اشاعه­ فناوری یا انتقال دانش عبارت است از یک فرآیند نظام­دار آگاه­سازی زارعین از نظام یا عناصر فناوری­های جدید و سپس ایجاد علاقه در زارع نسبت به فناوری جدید، تا آن­ها بتوانند آن را در ارتباط با نظام زراعی و تحت شرایط اقتصادی خود ارزیابی کنند. در این مرحله، کشاورزان تشویق و گاهی کمک می­شوند تا فناوری جدید را روی قطعه­ی کوچکی از مزرعه­ی خود آزمایش نموده و همین­طور در مرحله­ی نهایی نیز آن­ها را در تصمیم­گیری برای پذیرش، تعدیل یا رد­کردن فناوری راهنمایی کنند. امروزه برای حصول اطمینان از تناسب فناوری با شرایط کشاورزان، وجود پیوند­های محکم بین تحقیق و ترویج در نظام کشاورزی، امری ضروری است (حسینی و چیذری، 1376؛ علیپور، چیذری و فرج ا… حسینی، 1384).

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

اهمیت و ضرورت اجرای طرح ترویجی «تسریع انتقال یافته­ها»، افزایش تولید در واحد­های بهره­برداری با بکارگیری همه­جانبه­ی توصیه­های فنی و ارتباط هرچه بیشتر تحقیقات، ترویج، اجرا و بهره­بردار می­باشد. بر اساس طرح ترویجی «تسریع انتقال یافته­ها»، یافته­های تحقیقاتی و تجارب برتر موجود جمع­آوری و به صورت دستورالعمل کاربردی آماده می­شود. بخش­های تخصصی، موانع اجرایی موجود را برطرف نموده و انتقال و بکارگیری یافته­ها با شیوه­های مناسب ترویجی انجام می­شود (عزیزی و عظیمی، 1386).

بنابراین، ارزشیابی جنبه­­های مختلف طرح ترویجی «تسریع انتقال یافته­ها» به ویژه از دیدگاه کشاورزان که مجریان این طرح در سطح مزارع خود می­باشند، امر مهمی به نظر می­رسد تا بتوان با ویژگی­های این طرح از زوایای مختلف (زمینه، درون­داد، فرآیند و برون­داد) و نقاط قوت و نقاط ضعف طرح و همچنین نگرش کشاورزان نسبت به طرح اجرا شده، آشنا شد و درصدد تقویت نقاط قوت و رفع کاستی­ها و   کمبود­های طرح برآمد و با ارائه­ی راهکار­هایی برای بهبود اجرای طرح، زمینه­ای برای گسترش این طرح به سایر بهره­برداران، سایر محصولات و واحد­های بهره­برداری و حتی به شهرستان­ها و استان­های دیگر کشور نیز فراهم گردد.

2-1- بیان مسأله

یافته­ های تحقیقاتی غالباً با روش­های مختلف ترویجی به بهره­برداران معرفی می­گردد. پروژه­های تحقیقی – ترویجی، تحقیقی –  تطبیقی (آنفارم[1])، روز مزرعه، هفته انتقال یافته­ها و مشارکت کارشناسان ترویج در طرح­های تحقیقاتی، از روش­ها و پروژه­های جدید­تر مورد استفاده در این فرآیند می­باشد. همچنین در سال­های گذشته شاهد رشد چشمگیر دانش مربوط به مدیریت محصولات بر اساس اصل بوم شناسی بودیم اما بخش اعظم این اطلاعات و یافته­ها در حد تحقیقات باقی مانده و به سطح مزرعه که به شدت نیازمند استفاده و بکارگیری چنین دانش و یافته­هایی بوده، نرسیده است. این در حالی بود که   فعالیت­های تحقیقاتی روز به روز از نیاز­های واقعی کشاورزان فاصله می­گرفت و نتایج به­دست آمده­ی تحقیقات قبلی بدون در نظر گرفتن اصل بوم شناسی به­صورت کمرنگ در اختیار کشاورزان قرار می­گرفت. اما مشکل اصلی این است که غالباً یافته­های تحقیقاتی در مراکز تحقیقاتی باقی می­مانند و به کشاورزان که نیازمند استفاده از این یافته­ها در مزارع خود می­باشند، نمی­رسد. بررسی آمار­های رسمی موجود نشان      می­دهد که از سال 1368 تا 1383 (16 سال)، به­طور متوسط 7/9 درصد توصیه­ها و یافته­های حاصل از اجرای طرح­های تحقیقاتی پایان یافته از طریق اجرای پروژه­های تحقیقی –  ترویجی در اختیار بهره­برداران قرار گرفته است. در همین سال­ها به ازای هر 28368 نفر  بهره­بردار فقط یک فقره طرح تحقیقی –  ترویجی اجرا شده است و همچنین به ازای هر 102836 هکتار زمین زراعی و باغی نیز یک فقره از طرح مذکور اجرا شده است. به عبارت دیگر از 4 میلیون نفر بهره­بردار بخش کشاورزی، 9/0 درصد آنان (کمتر از یک درصد) تحت پوشش فعالیت­های انتقال یافته­های تحقیقاتی قرار گرفته­اند (نوروزی و همکاران، 1385).

[1] On-Farm