاری می نماید.(غزل 10) غم و درد و آلام همنوعان فقیر و بی نوای شاعر از دیگر اشکال نوستالژی است. همنوعانی که در دایره ی ظلم و ستم اغنیا گرفتار آمده اند و آرزوی رهایی دارند.(قطعه ی 7)

1-3- اهداف تحقیق