تولید گل و گیاهان زینتی در ایران در عین حال که توام با مزیت­های قابل توجهی می­باشد، چالش­ها و نارسایی­هایی در ساختار بازار و بازاریابی این محصولات در بر دارد. سهم تولید کننده از قیمت فروش به مصرف کننده و راندمان بازاریابی پایین باشد. در عین حال در این نظام، به دلیل وجود ضایعات بالا، کارایی فنی پایین است. ولی، کارایی قیمتی به دلیل بالا بودن قیمت خرده فروشی نسبت به قیمت سر مزرعه بالا و در نتیجه کارایی کل نیز بالا می­باشد. بنابراین، سهم سایر عوامل بازار یابی از این نسبت بالا بیشتر از تولید کننده­ها است.  بررسی ساختار این بازار نشان می­دهد که کالا­ها غیر­همگن بوده و شرایط ورود به بازار سخت است.  براین اساس نظام بازار رسانی گل و گیاه در ایران ناکارا و ساختار بازار، یک ساختار غیر رقابتی است. این شرایط غیر رقابتی که باعث وجود اطلاعات ناقص در بازارخواهد شد.

در سالهای اخیر تولید و تجارت گل و گیاهان زینتی در سطح جهانی توسعه زیادی یافته و از سال 1987 تاکنون سالیانه حدود 9 تا 15 درصد رشد داشته و ارزش معاملات تجاری آن در سال 1990 به بیش از 100 میلیارد دلار بالغ گشته است. نقاط قوت و پتانسیل ایران در تولید گل و گیاهان زینتی قابل توجه است. در ایران به دلیل برخورداری از تنوع آب و هوایی، آفتاب درخشان، سوخت و کارگر ارزان، نور کافی، منابع آب، رطوبت نسبی هوا، عدم بادهای شدید و خسارت زای موسمی و از همه مهمتر نیروی انسانی جوان و تحصیلکرده و فعال، امکان تولید گل و گیاهان زینتی با کیفیت صادراتی و توجیه اقتصادی، وجود دارد.

موقعیت ژئواستراتژیک عالی به دلیل نزدیکی به بازارهای پر مصرف حوزه خلیج فارس، آسیای میانه و اروپای شرقی امکان حمل زمینی محصولات به ترکیه، رومانی، بلغارستان و کشورهای آسیای میانه همپوشانی و اثر متقابل تقویتی گل و گیاه با صنعت توریسم، رشد سالانه 8 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  تا 15 درصد مبادلات تجاری گل و گیاهان زینتی به دلیل رشد فرهنگی و اقتصادی کشورهای مختلف و ماشینی شده زندگی، رشد احساس نیاز به بازگشت به طبیعت، نزدیکی ایران به امارات متحده عربی با داشتن بیش از 50 پرواز هفتگی ایران به دبی و توسعه فرودگاه دبی با بیشس از 100 خط هوایی به 140 مقصد و آغاز به کار مراکز کل دبی (DFC) فرصتی برای صنعت گل و گیاه کشور می باشد.

با وجود پتانسیل­ها و مزیت­های موجود در تولید گل و گیاهان زینتی کشور، تاکنون به جایگاه شایسته خود در بازار جهانی دست نیافته ایم. هر چند که صادرات گل ایران از سال 1370 با 500 هزار دلار شروع و تاکنون با یک روند صعودی به مرز 40 میلیون دلار رسیده است. لیکن با جایگاه واقعی خود در بازار جهانی فاصله زیادی دارد و برای وارد شدن به بازارهای جهانی، افزایش سطح کیفی و کمی تولید و تطابق با استانداردهای بین المللی لازم می­باشد.

یکی از بهترین ساختارهای مورد سنجش در خصوص بازار گل در کشورهای موفقی همچون آمریکا، ژاپن، ایتالیا و کلمبیا ایجاد بازار مبتنی بر سیستم حراج گل است. حراج تامین کننده و حافظ حقیق محصولات و از سویی دیگر، تنظیم کننده عرضه و تقاضا می­باشد. مزیت دیگر حراج حفظ و صرفه جویی در زمان است. هزینه­های تولید گل در ایران زیاد است. اما تغییرات قیمت­ها در این بخش همخوانی با تغییرات شاخص تورم ندارد به طوری­که در سال 1371، گل گلایول شاخه ای 2000 ریال فروخته میشد. در حالیکه بهای فروش آن در فروردین 1387 باقیمت 1200 ریال بوده است. به علت نوسانات شدید و ناگهانی قیمت های فروش محصول و بالارفتن هزینه، تاکنون بیش از 30 درصد از تولید کنندگان با شکست مواجه شده اند و از عرصه این فعالیت خارج گردیده اند. سرمایه گذاری خارجی، تبلیغات و بازاریابی برای انواع گیاهان می­تواند در رونق صادرات غیرنفتی و اقتصادی موثر باشد. عدم وجود تشکل­های منسجم در امر تجارت خارجی گل و گیاهان زینتی و سیستم مکانیزه بسته­بندی از جمله مشکلات و موانع صادرات گیاهان زینتی است. شاهرگ حیات صنعت گل و گیاه کشور، نبود سیستم بازاررسانی و بازاریابی گل می­باشد که از توسعه این صنعت جلوگیری نموده است. مرکزیت بازار گل ایران در تهران قرار دارد که فعالیت آن از سال 1350 با 15 تولید کننده گل آغاز شده است. گل از محصولاتی است که فساد پذیری آن بالا است. با این وجود، به علت عدم وجود سردخانه و انبارهای پیشرفته در کشور، انبارداری به صورت موقت و غیر استاندارد صورت می­پذیرد. براساس آنچه گفته شد، چالشها و نارسایی­هایی در مقابل وضعیت موجود اقتصادی و بازاریابی گل و گیاهان زینتی ایران وجود دارد که برای دستیابی به جایگاه واقعی ایران در بازار جهانی گل، بایستی این وضعیت را اصلاح کرد. در نظام بازاررسانی گل رز خدمات بازاریابی محدودی صورت می­گیرد و بیشتر هزینه­ها مربوط به ضایعات و هزینه­های خرده فروشی است. با توجه به اطلاعات ارایه شده هزینه انجام خدمات بازاریابی که برای هر شاخه گل رز در مسیرهای عرضه از طریق بنکداران غرفه دار و بدون غرفه (شامل فروش مستقیم از طریق تولید کنندگان یا ناقلان گل در بازار گل) محاسبه شده است، به ترتیب برابر 1272 و 1299 ریال است. همچنین با در نظر گرفتن درصد ضایعات گل این نمونه، هر دو مسیر یاد شده با ضایعاتی برابر 2100 ریال به ازای هر شاخه همراه خواهد بود.

بر اساس مسیرهای مختلف بازاررسانی براساس معیارهای مورد بررسی چند نکته را درخصوص ساختار بازار گل در ایران مشخص می­کند که به شرح زیر است:

1-    سهم خرده فروش از قیمت نهایی خرده فروشی از سهم سایر عوامل بازاریابی بسیار بالاتر است. بررسی­های صورت گرفته نشان داد که به دلیل نوسانات زیاد قیمت گل در بازار عمده فروشی که خود ناشی از عدم برنامه ریزی تولید مناسب و ضعف اطلاعات بازار است، به طور معمول قیمت در سطح خرده فروشی برای تحقیق یک حاشیه سود مطمئن با لحاظ حداکثر ضایعات ممکن، در سطح بالایی تنظیم می­گردد و کاهش قیمت گل، کمتر به مصرف کننده منتقل می­شود.

2-    سهم تولیدکنندگان بسته به مسیر عرضه محصول آنها به بازار از حاشیه بازاریابی گل متفاوت است. در این حالت، اگر تولید کنندگان محصول تولید شده خود را به صورت مستقیم و یا توسط ناقلان گل به دلالان، وتوزیع کنندگان و یا خرده فروشان عرضه کنند، سهم بیشتری را از این حاشیه به خود اختصاص خواهند داد.

3-    در نظام بازارسانی گل رز  خدمات بازاریابی محدودی صورت می­گیرد و بیشتر هزینه­ها مربوط به ضایعات و هزینه­های خرده فروشی شامل مالیات، عوارض آب، برق،…. است.

4-    به دلیل ضعف نظام بازار رسانی گل­های شاخه­ای در ایران از مرحله تولید تا مرحله مصرف و نارسایی در ساختار بازار، تشکیل قیمت بین خریداران عمده ی گل و تولیدکنندگان گل از وضعیت واقعی عرضه و تقاضا صورت می­گیرد.

بنابراین براساس نتایج به دست آمده و روند افزایشی تولیدات گل و گیاهان زینتی در کشور، اصلاح ساختار بازار گل و گیاه کشور از حالت سنتی به ساختارهای نوینی چون بازار حراج گل ضروری است.

لازم به ذکر است که با وجود این که ایران در زمینه تولید و کشت رز هلندی از پتانسیل­های بالقوه و بالفعلی برخوردار است ولی سهم ایران در زمینه تولید و تجارت جهانی این محصول بسیار ناچیز است. بر اساس آمار ارائه شده توسط سازمان جهاد کشاورزی در بهمن ماه 1385، در میان تمام شهرستان­هایی که به تولید و پرورش گل رز هلندی مشغول هستند، اصفهان اولین مقام تولیدی و کیفی را داشته است. به طوری که نوروزی و همکارانش (1384) در مطالعه خود موانع تولید و بازار یابی گل و گیاه در استان مازندران را بررسی نمودند و نتایج نشان داد که با وجود مزیت نسبی تولید، به دلیل ضعف بازاریابی، میزان صادرات گل و گیاه چندان چشمگیر نمی­باشد. کافی و همکارانش (1380) روند توسعه تولید و صادرات گل و گیاه زینتی کشور کلمبیا را با ایران مقایسه کردند.