اکنون بیش از 250 سال از مستندسازی مطالعات گیاه­شناسی علمی می‏گذرد، با این حال تعداد گونه‌های گیاهی کل دنیا هنوز به طور قطعی مشخص نیست. سالیان متمادی است که گیاه‏شناسان و افرادی که در زمینه حفاظت از گیاهان فعالیت دارند، تعداد گونه های گیاهی را بین 230 تا 270هزار گونه تخمین زده‏اند (عارفی،1381).

وجود 11 اقلیم از 13 اقلیم شناخته شده جهان برخورداری از 300 روز آفتابی در سال و اختلاف دمای 40 – 50 درجه سانتی گراد میان سردترین و گرم­ترین نقطه در کشور شرایط مساعدی را به لحاظ بهره‏مندی از یک اکولوژی منحصر به فرد فراهم کرده است، این شرایط زمینه رشد و نمو گیاهان دارویی را در کشور فراهم کرده است، به طوری که هم‏ اکنون 90 درصد گونه های گیاهی جهان در ایران وجود دارد و همین امر کشورمان را در زمره مستعدترین کشورهای جهان به منظور پرورش گیاهان دارویی قرار داده است ( افشار،1380).

گیاهان دارویی به آن گروه از گیاهان گفته می‌شود كه برای مصارف پزشكی، درمانی، بالینی و داروســازی انسان و دام مورد استفاده قرار می‌گیرند و اندام‌های آن ها دارای تركیبات اثـربخش دارویی است. وجود موادی به نام تركیبات ثانویه در گیــاهان از جنبه های مختلف سازگاری و بقای گیاهان در برابر شرایط نامساعد محیطی و زیـستی، تولید داروهای گیاهی، سموم آفت‏كش و علف‏كش طبیعی،  طعم دهنده، معـطركننده و نـگهدارنده‌ مواد غذایی از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. به این مواد خاص در گیاهان كه  در، درمان یا پیشگیری از  بیماری‌ها  نقش  مؤثری  دارند، مادهی‌ ‌مؤثره گفته‏  می‏شود  (قاسمی، 1388).

در برخی کشورها اسانس‏های[2] گیاهی طی یک سری روش‌های محلی مثل بخار دادن ، تفت دادن و یا استفاده از مایعاتی مثل الکل و سایر روش‌ها به دست می‌آیند. اولین مرحله در اطمینان ازکیفیت اثر بخشی و بی‏ضرری گیاهان دارویی مشخص کردن تیره، جنس، گونه و حتی زیرگونه گیاهی است (آویژگان،1387).

ساختار فنوتیپی گیاهان با پاسخ رشدی آن‏ها به عوامل محیطی مانند رطوبت خاک و عوامل اقلیمی ارتباط دارد. انواع متفاوت پاسخ‏های گیاهی به این عوامل محیطی با روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد که در بقای جمعیت‌های تحت شرایط محیطی متفاوت، تأثیر زیادی دارد. شرایط محیطی و منطقه‌ای در پراکندگی و گسترش گیاهان در زیستگاه آن‏ها نقش ویژه‌ای دارند. بیشتر عوامل اقلیمی با تغییر ارتفاع دستخوش

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

 تغییرات می‌شوند. مثلاً با افزایش ارتفاع، میزان تبخیر زیاد و میانگین رطوبت هوا کاهش می‌یابد. زندگی گیاهان خصوصاً ویژگی‏های مورفولوژیکی و ساختاری متأثر از این تغییرات است (Rezakhanlo and Talebi,2009).

2-1- بیان مسئله

انقراض گیاهان دارویی به دلیل برداشت از طبیعت و بعضاً با شیوه های نادرست و چرای افراطی نه تنها به انقراض نسل گونه‏ ها می انجامد بلكه تنوع زیستی منطقه و جهان را نیز با خطر نابودی مواجه می سازد. راهکار آن حفاظت گیاهان درداخل وخارج از زیستگاه است که لازمه شناخت اکولوژیکی و گیاه‏شناسی گیاهان دارویی است تا به‏ توان خارج از زیستگاه گیاهان‏دارویی را کشت وکار کرد تا فشار بر طبیعت کم شود.

فساد مواد غذایی ، آلودگی و سرطان زا بودن و مشکلات آنتی اکسیدان‏های مصنوعی و خطر تجمع مواد مضر ناشی از اكسیداسیون چربی‏ها در بدن در نتیجه حذف آن‏ها، استفاده از آنتی اكسیدان‏های حاصل از منابع طبیعی مثل گیاهی در چربی‏ها و روغن‏های خوراكی یك  راه حل منطقی است. اثبات اثرات مخرب و عوارض جانبی داروهای شیمیایی، در صورتی که داروهای گیاهی دارای این اثرات نیستند .

یکی دیگر از مشکلات استفاده از گیاهان دارویی پایین بودن کمیت و کیفیت ماده موثره گیاهان دارویی و معطر است که  با  انتخاب جمعیت‏های با کیفیت و کمیت بالا، شناخت  عوامل محیطی  مؤثر  بر افزایش کمیت و کیفیت ماده موثره گیاهان‏دارویی و کشت وپرورش این گیاهان می توان این مشکل را برطرف ساخت.

مصرف روز افزون داروهای شیمیایی روز به روز مشکلاتی حاد از قبیل پدیده خودایمنی بر اثر مصرف مداوم و عوارض جانبی برخی از داروها را به‏ وجود می‌آورند. به دلیل مشکلات مقاومت عوامل بیماری‌زا  به داروهای شیمیایی و عوارض جانبی و ناخواسته آن‏ها، استفاده از عصاره‌های گیاهی و گیاهانی که فعالیت ضد میکروبی دارند در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است (مجاب،1372).

عفونت‏های میــــكروبی تهدید جدی برای سلامتی انسان­ها بوده و در طول تاریخ همواره باعث به مخاطره انداختن جان افراد شده است. لذا انسان همواره دنبال مواد و داروهایی بوده كه باعث بهبود بیماری و كاهش اثــــرات آن می‏شود و در همین راستا استفاده از داروهای گیاهی از دیـــرباز مورد توجه بوده و به طور سنتی در بین اقوام و ملل مختلف دیده می‏شود. از آن‏جایی كه گیاهان مفید دارویی در كشور ایران فراوان می‏روید، بررسی تركیب های مــؤثره این گیاهان و اثرات دارویی آن‏ها می‏توانند گامی مثبت در شناسایی و استفاده بهینه از این ثروت مــــلی باارزش باشد (صادق زاده و همكاران، 1385).

در نهایت با توجه به خواص دارویی و هم چنین عدم بررسی و انجام تحقیقات بر روی عوامل مؤثر بر ترکیبات مؤثره تصمیم به بررسی فیتوشیمیایی جمعیت‏های مختلف مینای صخره‏زی شرایط جغرافیایی متنوع گرفته شد. هم چنین در چند سال اخیر عدم برداشت پایدار گیاهـان داروئی نظیر مینای صخره‏زی و مخلصه از مراتع استان چـــــهارمحال و بختیاری، منجر به خطر انقراض گونه‏های مذكور شده است. بنابراین شناخت شرایط بهینه برای رشد گیاهان وحــشی مذكور جهت حفاظت آن‏ها و تولید داروهای گیاهی امری ضروری  به نظر می‏رسد.