سبك زندگی، فعالیت های عادی و معمول روزانه است كه افراد آن ها را در زندگی خود به طور قابل قبول پذیرفته اند، به طوری كه این فعالیت ها روی سلامت افراد تأثیرمی گذارند(1). فرد با انتخاب سبك زندگی برای حفظ و ارتقای سلامتی خود و پیشگیری از بیماری ها، اقدامات و فعالیت هایی را از قبیل رعایت رژیم غذایی مناسب، خواب و فعالیت، ورزش، كنترل وزن بدن، عدم مصرف سیگار و الكل و ایمن سازی در مقابل بیماری ها انجام می­دهد(2). به خوبی روشن است که سبک زندگی افراد بر سلامت شان تأثیر می­گذارد(3). سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت ، عامل تعیین کننده مهمی برای وضعیت سلامتی می­باشد(4). رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و سبک زندگی سالم، راهبرد های اصلی برای تسهیل و حفظ سلامت می­باشد. این موضوع در اهداف “برنامه بهداشت برای همه” سازمان جهانی بهداشت تأکید شده است. بسیاری ازمشکلات بهداشتی مانند چاقی، بیماری های قلب و عروق، انواع سرطان ها و اعتیاد که امروزه در اغلب کشورها به خصوص در کشورهای توسعه یافته به چشم می­خورد با دگرگونی های سبک زندگی افراد آن جوامع ارتباط دارد(5). به ویژه بیماری های غیر واگیر که رابطه تنگاتنگی با سبك زندگی دارند(2).

   ارتقای سلامت، علم و هنر تغییر سبک زندگی به منظور رسیدن به کمال مطلوب است و شامل رفتارهایی است که طی آن، فرد به تغذیه مناسب، ورزش منظم، اجتناب از رفتارهای مخرب و مواد مخدر، محافظت در برابر حوادث، تشخیص به موقع نشانه های بیماری در بعد جسمی،کنترل عواطف و احساسات و افکار و کنار آمدن با استرس و مشکلات در بعد روحی و روانی، استقلال و سازگاری و اصلاح روابط بین فردی در بعد اجتماعی می­پردازد(6). و علت بسیاری از بیماری های مزمن، سبک زندگی و رفتارهای انسان است و انجام رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت یکی از مهم ترین راه هایی است که افراد می­توانند سلامتی خود را حفظ نمایند(7). شش جزء مهم سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی شامل مسئولیت پذیری سلامتی ، فعالیت جسمانی ، عادات تغذیه ای ، مدیریت استرس ، رشد معنوی و روابط بین فردی است(8).

 

   مسئولیت پذیری سلامتی یکی از حیطه های رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت می­باشد که در طی آن افراد به سلامت و ارتقای آگاهی های بهداشتی خودشان توجه می­کنند(9). پکر و همکاران  و وی و همکاران نشان دادند که کمترین نمره سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت به حیطه مسئولیت پذیری سلامتی مربوط می­شد(4, 10).

 

   فعالیت جسمانی منظم نقش اساسی در پیشگیری و کنترل بیماری ها و ارتقاء سلامت در افراد و گروه ها دارد(11). انجام فعالیت جسمانی منظم در جوانان نقش مهمی درپیشگیری از چاقی، بهبود عملکرد قلب و عروق و پوکی استخوان دارد(12). بی تحرکی یکی از عوامل خطر مهم برای شیوع بیماری های غیر واگیر در جهان می­باشد. به طوری که سالیانه حدود دو میلیون مرگ به علت عدم فعالیت جسمانی در جهان رخ می­دهد(13). فعالیت جسمانی منظم موجب كاهش خطر مرگ زودرس، مرگ ناشی از بیماری های قلبی، ابتلا به فشار خون بالا، دیابت نوع 2، ابتلا به سرطان كولون، سرطان سینه و كاهش افسردگی و اضطراب، كنترل وزن بدن، ساخت و حفظ استخوان ها، عضلات و مفاصل سالم، بستری شدن كمتر در بیمارستان و كاهش نیاز به ویزیت پزشك و دارو می­شود(11). مطالعه­ی احمد نیا و همکاران  نشان داد 2/19 درصد از دانشجویان پرستاری و مامایی فعالیت فیزیكی مطلوب داشتند كه نوع فعالیت فیزیكی در اكثر آنان پیاده روی بود(14). مطالعه­ی رجالی و همکاران نیز نشان داد که 6/48 درصد از دانشجویان رشته های پزشکی و بهداشت از نظر فعالیت جسمانی متوسط، فعال و 4/51 در صد غیرفعال بودند. همچنین از نظر فعالیت جسمانی شدید 6/32 درصد فعال و 4/76 درصد غیر فعال بودند(15). محمدی زیدی و همکاران فعالیت جسمانی دانشجویان علوم پزشکی شرکت کننده در پژوهش خود را ناکافی گزارش دادند(16). سطوح فعالیت فیزیکی در فاصله نوجوانی تا بزرگسالی به شدت افت پیدا می­کند، بنابراین توجه ویژه به وضعیت تحرک در جوانان اهمیت ویژه ای دارد(17).

 

مطالعه‌ی عابدی و همکاران  نشان داد که 3/29 درصد دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی مازندران دارای اضافه وزن و 9/6 درصد چاق بودند(23). مطالعه‌ی قلی پور و تبریزی  نیز نشان داد که 29/19 درصد دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف دارای اضافه وزن و چاقی بودند(24). فیضی و همکاران ، میزان شیوع چاقی را در دانشجویان دختر علوم پزشکی اردبیل را 14 درصد گزارش نمودند(25). مطالعه‌ی سیرا و پاولاک نیز نشان دادند که 2/15 درصد دانشجویان، لاغر، 3/21 درصد دارای اضافه وزن و 8/10 درصد چاق بودند(26).مطالعه­ی احمد نیا و همکاران نشان داد که 8/56 درصد از دانشجویان پرستاری و مامایی در زمینه تغذیه دارای سبك زندگی نامطلوب بودند(14). مطالعه­ی سالم و همکاران  هم نشان داد که 7/10 درصد از دانشجویان علوم پزشکی اضافه وزن، 4/1 درصد چاقی و 13 درصد کم وزنی و سوء تغذیه داشتند(27). مطالعه طلایی و همکاران نیز نشان داد که 15 درصد دانشجویان رشته پزشکی دارای اضافه وزن و 4 درصد دارای چاقی درجه یک بودند(20). ایرازوستا و همکاران نشان دادند که 3/19 درصد از دانشجویان، اضافه وزن داشتند و 4 درصد چاق بودند(28). مطالعه کورداکیس و همکاران  نیز نشان داد که 5/40 درصد از دانشجویان پزشکی دارای اضافه وزن و 4/7 درصد چاق بودند(21).

 

   استرس نیز یکی از علل عمده بسیاری از اختلالات روانی، بیماری های قلبی، سرطان، ناراحتی های گوارشی و پوستی، به شمار می­آید(29). که می­تواند منجر به بروز بیماری های جسمی و روانی (اضطراب و افسردگی)، اختلال در عملكرد و قدرت سازگاری و در نهایت پایین آمدن كیفیت زندگی دانشجویان گردد(30). همچنین می­تواند تأثیر منفی بر یادگیری، رفتارهای خود مراقبتی و بهداشت روان این افراد داشته باشد. از این رو، کاهش دادن استرس و آموزش مهارت های سازگاری باید در اولویت باشد(31). دانشجویان سطح متوسطی از مدیریت استرس را داشتند. 6/51 درصد دانشجویان از افسردگی، 5/39 درصد از اضطراب و 7/71 درصد از استرس رنج می­برند. و 52 درصد از دانشجویان دارای استرس غیرطبیعی بودند(30, 32, 33). در دوران دانشجویی، مشکلات مربوط به مرحله انتقال از نوجوانی به جوانی، آشنا نبودن با محیط دانشگاه، دوری و جدایی از خانواده، عدم علاقه به رشته­ی تحصیلی، ناسازگاری با سایر افراد در محیط زندگی، کافی نبودن امکانات رفاهی و اقتصادی و مشکلاتی نظیر این ها از جمله شرایطی هستند که می­توانند سبب ایجاد استرس و به خطر افتادن سلامت روانی دانشجویان گردند(34). لذا توجه به آن و پیامدهایش و نیز اتخاذ راهكارهای مناسب برای رهایی از آن از اهمیت خاصی برخوردار است.

 

   رشد معنوی یکی دیگر از ابعاد ارتقاء سلامت می­باشد که بر توسعه منابع درونی تمرکز دارد و از طریق خود شکوفایی محقق می­گردد(35). مطالعات نشان دادند که بالاترین نمره سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت به حیطه رشد معنوی مربوط بوده است(2, 10, 36).

 

   روابط بین فردی نیز یکی از ابعاد اصلی برنامه ی مهارت های زندگی سازمان بهداشت جهانی می­باشد که به منظور پیشگیری و افزایش بهداشت روانی افراد جامعه تدوین شده است(37). مطالعه‌ی وی و همکاران  نشان داد که دانشجویان در حیطه ی روابط بین فردی از مهارت و توانایی بیشتری برخوردار بودند(4).

 

مطالعه سازمان جهانی بهداشت بر رفتارهای سلامتی 35 كشور جهان نشان داد كه نزدیك به 60 درصد كیفیت زندگی و سلامتی افراد به سبك زندگی و رفتار شخصی آن ها بستگی دارد(38). ٥٣ درصد از علل مرگ مربوط به سبك زندگی و رفتارهای غیربهداشتی هستند(39).

 

   رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت از بروز بیماری ها کاسته و سبب کاهش میزان مرگ و میر می­شود(38). از این رو، حرف بهداشتی كه پیش از آن بر درمان بیماری تمركز می­كردند، اكنون توجه خود را بر پیشگیری و تأمین سلامت از طریق بهبود سبك زندگی و حذف عواملی كه به نوعی تأثیر منفی بر سطح سلامت انسان دارد، معطوف کرده اند(2).

 

از آنجایی که، نوجوانان و جوانان از گروه های در معرض خطر جامعه به شمار می­روند و رفتارهای پرخطر با شکل گیری عادت ها اغلب در این دوره سنی شروع شده و تداوم می­یابد. رفتارهای درست آن ها قابل تقویت و رفتارهای نادرست شان قابل پیشگیری است(40). بسیاری از جوانان در معرض طیف وسیعی از عادت های ناسالم مانند تغذیه نامناسب، بی تحرکی، استراحت ناکافی و رفتارهای پرخطر مثل استعمال ذخانیات و سوء مصرف مواد قرار دارند که به پیامد های نامطلوب بهداشتی منجر می­شود(41). دانشجویان در یک دوره انتقالی پویا از رشد و تکامل قرار دارند که پلی بین دوره نوجوانی و دوره جوانی است(42). این دوره زمان مناسبی برای ایجاد رفتارهای سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی می­باشد(3). و با تغییرات بسیار سریعی در جسم، روان و ارتباطات اجتماعی آنان همراه است(41). میل به انجام رفتارهای خطرزا مانند سیگار کشیدن، بی تحرکی، وعده های غذایی نامنظم و عدم مسئولیت پذیری سلامتی، در جمعیت دانشجویی بیشتر مشاهده می­شود(42). در این دوره از تکامل جسمی، روانی و جنسی، جوانان به تدریج مسئولیت سلامتی خودشان را بر عهده می­گیرند. رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و بهزیستی روانی اجتماعی شان نه تنها بر وضعیت سلامتی فعلی، بلکه بر پیامدهای بهداشتی در درازمدت هم تأثیر دارد. بسیاری از عواملی که در رفتارهای مخاطره آمیز بزرگسالان دخالت دارند را می­توان در مراحل اولیه پیشگیری نمود. بنابراین ارتقاء رفتارهای بهداشتی جوانان ضروری به نظر می­رسد(41).

 

   مطالعه­ی فرمانبر نشان داد که رفتارهای بهداشتی دانشجویان پرستاری نامطلوب بود(43). شبان و همکاران، رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان سال چهارم دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران را مطلوب گزارش کردند(40). در مطالعه­ی وانگ سطح پایینی از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی دانشجویان رشته های گروه پزشکی و غیر پزشکی گزارش شد(38). در مطالعه­ی مطلق و همکاران  دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی یزد سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی مطلوبی داشتند(36). مطالعه پکر و همکاران سطح متوسطی از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی دانشجویان دندانپزشکی را گزارش کرد(10). مطالعه ی سنجام و سینگ  نشان داد که دانشجویان از رفتارهای ارتقاء دهنده سلامتی خوبی برخوردار بودند(44). حسینی و همکاران ، رضایی آدریانی  سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان را نامطلوب برشمردند(8, 45). مطالعه شبان و همکاران  نشان داد که نمره کسب شده در رفتارهای ارتقای سلامت در هر دو گروه دانشجویان پزشکی و غیر پزشکی در یک سطح بود(40).  مطالعه شریور و اسکات- استیلز  نشان داد که دانشجویان پرستاری در مقایسه با دانشجویان غیر پرستاری در رفتارهای بهداشتی، نمره بیشتری کسب کردند(45). مطالعه ماهری و همکاران نیز نشان داد که وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در خوابگاه های دانشگاه علوم پزشکی تهران در سطح متوسطی قرار داشت(46). مطالعه بابانژاد و همکاران  نشان داد که سطح سبک زندگی بیش از نیمی از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ایلام در سطح متوسط و کمتر از ده درصد در سطح ضعیف قرار داشت(47). مطالعه بابانژاد و همکاران  نشان داد که سبک زندگی اکثر دانشجویان رشته بهداشت دانشگاه شهید بهشتی تهران در سطح متوسطی بود(48).

 

   در حالی که دانشجویان غیر علوم پزشکی، واحد های بهداشتی را در برنامه آموزشی خود نداشته و معمولاً مسایل مرتبط با سلامتی را از طریق مطالعات شخصی، رسانه های ارتباط جمعی یا غیره بدست می­آورند، بنابراین ممکن است اشراف چندانی به مسایل بهداشتی و سبک صحیح زندگی پیدا نکنند. هر چند که تحقیقات نشان داده است که با وجود برخورداری دانشجویان علوم پزشکی از مبانی علمی و نظری کافی، در عمل از کارایی لازم برخوردار نبوده اند(52).

 

   مطالعات گوناگون، تفاوت هایی را بین سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان گروه پزشکی و غیر پزشکی نشان داده اند. شبان و همکاران (1386) در مطالعه خود بر روی دانشجویان سال چهارم دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران نشان دادند که رفتارهای ارتقای سلامت هر دو گروه در یک سطح بوده و اختلاف آماری معنی داری بین دو گروه مشاهده نکردند(40). درحالیکه مطالعه کان و همکاران (2008) بر روی دانشجویان پرستاری و غیر پرستاری نشان داد که دانشجویان پرستاری در مقایسه با دانشجویان غیر پرستاری از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت بیشتری برخوردار بودند(3). مطالعه منصوریان و همکاران (1388) نشان داد که سبک زندگی

 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

 دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بهتر از دانشجویان دانشگاه های غیر علوم پزشکی بود و در مجموع بیش از نیمی از دانشجویان دارای سبک زندگی ضعیف و متوسط بودند(53).

 

هدف کلی:

 

مقایسه سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های علوم پزشکی و غیر پزشکی گیلان در سال 93-1392

 

اهداف ویژه طرح:

 

1- تعیین وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی

 

1-1- تعیین وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

 

2-1- تعیین وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

 

3-1- تعیین وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

 

4-1- تعیین وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

 

5-1- تعیین وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

 

6-1- تعیین وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

 

2- تعیین وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی

 

1-2- تعیین وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

 

2-2- تعیین وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

 

3-2- تعیین وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

 

4-2- تعیین وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

 

5-2- تعیین وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

 

6-2- تعیین وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

 

3- مقایسه سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های علوم پزشکی و غیر پزشکی گیلان با کنترل مشخصات فردی و اجتماعی

 

سؤالات و فرضیه های پژوهش:

 

سؤال 1- وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی چگونه است؟

 

1-1- وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

 

2-1- وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

 

3-1- وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

 

4-1- وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

 

5-1- وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

 

6-1- وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

 

سؤال 2- وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی چگونه است؟

 

1-2- وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

 

2-2- وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

 

3-2- وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

 

4-2- وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

 

5-2- وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

 

6-2- وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

 

فرضیه پژوهش: سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های پزشکی و غیر پزشکی گیلان یکسان نیست.

 

تعاریف واژگان

 

سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت

 

تعریف نظری: الگویی چند بعدی از فعالیت های خودجوش و نیز درک این موضوع که این رفتارها در جهت حفظ یا ارتقاء سلامت و تکامل فرد هستند، می باشد(7). و ابعاد مسئولیت پذیری سلامتی، فعالیت جسمانی، عادات تغذیه ای، مدیریت استرس، رشد معنوی و روابط بین فردی را شامل می­شود(8).

 

تعریف عملی: منظور از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت، تمام مواردی است که در تعریف نظری آمده و توسط پرسشنامه نیمرخ 2 سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت که شامل 52 عبارت می­باشد سنجیده می­شود. این پرسشنامه دارای شش حیطه مسئولیت پذیری سلامتی (9 سؤال)، فعالیت جسمانی (8 سؤال)، عادات تغذیه ای (9 سؤال)، مدیریت استرس (8 سؤال)، رشد معنوی (9 سؤال) و روابط بین فردی (9 سؤال) می­باشد. این رفتارها از طریق مقیاس چهار گزینه ای لیکرت (1=هرگز، 2=گاهی اوقات، 3=اغلب و 4=همیشه) نمره دهی می­شود. محدوده نمرات بین 208-52 می­باشد که بر مبنای میانگین و انحراف معیار به بررسی و مقایسه پرداخته است. نمره بالاتر از نمره میانگین ابزار (نمره 130)، نمره مطلوب و پایین تر از نمره میانگین (نمره 130)، نمره نامطلوب در نظر گرفته شده است.

 

مسئولیت پذیری سلامتی

 

تعریف نظری: تبعیت از سبک زندگی سالم به طوری که شخص مسئولیت سلامتی خود را فعالانه بر عهده گرفته و شامل رفتارهایی مانند توجه به وضعیت سلامتی خود، جستجوی توصیه ها و مراقبت های تخصصی پزشکی و جستجو در مورد موضوعات سلامتی می­باشد(54).