تأثیر خویش آمیزی و زمان برداشت بر میزان متابولیت های ثانویه رازیانه |
با توجه به این که از نیمه دوم قرن گذشته در بیشتر کشورهای جهان تحقیقات فارماکودینامیک[1] وسیع روی گیاهان دارویی انجام گرفته و در ادامه داروهای گیاهی فراوانی تهیه و به بازار عرضه گردیده است، مطالعه روی مواد مؤثره گیاهان دارویی فلور غنی ایران حائز اهمیت است [4].
رازیانه یا بادیان سبز گیاهی از خانواده چتریان (Apiaceae) با نام علمی (.Mill Foeniculum vulgare)، دیپلوئید، علفی، پایا، دو یا چند ساله، روز بلند، معطر، به ارتفاع یک تا دو متر که دارای برگهایی با بریدگیهای زیاد است [4]. تعداد کروموزومهای پایه در این گیاه 22=x2=n2 میباشد [35]. ریشهها در رازیانه، غدهای، دوکی شکل، مستقیم و به رنگ سفید مات است. ساقهها استوانهای قائم، سبز روشن، منشعب و به ارتفاع 150 تا 200 سانتیمتر است. برگها به رنگ سبز تیره، متناوب، ظریف و دارای بریدگیهای کم و بیش عمیق هستند. گلهای کوچک و زرد رنگ گیاه در انتهای ساقههای اصلی و فرعی و به صورت مجتمع در چتر مرکب قرار میگیرد. میوهها دو فندوقه به طول 10-6 و عرض 3-2 میلیمتر، دوکی شکل با دو انتهای باریک به رنگ سبز یا قهوهای روشن میباشد. چترها حاوی 25-18 گل نامساوی به طول 40-10میلیمتر و دم گلها 7-1 میلیمتر طول دارد. [4، 44،54]. این گیاه در مناطق زیادی از اروپا، مدیترانه و آسیا میروید و از گیاهان بومی این مناطق به شمار میآید [9،19، 22]. ظاهر کلی گیاه رازیانه مخصوصاً برگهای آن بیشباهت به شوید و زیره نیست ولی بوی مطبوع، معطر، ساقه مرتفع و ریشه ضخیم گیاه رازیانه به سهولت آن را از شوید و زیره متمایز میسازد. گلهای آن زرد رنگ و مجتمع به صورت چتر مرکب است. همه قسمتهای گیاه معطر بوده و قسمتهای مورد استفاده آن ریشه، برگ و بذر آن است ولی معمولاً کلیه قسمتها مورد استفاده قرار میگیرد. میوه رازیانه علاوه بر داشتن 10 تا 12 درصد ماده روغنی، کمی هم ماده قندی موسیلاژ و اسانس داشته و دارای اِترهای فنولی است که عامل اصلی خاصیت دارویی آن محسوب میشود. میوهها یا همان دانهی رازیانه حاوی دو تا شش درصد اسانس بوده و مهمترین تركیبات آن شامل ترانسآنتول[2]، لیمونن[3]، و فنچون[4] میباشد که بر حسب مرحله نمونهبرداری و شرایط محیطی و اقلیمی موجود در هر اقلیم و منطقهای متفاوت است [8]. اسانس رازیانه حاوی آنتول، استراگول، متیل اوژنول، فلاندرن، آلفاپینن، فنچون و … میباشد. [43،58، 82].
3-1- انتشار جغرافیایی و اهمیت اقتصادی رازیانه
خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir
رازیانه بومی جنوب غربی آسیا، جنوب اروپا و منطقه مدیترانه میباشد و در فرانسه، اسپانیا، پرتغال و شمال آفریقا و ایران به حالت خودرو رشد میکند. در حال حاضر این گیاه در نواحی وسیعی از رومانی، روسیه، فرانسه، ایتالیا، هند، آمریکا و آرژانتین و بسیاری از کشورهای آفریقایی کشت میگردد [34،37،156]. همچنین کشورهای ترکیه، چین، سوریه، ایران، ویتنام، افغانستان، لبنان و قبرس از عمده کشورهای تولید کننده این محصول هستند [23]. رازیانه در سراسر ایران کشت میشود و در بسیاری از مناطق به صورت وحشی میروید[39].
4-1- گیاهشناسی رازیانه
1-4-1- معرفی تیره چتریان
تیره جعفری (چتریان) دارای 150 جنس و 1500 گونه است. وجه تسمیه این خانواده از کلمه Umbrella به معنی چتر و Peare به معنی حمل کردن گرفته شده است [45]. گیاهان این تیره اغلب در نیمکره شمالی انتشار دارند و در مناطق استوایی گرمسیری بسیار نادرند. برخی از جنسهای این تیره مانند هویج، پراکندگی وسیعی دارند و تقریباً در همه مناطق دنیا مشاهده میشوند. عرصه رویش اغلب جنسهای تیره جعفری مناطق مدیترانهای، ترکیه، ایران و ترکمنستان است و همین مناطق را خاستگاه این گیاهان میدانند [45]. گیاهان این تیره گیاهانی علفی، پایا، یک ساله و دو ساله بوده که سطح خارجی ساقه آنها دارای خطوط طولی برجسته و فرورفتگیهای منظم طولی است. برگها متناوب و بدون گوشوارک ولی دارای نیام بسیار رشد یافته و گاهی به مراتب بزرگتر از پهنک هستند. گلآذین اغلب چتری منفرد و یا چتری مرکب، به ندرت خوشهای، خوشهای گرزن و یا گرزن و معمولاً به صورت چتر انتهایی است. گل منظم، ساده و همیشه دارای پنج کاسبرگ، پنج گلبرگ، پنج پرچم و دو برچه است. جام گل دارای گلآذین آزاد یا برهم و نافه گل دارای پرچمهایی متناوب است. میوه در ردهبندی و تقسیمات درونی تیره اهمیت دارد و متشکل از دو فندقه یا در واقع دو مریکارپ توأم است[45، 172].
2-4-1- معرفی جنس رازیانه
این جنس با نام علمیSubsp. vulgare Foeniculum vulgare Mill. مترادف است با F.officinale و Anethum foeniculcim L. مترادف بوده و نامهای فارسی آن رازیانه، بادیان، بادیان سبز است. در عربی به آن رازیانج، شمر، بسباس، بارهلیا، برهلیا گفته میشود. در انگلیسی تحت نام Fennel، در آلمانی به نامهای Fenekel و Frauen و Fenchel و Anethdoux و Fenouli معروف است [19،37،45]. این جنس در ایران یک گونه علفی چند ساله دارویی دارد که هم به صورت خودرو و هم به صورت زراعی مشاهده میشود [45].
3-4-1- معرفی گونه های رازیانه
رازیانه گیاهی است گلدار از راسته آپیالس (Apiales)، از تیره جعفری چتریان (Apiaceae) از سرده رازیانهها (Foeniculum)، دیپلوئید 22=x2=n2، علفی، افراشته و چند ساله که از مهمترین و قدیمیترین گیاهان دارویی ایران است. رازیانه در ایران فقط یک گونه به نام Foeniculum vulgare دارد که هم به صورت زراعی و هم وحشی یافت میشود [19،45]. گونههای رازیانه به دو زیر گونه به شرح زیر تقسیم میشود[44].
الف) Foeniculum vulgare Mill. Subsp. vulgare
گیاهان این گونه اغلب دو ساله، لبهای برگ معمولاً به طول بیش از 10 میلیمتر و شل، چتر انتهایی پایینتر از چترهای پیرامون، تعداد شعاع چتر معمولاً 25-12 عدد و میوهها دارای مزه شیرین است. این زیر گونه را به طور گسترده جهت مصارف غذایی و دارویی کشت مینمایند.
ب) F.vulgare Mill. subsp. piperitum
گیاهان در این زیر گونه چند ساله، لبهای بزرگ به ندرت بیش از 10 میلیمتر، سفت و نسبتاً گوشتی است. چتر انتهایی معمولاً پایینتر از چترهای پیرامون بوده، تعداد شعاعهای چتر معمولاً 10-4 عدد و میوهها دارای مزه تند هستند. این زیر گونه بر روی زمینهای صخرهای و خشک نواحی مدیترانهای میروید [145].
[1]– Pharmacodinamic
[2]– Trans Anethole
[3]– Limonene
فرم در حال بارگذاری ...
[جمعه 1400-05-15] [ 05:16:00 ب.ظ ]
|