امروزه بسیاری از کشورها در مناطق آسیایی، آفریقایی و آمریکای جنوبی با کمبود مواد غذایی مواجه می باشند. بعضی کشورها در راستای تامین امنیت غذایی تاکید بر نیل به خودکفایی با خوداتکایی خصوصا در زمینه محصولات اصلی دارند و بعضی از کشورها با واردات مواد غذایی تلاش بر تامین امنیت غذایی خود دارند. به طور کلی امنیت غذایی به معنای فعلیت یافتن چهار اصل مهم زیراست:

1- فراهم بودن غذا : یعنی هر کشوری باید قادر باشد غذای کافی برای جمعیت موجود و در حال رشد خود تامین نماید.

2- ثبات و پایداری غذا : یعنی اینکه غذای فراهم شده بطور مداوم تهیه گردد.

3- قابل دسترس بودن غذا : یعنی اینکه غذای فراهم شده در هر زمانی و در هر مکانی در بازار وجود داشته باشد و مردم از نظر اقتصادی و فیزیکی قادر به تهیه آن باشند.

4- سلامت غذا : یعنی غذا به طور سالم و بهداشتی تهیه و در اختیار مردم قرار گیرد (کمالزاده ، 1382).

جمعیت جهان از سه میلیارد نفر در سال 1960 به شش میلیارد نفر در سال 2000 افزایش یافته و در حال حاضر نیز سالانه 90 میلیون نفر به جمعیت کره زمین افزوده می شود. در آسیا نسبت اراضی کشاورزی به جمعیت در مقایسه با چهل سال قبل به نصف کاهش یافته است. در حال حاضر در کشورهای توسعه یافته به کیفیت مواد غذایی اهمیت بیشتری داده می شود زیرا مصرف بیش از حد کودهای ازته در کشت سبزی و صیفی منجر به تجمع نیترات در محصول شده و یا در گوشت مواد هورمونی و آنتی بیوتیکی برای سلامتی انسان مضر تشخیص داده شده است (سماوات ، 1382).

بیش از دو سوم جمعیت جهان در كشورهای در حال توسعه زندگی می‌كنند و متجاوز از 50 درصد این جمعیت فقر غذایی دارند. كشاورزی، مواد غذایی را به صورت مستقیم از طریق فرآورده‌های گیاهی كه شامل 80 درصد است یا به صورت غیر مستقیم از طریق فرآورده‌های دامی كه شامل 20 درصد است در اختیار انسان قرار می‌دهد. آن چه علم كشاورزی بخصوص زراعت عهده‌دار آن است عبارت از تولید محصول زیادتر و با كیفیت بهتر كه بتواند جواب‌گوی ازدیاد جمعیت باشد (نور محمدی و همكاران، 1376). 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

یكی از راههایی كه برای افزایش تولید محصولات كشاورزی پیشنهاد شده افزایش عملكرد در واحد سطح است. بنابراین تغییر تراكم بوته و نحوه توزیع گیاهان در واحد سطح می‌تواند در عملكرد موثر باشد (براری ، 1375).

تراكم نامناسب گیاهی می‌تواند رطوبت خاك را در اوایل فصل رشد تخلیه و موجب مواجه شدن گیاهان با تنش خشكی در دوران رشد زایشی شود. به همین دلیل استفاده از گونه گیاهی مناسب و شناخت تراكم مطلوب گیاهان و ارقام سازگار با این مناطق از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار می‌باشند. میزان سازگاری و پایداری عملكرد گیاهان زراعی به شرایط محیطی متفاوت است و به ارقامی سازگار اطلاق می‌شود كه در طیف وسیعی از شرایط محیطی، توان ژنتیكی عملكرد بالا و پایداری از خود نشان می‌دهد (كانونی و همكاران ، 1379).

2-1- اهداف تحقیق

3-1- بیان مسأله

کشور ایران در حالیکه مساحتی حدود 165 میلیون هکتار دارد ولی برابر اعلام وزارت جهاد کشاورزی 114 میلیون هکتار آن برای کشاورزی مناسب نبوده و مساحتی حدود 51 میلیون هکتار قابل کشت و زرع مناسب برای کشاورزی می باشد. از این مقدار حدود 19 میلیون هکتار در حال حاضر به صورت آبی و دیم کشت می شود و کل سطح زیر کشت سالیانه آبی حدود 25/5 میلیون هکتار و کل اراضی که زیر کشت آبی و دیم می رود بصورت سالیانه و دائمی 14 میلیون هکتار و بقیه آیش می باشد (12 میلیون هکتار زیر کشت محصولات سالانه و 2 میلیون زیر کشت محصولات دائمی است). سطح کشت دیم در ایران بین 10 تا 12 میلیون هکتار برآورد شده که سالیانه حدود نصف آن کشت و بقیه به مدت یک تا سه سال آیش گذاشته می شود. تولیدات کشاورزی ما بسیار کمتر از احتیاجات ماست و برای تولید بیشتر آب کنترل شده کافی نداریم البته باید با بالابردن دانش کشاورزی و اعمال مدیریت صحیح افزایش تولید در واحد سطح داشته باشیم (رستگار ، 1378).

1-3-1گیاه جو و اهمیت آن

نام علمی جو Hordeum vulgare l. – انگلیسی Barley . سطح زیر کشت جو در دنیا در سال 1972 معادل 85 میلیون هکتار بوده که به علت افزایش مصرف در صنعت و دامداری بویژه در کشورهای اروپایی افزایش یافته است. تولید متوسط جو از هر هکتار، طی سالهای 1968 تا 1970 در دنیا، برابر 7/1 تن و در کشورهای اروپایی تولید متوسط آن 7/2 تن بوده است. در حال حاضر کشورهای ایرلند و دانمارک با 4 تن و کشور فرانسه و انگلستان با حد متوسط 5 تن در هکتار بیشترین رقم تولید از هر هکتار را دارا می باشند. زراعت جو در اکثر کشورهای تولید کننده آن سابقه بسیار طولانی دارد و از زمانهای خیلی گذشته دانه آن علاوه بر آن که در تغذیه انسان مورد مصرف داشته، در قنادیها نیز از آن استفاده می شده و از مالت آن نیز در صنعت و داروسازی استفاده به عمل می آمده و در کارخانجات نشاسته سازی نیز استفاده می شده است. در حال حاضر در اغلب کشورها از آن نوشابه بدست آورده و نیز در پرورش حیوانات بویژه در تغذیه گاوهای شیری و گوساله های پرواری و حتی پرندگان نیز به مقدار زیاد به کار می رود. این گیاه دارای مقادیر زیادی ویتامین بخصوص از نوع , بوده که علاوه بر آن از نظر مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر، مس، سدیم، منگنز، منیزیم و کبالت غنی می باشد. کاه آن نیز در غذای حیوانات و تهیه بستر آنها بکار رفته و حتی علوفه سبز آن نیز غذای مناسبی برای دام ها می باشد. از ساقه آن نیز در کاغذ سازی استفاده می شود. سطح زیر کشت جو ایران در سال زراعی73-74 در کشت آبی و دیم معادل 1751574 هکتار بوده که 1085775 هکتار دیم و 665799 هکتار آبی بوده، که سهم استان لرستان در مجموع 134690 هکتار شامل 124044هکتار کشت دیم و 10626 هکتار کشت آبی می باشد. میزان تولید جو در کشور در همان سال زراعی2952265 تن بوده که از این مقدار در استان لرستان 2147002 تن شامل 189972 تن کشت دیم و 24030تن کشت آبی جو تولید شده است (ناصر خدابنده ، 1382). جو در مقایسه با گندم مقاومت بیشتری به خشکی و بیماریها دارد و شرایط نا مساعد، عملکرد آن بیشتر از گندم است. چون قیمت آن در بازار از گندم کمتر است، به همین دلیل اغلب در مناطقی که از نظر بارندگی و نوع خاک برای گندم مناسب نیست، جو کشت می کنند. حداقل بارندگی مورد نیاز جو 200-250 میلیمتر است. دانه جو برای جوانه زدن به رطوبت کمتری نسبت به دانه گندم دارد و در مواردی که بذر در شرایط نا مساعد خشک شده و رطوبت مجددا تامین شده باشد، رشد خود را زودتر از سر می گیرد (کوچکی ، 1383).

جو از قدیمی‌ترین گیاهانی است كه در ایران مورد كشت و تولید بوده است. به نظر می‌رسد كه جو در منطقه‌ای شامل كوههای زاگرس در ایران به طرف آناتولی، فلسطین و آفریقا منشأ یافته باشد. اهمیت اصلی جو در ایران به علت نقش آن در تغذیه دام می‌باشد. بر این اساس جو در مرتبه دوم بعد از گندم ( از نظر سطح زیر كشت و تولید) در بین محصولات كشاورزی كشور قرار دارد (خواجه پور ، 1384).

جو یكی از مهمترین غلات در سطح جهان است و به علت مقاومتش در مقابل ناسازگاری‌های محیطی و نیز به دلیل نیاز رطوبت و تطابق با محیط كشت در بسیاری از نقاط جهان كشت می‌شود (بهنیا ، 1373).

امروزه حدود 91 میلیون هكتار از اراضی مناطق معتدل جهان به صورت بهار و پاییزه به كشت این محصول اختصاص دارد. اگرچه خواستگاه اصلی این گیاه دقیقاً مشخص نیست ولی بسیاری آن را بومی ناحیه‌ای در آسیا بین تركیه و ایران می‌دانند (بهروزین ، 1380).

در ایران جو در سطحی معادل 5/1 میلیون هكتار در شرایط آبی و دیم كشت می‌شود. از این مقدار 60 درصد به اراضی دیم اختصاص دارد و میزان تولید آن در شرایط دیم مطابق گزارش وزارت كشاورزی 9/0 تن در هكتار (انصاری ملكی 1380).در بین غلات بهاره جو می‌تواند ماده خشك زیاد و درصد ماده خشك قابل هضم بالایی را در مناطق سازگار تولید كند و میزان بذر مصرفی برای كاشت به منظور تولید علوفه 134 كیلوگرم در هكتار است (راشد محصل و همكاران 1376).

عمده كشورهای تولید كننده جو در جهان در جدول 1-1 شرح داده شده است و این آمار متعلق به سال 2005 می‌باشد (رستگار 1384).