برنج یکی از محصولات غذایی درجه یک جهان است. در انگلیسیIce/paddy ، در عربی به آن Irz، در فارسی برنج و در زبان اردو چاوال می­گویند. نام علمی آنOryza sativa  است. برنج گیاهی از خانواده گرامینه است .(Wasim, 2002) کشت برنج که امروزه در تغذیه صدها میلیون انسان در سراسر جهان نقش مهمی را عهده­دار است در چین و هندوستان سابقه هفت هزار ساله دارد. اعتقاد بر این است که منشا متداول­ترین گونه برنج، قاره آسیا است. برنج محصول عمده گیاهان زراعی مهم کشورهای در حال توسعه است و قوت غالب بیش از یک سوم جمعیت دنیا را تشکیل می­دهد. ٩٠%  کل تولید برنج از آسیا­ست و تمدنهای این ناحیه پیوند عمیقی با برنج دارند. دانه­ی برنج دارای ٧/٧% پروتئین، ٢/٧٥% مواد غیر ازته، ٤/٠% چربی، ٢/٢% سلولز و ٥/٠% خاکستر می­باشد. قابلیت هضم برنج به مراتب بیش از سیب­زمینی، گندم، شیر و سایر محصولات غذایی است (نورمحمدی و همکاران، ١٣٨٩). از نظر ارزش غذایی و میزان کالری تولیدی، برنج بر اکثر مواد غذایی مورد مصرف انسان برتری دارد. ضریب هضم مواد آلی دانه بدون پوسته در حدود ٩٢% و ضریب هضم پروتئین آن در حدود ٨٦% می­باشد. بیش از ٧٠% برنج دنیا در مناطق نیمه­گرمسیری مرطوب آسیا کشت می­شود و تنها نقاط کوچکی از مناطق خشک به کشت آن اختصاص دارند، با این حال تولید برنج در بعضی مناطق نیمه­خشک، به ویژه در کشورهایی که آب و هوای مدیترانه­ای دارند، مانند ایالات متحده آمریکا، مصر، یونان، اسپانیا، ایتالیا حائز اهمیت است، زیرا در این مناطق برنج گذشته از اهمیت اقتصادی که دارا می­باشد، به لحاظ آنکه می­تواند در خاکهای شور و نمکزده کشت شود، در روند اصلاحی این خاک­ها نقش مهمی را ایفا می­کند (نورمحمدی و همکاران، ١٣٨٩).

نخستین اقداماتی که در پایان قرن نوزدهم در استرالیا برای برنجکاری دیم به عمل آمده با شکست مواجه شد. بعدها شالیکاری نقش عمده­ای در عمران و آبادانی این مناطق ایفا می­کرد. شرایط اقلیمی حاد نیز به ایجاد گونه­های خاصی از برنج از قبیل برنج کوهستانی یا برنج نشا­شده در آبهای عمیق انجامید. در اثر دخالت عوامل انسانی و انتخاب محیطی، انواع مختلفی که در برابر شوری آب یا قلیایی­بودن آن یا سردی هوا در شب مقاوم بود به تدریج به وجود آمد. انواع متعدد برنج که بدین ترتیب بدست آمده به منزله­ی گنجینه ژنتیکی ارزشمندی 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  از ژرم­پلاسم بود که باید با برنامه اصلاح نژاد فعلی و آینده، حفظ شود (نورمحمدی و همکاران، ١٣٨٩). در آفریقا برنج غذای اصلی مردم گینه­بیسائو، گینه، ساحل­عاج، لیبریا، سنگال و سیرالئون بوده و جایگزین غلات دیگری همچون سورگوم، ارزن و ذرت شده است. بنابراین افزایش تقاضا برای آن وجود دارد. این افزایش تقاضا همراه با افزایش جمعیت بوده و میزان تولید جوابگوی نیاز مردم نیست .(Seck et al., 2010)

بهترین منطقه رشد برنج بین ٤٥ درجه عرض جغرافیایی شمالی و ٤٠ درجه عرض جغرافیایی جنوبی است. برنج در دمای بالا و رطوبت بالا رشد بهتری دارد. درجه حرارت مطلوب 20 درجه سانتی­گراد در طول دوره رشد مورد نیاز است .(Wasim, 2002)

در روسیه برنج با توجه به گسترش روش­های پیشرفته آبیاری اتوماتیک به طور اصولی و علمی توسعه­ یافته است. عملکرد برنج به ٤-٥/٣ تن در هکتار رسیده ­است. در گذشته هزینه کارگر تنها هزینه تولید بود. هزینه­های کنترل شیمیایی بیماری­ها، آفات و علف­های ­هرز منجر به افزایش عملکرد به ٨/٤-٣/٤ تن در هکتار و کاهش مصرف نیروی کار به ١٢٠-٦٠ نفر ساعت در هکتار شد. اما استفاده از آفت­کش­ها و سموم، خطرات زیست­محیطی زیادی دارد. جهت بهبود رشد برنج، باید به طور کامل از کاربرد آفت­کش­ها بوسیله­ی هواپیما جلوگیری و از روش­هایی مانند استفاده از ارقام مقاوم به آفات و بیماریها استفاده شود (Tchebotaryov et al., 2004).

امروزه در بیشتر جوامع، بر کشاورزی پایدار تاکید می­گردد. کشاورزی پایدار بیشتر به بهره­وری زارعین تکیه می­کند و بیشتر، حفظ و نگهداری خاک، آب و دیگر منابع­ طبیعی را مد­نظر دارد. حاصلخیزی خاک، ایجاد جوامعی سالم و فراهم­کردن فرصتی برای نسلهای آینده نیز از دیگر اجزاء کشاورزی پایدار محسوب می­شوند (اللهیاری، 1391). جهت تحقق کشاورزی پایدار، سه عنصر اساسی آن که عبارتند از حفاظت محیط ­زیست، شرایط مطلوب اجتماعی و سود­آوری اقتصادی باید رعایت شوند. موفقیت­های اقتصادی باید بدون تباهی خاک، آب، هوا، مناظر ­طبیعی و فلور ­بومی به دست آورده شود. در اکثر موارد به علت فقدان دانش و قدرت تشخیص، در استفاده از منابع پایه آب و خاک زیاده­روی شده است و زراعت فشرده یکی از بزرگ­ترین تهدیدها برای پایداری خاک بوده است (کریمی، 1381). جهت رسیدن به پایداری در کشاورزی باید از روشهای خاصی همچون شخم حداقل، مدیریت عناصر غذایی، تناوب زراعی، مدیریت تلفیقی آفات، بیماریها و علفهای هرز، بهره­گیری کارآ از گونه­ها و ارقام زراعی، استفاده گردد (کریمی، 1381).

امروزه با توجه به گسترش روشهای کنترل شیمیایی علیه بیماریها و آفات در کشور، لزوم توجه به کشاورزی پایدار و رفع نیازهای نسلهای آینده احساس می­گردد. در حال حاضر بیشتر شالیکاران استان گیلان شالیزارهای خود را علیه بیماری بلاست برنج سمپاشی می­کنند و از روشهای کنترل بیولوژیک اطلاع درستی ندارند. کارشناسان جهاد کشاورزی نیز تاکنون فقط به کنترل بیولوژیک علیه آفت کرم ساقه­خوار برنج توجه داشته و علی­رغم خسارت زیاد بیماری بلاست برنج در مزارع شمال کشور، در مورد کنترل بیولوژیک این بیماری اقداماتی صورت نپذیرفته است. یکی از راههای رسیدن به کشاورزی پایدار و افزایش سود­آوری کشاورزان استفاده از روشهای بیولوژیکی در جهت کنترل بیماریهای مهم زراعی است زیرا این روش کنترل هم­سو با طبیعت بوده و زیانی به محیط ­زیست وارد نمی­آورد. از سوی دیگر هزینه­ی استفاده از آن کمتر از مصرف سموم شیمیایی است. بر اساس تحقیقات انجام یافته در استان گیلان از روش شیمیایی و روشهای زراعی برای کنترل بیماری بلاست برنج استفاده می­گردد که هدف از این پژوهش مقایسه اقتصادی بین روشهای کنترل بیماری بلاست برنج و انتخاب اقتصادی­ترین روش کنترل آن است.

1-2- بیان ﻣﺴﺄله

بیماری بلاست برنج که عامل آن قارچ Pyricularia grisea است، یکی ­­­از خسارت­زاترین ­عوامل ­بیماری قارچی در­ برنج­ به حساب می­آید. این بیماری، تاکنون از ٨٥ کشور دنیا، گزارش­ شده ­و ­­هر جا که ­برنج ­­­به صورت تجاری، کشت­ می­شود، وجود دارد و در مراحل نشا، پنجه­زنی و خوشه­دهی برنج را مورد حمله قرار می­دهد. به همین ­دلیل تحقیقات گسترده­ای روی ­آن در دنیا صورت­ گرفته است. اما هنوز خسارت­زاترین بیماری برنج محسوب می­گردد (پاداشت­دهکایی، ١٣٧٨).

این بیماری اولین ­بار در ایران توسط ­شریف و ارشاد در سال ١٣٤٥، از سواحل بحر خزر و سایر محققین، از نواحی دیگر برنج­کاری­ کشور مانند فارس، رامهرمز، میناب، اصفهان، قصر شیرین و گیلان غرب گزارش گردید. در اثر بیماری، روی برگ­های گیاهچه و بوته­های برنج در مراحل ­اولیه ­رشد و پنجه­زنی در شرایط مناسب، لکه­هایی ظاهر شده و سبب برگ­­سوزی می­شود و بوته­ها اغلب، از بین می­روند. آلودگی روی خوشه و گره­های ساقه، غالبا، خسارت زیادی به بار می­آورد. تعداد خوشه، کاملا تقلیل یافته و باعث  کاهش وزن هزار­دانه و کیفیت آنها می­گردد. زیان حاصل از بیماری را شریف در سال ١٣٥٣، در استان­های گیلان و مازندران، به طور متوسط، ٧% بر­آورد کرده است. به گفته­ی نامبرده، در پاره­ای از مزارع، خسارت تا ٨٠% بوده است (اخوت و همکاران، ١