مقدّمه.. 1

 

فصل اول.. 5

 

1ـ1ـ1. پیشینه تاریخی بحث شرّ. 6

 

1ـ1ـ2. معنای لغوی… 7

 

1ـ1ـ2ـ1 . خیر. 7

 

1ـ1ـ2ـ2. شر. 9

 

9

 

    1ـ1ـ 3ـ 1. خیر …..9

 

1ـ1 ـ 3ـ2. شرّ. 11

 

1ـ1ـ4. تقابل خیر و شرّ. 13

 

1ـ1ـ 5. أقسام شر. 15

 

فصل دوم: تحلیل فلسفی آیات خیر در قرآن کریم.. 17

 

2ـ1. واژه شناسی خیر در قرآن.. 18

 

2ـ1ـ1. برّ. 18

 

2ـ1ـ2. معروف… 20

 

2ـ1ـ3. حسن.. 21

 

2ـ1ـ4. برکت… 22

 

2ـ1ـ5. صلح.. 23

 

2ـ1ـ6. نفع.. 24

 

2ـ2. مصادیق خیر در قرآن.. 25

 

2ـ2ـ1. ذات خداوند تبارک وتعالی و اسماء و صفات او 25

 

2ـ2ـ2. خیرات عبادی… 33

 

2ـ2ـ3. خیرات اخلاقی… 36

 

2ـ2ـ4. خیرات اقتصادی… 40

اقتصاد

2ـ2ـ5. شعائر الهی… 43

 

2ـ2ـ6. آخرت و پاداشهای الهی و نتیجه و آثار اعمال خوب انسان.. 43

 

2ـ2ـ7. خیر بودن هر چیز خوش آیند و نیک…. 45

 

2ـ2ـ8. مخلوقات خداوند.. 45

 

2ـ3. ملاک تشخیص خیر و شرّ. 58

 

فصل سوم: تحلیل فلسفی آیات شرّ در قرآن کریم.. 72

 

3ـ1. واژه شناسی شرّ در قرآن.. 73

 

3ـ1ـ1. سوء 73

 

3ـ1ـ2. ضرّ. 73

 

3ـ1ـ3. فساد. 74

 

3ـ1ـ4. منکر. 75

 

3ـ1ـ5. قبیح.. 75

 

3ـ1ـ6. إثم.. 76

 

3ـ2. مصادیق شرّ. 76

 

3 ـ 2ـ1. شرور طبیعی… 76

 

3ـ2ـ1. بلاها، آثار تکوینی أعمال و عذاب گنهکاران.. 77

 

3ـ2ـ1 ـ2. بلاها، امتحان إلهی و موجب تکامل وجودی… 85

 

3ـ2ـ 1ـ3. بلاها و مصائب عامل توجّه، بیداری دل و رجوع به حق.. 88

 

3ـ2ـ 1ـ4. جداسازی نیکان از بدان و راستگویان از دروغگویان.. 89

 

3ـ2ـ1ـ 5. بلا برای تربیت انسانها 90

 

3ـ2 ـ2. شرور اخلاقی… 92

 

3ـ2ـ2ـ1. خیر بودن سرشت و أمیال و غرایز آدمی… 92

 

3ـ2ـ2ـ2. مختار بودن انسان.. 94

 

3ـ2ـ3. مرگ…. 106

 

3ـ2ـ3ـ1. واژه شناسی مرگ در قرآن.. 106

 

3ـ2ـ3ـ2. حقیقت انسان.. 108

 

3ـ2ـ3ـ3. اثبات روح برای انسان.. 110

 

3ـ2ـ3ـ4. آیات دال بر تجرّد نفس….. 112

 

3ـ2ـ3ـ5. موقعیت روح نسبت به بدن.. 114

 

3ـ2ـ3ـ6 . ضرورت مرگ…. 123

 

3ـ2ـ3ـ7. حقیقت مرگ…. 127

 

3ـ2ـ3ـ8. وجودی بودن مرگ…. 134

 

3ـ2ـ4. شیطان.. 139

 

3ـ2ـ4ـ1. حقیقت شیطان.. 141

 

3ـ2ـ4ـ2. جن بودن شیطان (ابلیس) 141

 

3ـ2ـ4ـ3. جن در قرآن.. 142

 

3ـ2ـ4ـ4. فلسفه وجود شیطان.. 145

 

نتیجه گیری.. 155

 

فهرست منابع.. 162

 

 

 

مقدّمه

 

 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

 

اهمیت و ضروت بحث

 

پیشینه بحث

 

بحث شرّ یک مسألة جدید نیست بلکه از دیرهنگام توسط حکما و فلاسفه مورد بررسی و موشکافی قرار گرفته است. أصل عدمی بودن شرّ از أفلاطون و تقسیمات عقلی پنج گانه­ای که دربارة موجودات ممکن می­توان فرض کرد از أرسطو نقل شده است. فلاسفة اسلامی مانند ابن سینا در کتب فلسفی خود مانند: اشارات والهیات شفا دربارة خیر و شر صحبت کرده­اند و   جامع­ترین سخنان را فیلسوف اسلامی ملاصدرا در کتاب ارزشمند اسفار آورده و حکمای متأخر که به طور عمده از پیروان مکتب او به شمار می­روند، چندان نکته جدیدی بر آن نیفزوده­اند. همچنین از شرّ و خیر در ضمن تفاسیر به صورت پراکنده مطالبی بیان شده است ولی نگاه فلسفی به آیات قرآن کریم می­تواند موضوع جدیدی باشد. استاد مطهّری هم در عدل الهی به این بحث پرداخته ولی محور کار عدل الهی است، نه خیر و شر قرآنی.

 

همچنین در مسئلة خیر و شر مقالات متعددی نوشته شده اما به صورت پراکنده و از نگاههای دیگر به این مئسله توجّه شده امّا نگارنده تلاش کرده در این رساله با نگاهی تفسیری – فلسفی به موضوع نگریسته و تا جایی که در وسعش بوده به صورت کافی و وافی به این موضوع پرداخته است.

 

روش تحقیق در این رساله فلسفی، تحلیلی و تفسیری است و با مراجعه به کتب حکمای اسلامی و مفسرین مصادیق خیر و شرّی که در آیات قرآن آمده، تبیین شده است.

 

بیان سؤالات أصلی و فرعی و فرضیه­هایی در حل مسئله شر

 

بررسی خیر و شر هستی شناختی از نگاه قرآن از مسائل مهم الهیات بالمعنی الأخص فلسفه می­باشد؛ یعنی نگاه قرآن و فلسفة اسلامی به مرگ و زندگی و وجود موجودات و حوادث و بلایا چگونه است؟

 

سؤالهای أصلی و فرعی تحقیق این گونه است:

 

1ـ خیر و شرّ طبیعی از نگاه قرآن و فلسفة اسلامی چگونه تبیین می­شود؟

 

2ـ خیر و شر اخلاقی چگونه؟

 

3ـ نگاه قرآن و فلسفة اسلامی به مرگ و وجود شیطان چگونه است؟

 

4ـ ملاک تشخیص خیرات و شرور چگونه است؟

 

فرضیه­هایی که در این مسئله می­توان بیان کرد به این صورت است:

 

1ـ جهان موجود همه شر است و موجود خیری نمی­توان یافت.

 

2ـ جهان خیر کثیر دارد همراه با شر قلیل.

 

3ـ جهان همه خیر است و شرور عدمی هستند.

 

4ـ جهان همه خیر است و شر به نوع نگاه ما باز می­گردد.

 

چارچوب کلی رساله

 

درفصل سوم به سراغ موضوع شرّ رفته­ و به بیان چهار مصداق از مصادیق اموری که شرّ قلمداد می­شوند پرداخته­ایم.

 

آن مصادیق عبارتند از: 1ـ شرور طبیعی و حوادث دردناک و اندوهناک مثل زلزله و سیلهای خانه خراب کن، طوفانهای شدید، بیماریهای مهلک، گرسنگی­ها، قحطی­ها،  خشکسالی­ها و نارحتیها و رنج­هایی که از جانب طبیعت انسان را تهدید می­کند. 2ـ شرور اخلاقی، یعنی شروری که از نفس انسان و اختیارش سر می­زند مانند قتلها، غارتها، دزدی­ها، جنگها، ظلمها و انواع گناهان اخلاقی دیگر که عقل و شرع از آنها نهی کرده است.3ـ مرگها و نیستیها و فناها. اینکه چرا مرگ مقرّر شده است، چرا انسان به دنیا می­­آید و پس از انکه لذت حیات را چشید و آروزی زنده ماندن در او زنده شد به دیار نیستی فرستاده می­شود. پدیده­ای که در مذمت آن حرفها زده­اند، مانند شعری که به خیام منسوب است:

 

ترکیب پیالــــه­ای که در هم پیوست          بــشکستــن آن روا نمـی­دارد مســت

 

چندین قد سرو و نازنین و سرو دست          از بهر چه ساخت و ز برای چه شکست[1]

 

این شروری را که ذکر شد از نگاه قرآنی و فلسفی، مورد بحث و بررسی قرار داده­ایم.

 

1ـ1.کلیات

 

1ـ1ـ1. پیشینه تاریخی بحث شرّ

 

ملائکه از کلام خدای تعالی که فرمود: می­خواهم در زمین خلیفه بگذارم، چنین فهمیدند که این عمـل باعث وقـوع فـساد و خـونریزی در زمین می­شـود، چــون می­دانسته­اند که موجود زمینی بخاطر اینکه مادّی است، باید مرکّب از قوائی غضبی و شهوی باشد، و چون زمین دار تزاحم و محدود الجهات است، و مزاحمات در آن بسیار می­شود، مرکّباتش در معرض انحلال، و انتظامهایش و اصلاحاتش در مظنّه فساد و بطلان واقع می­شود، لاجرم زندگی در آن جز بصورت زندگی نوعی و اجتماعی فراهم نمی­شود و بقاء در آن بحدّ کمال نمی­رسد جز با زندگی دسته جمعی، و معلوم است که این نحوة زندگی بالأخره بفساد و خونریزی منجر می­شود.[4] و شاید بتوان این را اوّلین بحث و گفتگو در مورد شرور، مخصوصاً شرور اخلاقی بیان کرد. همچنین تاریخ بحث از شرور به بلندای تاریخ بشریت می­باشد. انسان همواره خود را با مصیبتها، دردها و شرور روبرو می­دیده و مسئله شرّ یکی از کهن ترین مسائلی است که از دیرباز اندیشه آدمی را به خود مشغول داشته، از آن هنگام که انسان پا به عرصه خاک نهاده، خویشتن را هم آغوش رنج و مصیبت یافته و همراه شیرینی لذت و کامیابی تلخی محنت و ناکامی را نیز چشیده است. همچنین از مباحث اصلی و بنیادین ادیان الهی، طرح مسائل اخلاقی و بررسی راههای تخلّق به اخلاق حسنه و زدودن رذائل نفسانی است و بحث­های اخلاقی نیز بدون شناخت خیر و شرّ نمی­تواند کامل و جامع باشد، از قدیمی ترین کتب اخلاق یونانیان می­توان از کتاب نیکوماخس ارسطو نام برد که بحث مستقلّی دربارة خیر و شرّ دارد. قدیمی ترین کتاب دینی که دربارة این مسئله سخن به میان آورده است، کتاب ریگ ودا ـ سامهیتا در آیین هندو است. قدمت آن به دوازده یا پانزده قرن قبل از میلاد مسیح بر می­گردد. این کتاب با توهّمی خواندن شرّ در صدد پاسخ به آن برآمده. کتاب دیگر اوستا است. قدمت آن حدوداً به دو قرن پیش از میلاد می­رسد. این متن دینی به جای پاسخ گویی به شبهة شرّ، تسلیم آن شده و شرّ را به خدایی دیگر به نام «اهریمن» در مقابل خدای خیرخواه (یزدان) نسبت می­دهد.[5]

 

1ـ1ـ2. معنای لغوی

 

1ـ1ـ2ـ1 . خیر

 

کلمة خیر 196 بار در 178 آیة قرآن تکرار شده است. راغب در مفردات در مورد این کلمه می­فرماید:

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...