1

 

فصل اول

 

بیان مسأله                                                                                                                  3

 

اهمیت وضرورت تحقیق                                                                                                  3

 

اهداف وفرضیه ها                                                                                                          3

 

تعاریف عملیاتی متغیرها                                                                                                 4

 

فصل دوم

 

پیشینه تحقیق                                                                                                             7

 

فصل سوم

 

روش تحقیق                                                                                                             20

 

نوع مطالعه«روش هاوابزارگردآوری اطلاعات»                                                                      21

 

اسنادعمده ی مورداستفاده دراین تحقیق                                                                           21

 

ابزارگردآوری اطلاعات                                                                                                  21

 

محدودیت هاوموانع                                                                                                     21

 

فصل چهارم

 

سرگذشت زبان                                                                                                           23

 

تاریخ ادبیات ایران                                                                                                       27

 

دوره های تاریخی واژه پذیری در زبان فارسی                                                                      34

 

تأثیرزبان های اروپایی درزبان فارسی امروز                                                                         38

 

اقتباس الفاظ بیگانه                                                                                                     39

 

پدیده ی قرض گیری                                                                                                   40

 

انواع قرض گیری                                                                                                        42

 

روش های مختلف واژه سازی برپایه قرض گیری واژگانی                                                        42

 

علل وعوامل ورود زبان های بیگانه به ایران                                                                         45

 

علل وعوامل پدیده قرض گیری                                                                                       46

 

وام گیری زبانی                                                                                                          49

 

انواع گرته برداری                                                                                                        50 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

 

 

فرآیندنفوذواژه های بیگانه                                                                                             52

 

بخش دوم

 

مهدی حمیدی شیرازی                                                                                                57

 

واژه های بیگانه در اشعار حمیدی شیرازی                                                                          58

 

امام خمینی(ره)                                                                                                          59

 

واژهای بیگانه در شعر امام خمینی(ره)                                                                              67

 

فاطمه راکعی                                                                                                             68

 

واژه های بیگانه در اشعار فاطمه راکعی                                                                              69

 

سهراب سپهری                                                                                                          70

 

واژه های بیگانه در اشعار سهراب سپهری                                                                           73

 

احمد شاملو                                                                                                               76

 

واژه های بیگانه دردیوان احمد شاملو                                                                                81

 

شهریار                                                                                                                     83

 

واژه های بیگانه در شعر شهریار                                                                                       84

 

طاهره صفار زاده                                                                                                         94

 

واژه های بیگانه در اشعار طاهره صفار زاده                                                                          95

 

علیرضا قزوه                                                                                                            102

 

واژه های بیگانه در اشعار علیرضا قزوه                                                                             103

 

احمد کسروی                                                                                                          108

 

واژه های بیگانه در اشعار احمد کسروی                                                                           109

 

موسوی گرمارودی                                                                                                     110

 

واژه های بیگانه در اشعارموسوی گرمارودی                                                                       111

 

شمس لنگرودی                                                                                                        112

 

واژه های بیگانه در اشعار شمس لنگرودی                                                                         112

 

نصرالله مردانی                                                                                                          116

 

واژه های بیگانه در آثار نصرالله مردانی                                                                             117

 

فریدون مشیری                                                                                                        117

 

واژه های بیگانه در اشعار فریدون مشیری                                                                         119

 

فصل پنجم

 

نتیجه گیری                                                                                                            123

 

منابع و مآخذ                                                                                                           124

 

عکس ها                                                                                                                129

 

 

 

مقدّمه

 

به اعتقاد او همچنان که تاریخ  سرگذشت  اقوام  و ملّتهای  مختلف  و حوادث  گذشته  بر آنها را در زمان  های  مختلف  شرح  می دهد ،  تاریخ  یک زبان نیز  تغییرات  و دگرگونی  های  آن زبان را در گذار زمان و در  طول  دوره  دوام  آن   زبان   مشخص  می  کند  و به  کمک  بررسی  های   تاریخی  هر زبان  است  که می  توان ، هم  تغییرات  و تحوّلات  آن  زبان  را در  ادوار  تاریخی مختلف شناخت و هم  قواعد  و قوانین  حاکم  و ناظر  بر  آن  تحوّلات  را بدست  آورد .

 

وقتی صحبت از فارسی  می شود  عده ای  به  یاد  دروان هخامنشیان  و زبان فارسی  باستان  می  افتند . البته درست است که ریشه  بسیاری  از واژه   های  به کار رفته  شده ی  امروز   را در   فارسی  باستان می  یابیم . ولی  زبان  قرن ها  پیش  از  اسلام  مرده  است  و ما می دانیم  که دوران  سلوکیان  حتی  زبان  یونانی  در کشور   ما نفوذ  یافت و مدت  ها  زبان  رسمی  بود  و طبیعتاً آثار  و جراحات  زیادی  در فرهنگ  و  تمدن  کهن ما  به جای گذاشت .  در زمان  اشکانیان  بود  که پیرایش   فارسی  از زبان  یونانی  مطرح  شد و زبان  فارسی  میانه شکل  گرفت  و تا  پایان  دوره ی  ساسانیان  رسماً  دوام  داشت. زبان  پهلوی  که سر منشأ  بسیاری  از واژه های  امروز   است  یکی  از  زبان  های  فارسی میانه  است . با استقبال  ایرانیان  از  اسلام  و   علاقه ای که  به  قرآن  نشان  دادند  قرآن  یعنی  عربی  رواج   گسترده ای  در یران  پیدا  کرد  و بسیاری  از   کتب  تالیف  شده  بعد  از  پذیرش  اسلام   به  زبان  عربی  نگاشته  شد  . حتی   دانشمندی  ایرانی همچون  ابوریحان  بیرونی  افتخار میکنند  که  تقریباً  همه ی  آثارش  را،جز  یکی ، به زبان  عربی  نوشته  است!

(انگلیسی) ………………………………………………………………………………………………………………….

 

چـکیده

 

شعرنو، نقاط قوّت بیانی و بلاغی چشمگیر و تحسین برانگیز دارد و از جهت صورت، مقاصد و مفاهیم، فرم و محتوا و صور بلاغی و وزن و آهنگ و موسیقی و حوزه های عاطفه و احساس و تخیّل با شعر کهن تفاوت دارد.

 

یکی از حوزه هایی که شعر معاصر در آن، سخن تازه داشته ودارد، توصیف نمادهای طبیعت و جلوة پدیده ها از خرد و کلان در اثناء و مطاوی سخن است. شعر معاصر با وجه شبه های نو و شگفت، درصد توصیف طبیعت با تعبیرات، توصیفات، نگاره ها و نگرهاو گزارشهای جدید است و برای دستیابی به این منظور و مقصود و رهیافت به گزینش واژگان و ترکیبات نو و مبعد و بهره یابی از موسیقی الفاظ و ترکیبات و جملات و بکارگیری صور بلاغی مایه گرفته از تخیّل، در توصیف جلوه های نمادین طبیعت، کارهای سترگ و شگرفی آفریده است.

 

آفرینش تابلوهای زیبا و شگرف در گزارش از آفریدگان پهنة هستی، در شعر نوپردازان بزرگ معاصر، امری است قابل دقّت و در خور تحسین، این پایان نامه شگردهای آفرینش تابلوهای زیبا از طبیعت در شعر را، پی گرفته نشان داده است که چگونه نوپردازان بزرگ معاصر بهره گیری از ذهن و ذوق و تخیّل، زیباترین و پیچیده ترین توصیفات و تعبیرات را در این مورد، ارائه داده اند.

 

ضمناً نگارنده تأثیر دیرین و ژرف کهن الگوها و همزادی و هم سرشتی آنان را با برخی از نمادهای طبیعی و بهره گیری شاعران معاصر را از مفاهیم اسطوره ای و باستانی و احیاناً حماسی آنها، بر شرحی مختصر و در خور باز نموده است.

 

کلید واژه ها: شعر نو، نوپردازان، نماد، طبیعت، کهن الگو، توصیف، اسطوره، حماسه، صور بلاغی.

 

پیشگفتار

 

یکی از مقاصد شعر، توصیف است. توصیف در گسترة معنایی خود، تفسیر، تبیین، تعبیر و گزارش را دربر می گیرد و اگر بخواهیم دقیق تر و عالمانه تر بگوییم، توصیف تفسیر،تبیین، تعبیر و گزارش هرکدام به گونه ای پدیده و یا نهادی را در ابعاد گوناگون می شناسانند. این شناساندن یا عالمانه است و ظرافت و دقّت و بینش خاصّی را می طلبد و از نیروی تعقّل مایه می گیرد و نویسنده با خردورزی و بهره گیری و بهره یابی از دانش خویش و با مراجعه به کتب مربوط و مرجع، مطلب و مبحث و موضوعی را شرح و بسط می دهد و سرانجام پس از ارائه مطالب نتیجه گیری می کند و به تخیّل و به احساس و عاطفه کاری ندارد چرا که سخن و نوشتة او علمی است و به اصطلاح خشک و قانونمند است و شالوده اش، جمع مطالب و مستندات و ارائه برهان و استدلال است.

 

در حوزة ادب و عالم شعر، سخن از لونی دیگر است. درست است که شاعر در سرودن از خرد و بینش خویش مایه و مدد می گیرد و در حقیقت بنای کار برخردورزی و دانشمداری است. امّا حرف اوّل و آخر را در شعر عاطفه و احساس و تخیّل می زند. شاعران خداوندان توصیفند و این توصیف از ذوق و شعور خاصّ شاعر و ظرافت و دقّت و تیزبینی و لطافت روح او مایه می گیرد. شاعر شعور و احساسی ویژه در دریافت و شناخت پدیده ها و امور جهان هستی دارد. سائقة شاعر در توصیف همان احساس و دریافت شاعرانة او از عناصر و بافت مجموعة پدیده هاست.

 

در رهگذر سرودن، آنچه چشم احساس، عاطفه و تخیّل شاعر را بیشتر بسوی خود جذب می کند.آفرینش و پهنة و گسترة طبیعت است. از دیرباز، شاعران کهن، طبیعت را در حال و هواهای گوناگون توصیف کرده اند. به راستی پهنة آسمان و زمین با اینهمه شگفتی، جای توصیف و ابراز شگفتی دارد. قرنهاست که شاعران دستاوردهای آفرینش آفریدگار محبوب و توانا را از ژرفای دل و احساس خویش توصیف می کنند. جهان پراست از جلوه های نمادین طبیعت و هریک از این جلوه ها، تجلّی صفت «خالق» حق است که در عالم مادّه به مشیّت حق تعالی هرچه که خواسته است و آنگونه که خواسته، آفریده است. پس حمد و ستایش ویژة آفریدگاری است که از عدم، اینهمه آفریدة گوناگون و شگفت را با جلوه های گوناگون و به پهنة هستی آورد! به راستی که او شایستة ستایش است و حمد ویژة پروردگار جهانیان است. در ادب فارسی، در شعر کهن و نو از اینهمه جلوه و تجلّی بس گسترده و پر از لطایف و ظرایف و دقایق توصیف شده است.

 

در شعر نیمایی، نوپردازان سرودة های فصیح،  بلیغ، زیبا، شیوا و آهنگینی را با هنر شاعری آفریده اند و تقدیم علاقه مندان و دوستداران 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  شعر معاصر نموده اند.

 

مطالعه و درک و دریافت ظرایف و دقایق جلوه های نمادین طبیعت در شعر نیمایی، خود مبحثی شنودنی و خواندنی است که نگارندة این پایان نامه کوشیده است تا در حوزة شعر نیمایی، سروده هایی از این دست را با ظرافت و دقّت بازکاود و هنر شاعران معاصر را در توصیف و تبیین و به تماشا گذاشتن جلوه های نمادین طبیعت، بشناساند.

 

درک و دریافت این توصیفات و گزارش آنها در حوزه ها و مقاطع و مراتب گوناگون است. نگارنده از طرفی  شگردهای نوپردازان معاصر را در این حوزه بازنموده و نشان داده است و از جهتی نکات بلاغی و پرداخت واژگان و جمله های توصیفی و نمادین را و از سویی، گاه داوری و ارزیابی، شیوایی و قدرت توصیف سروده ها را، مدّنظر داشته و گزارش نموده است. سخن از تجلّی جلوه های نمادین طبیعت در شعر معاصر دامنه ای بس گسترده و طولانی داردو نگارنده سعی نموده تا به اختصار شرحی نسبتاً جامع از این موضوع را به قلم آورد.

 

باری،‌آنچه در این پایان نامه فراروی خوانندگان و دوستداران و علاقه مندان شعر معاصر است تلاش و تدبیری است از این سنخ و تکاپو و جست و جویی است از این نوع، امید است که توفیق گزارش و پردازش این موضوع نصیب نگارنده شده باشد.

 

انس و الفت شاعران فارسی زبان در هر دوره و در هر سبک و مکتبی با جهان و عناصر و پدیده های آن، مسأله ای است که از مناظر و زوایای گوناگون می تواند نقد و بررسی و گزارش شود. شاعر بیش از هرچیز با طبیعت و انسان مواجه و مؤانس است. با هردوی اینها کار دارد و شعرو ذهن و خیال و عاطفه احساس خویش را در تبیین امور جهان و طبیعت و آنچه را که انسان با آن مواجه و همدم است، به کار می گیرد.

 

انسان از آنگاه که چشم باز می کند و جهان و طبیعت را پیرامون خویش می بیند، دوست دارد هرچه بیشتر آن را بشناسد و از آن سخن گوید. هم عالمانه سخن گوید و هم شاعرانه. دانشمندان علوم طبیعی طبیعت را آنگونه که هست می کاوند و می شناسند و قوانین حاکم بر آن را کشف می کنند. جهان پیرامون ما آنقدر از منظر علوم طبیعی، نکته و قانون ونظم و راز و رمز دارد که با گذشت صدها قرن از کاوش و جستجو و تحقیق آدمی، هنوز بسیاری از امور طبیعت برای او مسأله و معمّاست و تا به امروز نتوانسته است همة زوایا و خفایای اشیا و عناصر پیرامون خود را چه در حوزة دسترس انسان و چه در دوردستها، کشف کند هنوز برای انسان در گسترة طبیعت خیلی از راز و رمزها و قوانین کشف نشده وجود دارد.

 

در حوزة عاطفه و احساس و تخیّل، نیز کار از همین سیاق است. ارتباط شاعران با عناصر و نمادهای طبیعت با تشبیهات و استعارات ساده و آشکاری شروع شد. در ابیات بجامانده از نخستین شاعران پارسی گوی نیز جلوة نمادهای طبیعت را بطور ساده می توان دید. در شعر سبک خراسانی شاعران همچون فرّخی و منوچهری شعرشان با طبیعت به جهات گوناگون گره خورده است چرا که اینان در سرزمین هایی چون هرات و غزنین و نقاط سرسبز دیگری بودند و دائم طبیعت بکر و زیبا در برابر چشمشان بود و بی علت نیست که نام اکثر گلها و پرندگان را می توان در شعر منوچهری باز جست. منوچهری شاعر طبیعت است و دیگر شاعران این دوره و دوره های بعد هم بگونه ای با عناصر طبیعت مأنوس و همدم اند.

 

کم کم گزارشهای شاعران از طبیعت، ریزه کاریها، ظرافتها و پیچیدگی های ویژه ای پیدا می کند و همانگونه که شعر فارسی در حوزة حکمت و فلسفه و عرفان، اجتماع وسیاست و مدح و ستایش، طرح مسائل انسانی، داستان سرایی و قصّه پردازی، حماسه و اسطوره، دفترهای پرباری تقدیم ادب دوستان و اهل ذوق و معرفت کرده است، به همان میزان نیز سراغ طبیعت رفته و آن را در حوزة عاطفه و احساس و تخیّل بازکاویده و شعرهای ناب و شیوا و دلچسبی تقدیم دوست داران ادب فارسی کرده است.

 

شک نیست در میان نوپردازان معاصر، سهم برخی از بزرگان شعر معاصر از جمله بنیانگذار شعر نو یعنی نیما و سپس سهراب سپهری و پس از آن اخوان ثالث و سیاوش کسرایی و احمد شاملو، منوچهر آتشی و حمید مصدّق  فروغ فرّخ زاد و شفیعی کدکنی و…. در حوزه گرایش و گزارش از طبیعت و نمادهای آن بیشتر است.

 

و از این میان سهراب سپهری و سپس اخوان ثالث و شاملو و شفیعی کدکنی به جهاتی اعتنا و توجّه و علاقه شان به تفسیر و توصیف طبیعت از زوایای گوناگون، بیشتر است.

 

باری مسأله اصلی این پایان نامه نشان دادن قدرت شاعران نوپرداز در توصیف جلوه های نمادین طبیعت است و اینکه چگونه نوپردازان در شعر نو، با به­کار­گیری و بهره بردن از صور خیال به بهترین وجه از عهدة توصیف نمادهای طبیعت برآمده اند و با به­کارگیری تشبیه و استعاره و سایر صور خیال، تابلوهای بسیار زیبایی از طبیعت را در شعر نو، نشان داده و پدید آورده اند. این توصیفات و تابلوها خود طبیعت ثانوی­اند  و جذّابیت و زیبایی شان تا حدّ اعجاب و ستایش است. هر خواننده­ای به راستی به عظمت کار و نبوغ نوپردازان در نگرش به جهان و طبیعت و بازتاب تک تک آفریده ها در عرصة شعر نو، شناخت و آگاهی پیدا می کند. مسأله و موضوع اصلی این پایان نامه گزارش و تفسیر توصیفات نمادهای طبیعت و کیفیّت توصیف آنها در شعر معاصر است و اینکه نوپردازان بویژه نوپردازان بزرگ از چه شگردهایی در توصیف نمادهای طبیعت سود جسته اند؟

 

آثار معتنابهی دربارة تفسیر و توضیح و گزارش انواع شعر نیمایی تاکنون به قلم ادیبان و فرهنگیختان صاحب ذوق و آگاهی، ارائه شده است که بخش قابل توجّهی از این آثار دربارة تفسیر و تبیین نمادهای طبیعت در شعر نو است. از آنجا که نوپردازان معاصر بویژه نوپردازان بزرگ بخشی از شعرشان مربوط به توصیف طبیعت است، مفسّران نیز بالطّبع توصیفات آنها را، تفسیر و گزارش کرده اند که از  آنجمله دکتر تقی پورنامداریان “در سفر در مه” که گزارش مشبع و مفصّلی است از شعر شاملو. شاملو از میان نوپردازان بعد از سهراب سپهری، گرایش و عنایت خاصی به طبیعت و نمادهای آن دارد که تقی­پورنامداریان ظرایف و دقایق نمادهای مطرح در اشعار شاملو را در« سفر در مه»گزارش نموده است.

 

گرایش به گزارش از عناصر و نمادهای طبیعت و توجّه و دقّت توأم با ظرافت تخیّل در این حوزه، خود یکی از استوانه ها و اصول کار هنری سهراب است. چه در حوزة سرودن و توصیف و چه در وادی نگارگری و صورتگری.

 

افزون براینکه سهراب در مصاحبه ها و نوشته هایش، گاه بجهت موضوع و مسأله که پیش آمده و یا از او سؤال شده دربارة دیدگاه ها و نگرشهای خود از طبیعت چه در حوزة نگارگری و سبک طرّاحی ها و نقاشی هایش و چه در گزارش ها و توصیفاتی که از طبیعت در شعر داشته است، اظهارنظرها و قرائتها و تفسیرهایی ارائه کرده است.

 

نگاه ناب که تفسیری نسبتاً جامع بر اشعار سهراب سپهری است، گاه توضیحات کافی و پرمطلبی از سمبل ها و نمادهای طبیعی اشعار سپهری به مناسبت کلام و به مقتضای حال و وضع و نجوای سروده ها، آورده و در بیشتر موارد، خواننده را از مراجعه به سایر آثار و متون و حتّی کتب مرجع، بی نیاز می سازد.

 

دیگر از شاعران نوپرداز طبیعت گرا، “مهدی اخوان ثالث” است که طبیعت را با حماسه و اسطوره پیوند داده است. به تعبیری دیگر، طبیعت در شعر اخوان ثالث سر از گریبان حماسه و اسطوره در می آورد. او در “بدعتها و بدایع نیما یوشیج” و “عطا و لقای نیما یوشیج” خود به روشنی، جای جای پیوند و تعلّق عناصر و نمادهای طبیعی را با حماسه و اسطوره در مطاوی توضیحات و تفسیرهایی که از شعر خود و نیما ودیگران دارد نه بصورت یک بحث جداگانه و مجزّا، بلکه به مناسبتها، آورده و بیان داشته است.

 

گزارشهایی که از شعر فروغ توسط محمد حقوقی و استاد شمیسا و دیگران صورت گرفته، گاه به این نمادها که در شعر فروغ بوده – مانند باد، پاییز، زمستان، باغچه و… – اشاره های مجمل و خلاصه ای شده است.

 

شمس لنگرودی نیز در شرح آثار نوپردازان نیز اینگونه گزارشها و تفسیرهای نمادین دربارة شعر هریک از شاعران معاصر به مقتضای کلام آورده و بیان داشته است. البته این توضیحات باتوجه به حجم کتاب که چهارجلد و حدود سه هزار صفحه است، کم و ناچیز است.

 

شعر نادر نادر پور نیز با واژگان و ترکیبات تراش خورده و زیبا، سامان و جلوه می گیرد، او تجلّی شایان توجّهی به توصیف طبیعت دارد. تنها سه شعر “کف بین باد”، “سرمة خورشید” و “چراغی از پس نیزار”، توانایی شگفت انگیز و تحسین انگیز او را در بیان قوی، پخته و در عین حال روشن و مخیّل او را از طبیعت و عناصر آن، بخوبی نشان می دهد و به نظر نگارنده، بیشتر اشعار نادرپور که از طبیعت سخن می گویند، در عین فخامت و پرباری و حتی پیچیدگی، خواننده را از مفسّر و گزارشگر بی نیاز می کند. خواننده با دقّت و توجّه می تواند به ژرفای زیبایی و لطافت تابلوهای که قلم سحّار نادرپور در شعر خویش رقم زده و پرداخته، برسد و پی ببرد.

رفاء و حدیقه پس از ذکر فخری نامه که نام دیگری از حدیقه می باشد، نام «سنایی آباد » یاد شده است و نیز در کتاب حدیقه اسم سنایی آباد در بیت زیر آمده است :

 

اندرین دولت از پی بادی                    کردم افزون سنایی آبادی ( همان : 709)

 

که ظاهرا مقصود از سنایی آباد در این مواضع همان کتاب حدیقه الحقیقه است، اما در دونسخه خطی از کلٌیات دیوان سنایی محفوظ در کتابخانه دیوان هند مثنوی کوچک دیگری پس از کتاب حدیقه به نام سنایی آباد در جمله آثار حکیم آمده است که در آخر یکی از دو نسخه صریحا نوشته شده تمام شد سنایی آباد و حدیقه الحقیقه من کلام…. (همان : 10)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اهمیّت تحقیق:

 

پیامبران الگوهای اخلاقی، انسانی، دینی و رفتاری مناسبی برای جامعه ی بشری هستند. حکیم سنایی شاعری اعتقادی است که بر جنبه 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  های اخلاقی و عرفانی اصرار دارد. به همین دلیل  پیامبران در اشعار سنایی حضوری پررنگ دارند. در این تحقیق بناست این حضوراستخراج و تحلیل گردد. ادبیات فارسی همواره پایگاهی نیرومند برای انعکاس این جلوه ها بوده است.

 

اهداف تحقیق:

 

هدف از انتخاب این موضوع شامل موارد مختلفی است از جمله آنها : علاقه و آشنایی بیشتر با زندگی پیامبران با توجّه به منابع و ماخذ گوناگون است. بعد از آن، گستردگی و بهره گیری فراوان از این داستانها در شعر و ادب فارسی، بویژه درشعر عرفانی برای بیان مفاهیم بلندعارفانه، عاشقانه، زاهدانه و اخلاقی است و همیچنین لزوم شناخت کیفیّت و کاربرد این داستانها در شعر فارسی، چون این امر ، سهم به سزایی در نقد آثار شاعران و پی بردن به معنی و مفهوم بخش وسیعی از شعر آنان دارد.

 

سئوالات تحقیق:

 

– بررسی میزان بهره بری سنایی از پیامبران در قصاید جهت تاثیرگذاری بیشتر بر جامعه ی انسانها.

 

–  چرا سنایی برای غنا بخشیدن به قصاید خویش از داستانهای پیامبران بهره برده است؟

 

–  داستانهای پیامبران تا چه اندازه بر معانی قصاید افزوده است ؟

 

–  تا چه مقدار سنایی در بکار بردن این داستانها در شعر خویش موفق بوده؟

 

– تجلّی داستانهای پیامبران در قصاید به چه صورت انجام پذیرفته است؟

 

فرضیات تحقیق:

 

• به نظر می رسد سنایی در قصاید خود از داستان های زیادی از پیامبران استفاده کرده است.

 

• به نظر می رسد داستان های پیامبران بر معانی قصاید افزوده اند.

برای من که در مقطع کارشناسی مهندسی کشاورزی خوانده بودم تغییر رشته در کارشناسی ارشد، نقطه‌ی شروع آشنایی با عروض بود. پس از ورود به دانشکده‌ی ادبیات و در نخستین ترم تحصیل، به لطف استاد بزرگوارم آقای دکتر ترابی و زحمات بی‌منت ایشان و روش اصول‌مندی که در تدریس داشتند عروض را آموختم و دریافتم عروض برخلاف اکثر دروس علوم انسانی یک درس تفهیمی است. شباهت این درس به ریاضی و ارتباط مستقیم آن با موسیقی مرا بسیار علاقه‌مند کرد و به مطالعات فراوانی در این حوزه پرداختم. در این مسیر موضوعی که ذهن مرا معطوف کرد بحث تناسب وزن با محتوای شعر و احساس شاعر بود. بحثی که مبین این بود که هرگاه شعر بر اساس واقعیت و برآمده از دل باشد، بی‌اختیار شاعر وزن خود را می‌یابد؛ وزنی که بیان کننده‌ی حالت آرامش، خشم، شادی، غم و … است. رسیدن از عروض به رگه‌هایی از روانشناسی در کنار جذابیتی که داشت سؤالاتی را برایم به وجود آورد. اینکه آیا در دوره‌ای مانند مکتب وقوع که اصل بر واقع‌گویی، و مضمون شعر برآمده از احساس واقعی شاعر بوده است، وزن‌ها کمال تناسب را با مضمون داشته‌اند؟ سرانجام پس از مشورت با استاد ارجمندم به علت علاقه‌ی وافری که به پژوهش در این حوزه داشتم و نیز جذابیت رویکرد روانشناختی علم عروض، در این دوره پایان نامه‌ی خود را به تحلیلی عروضی اختصاص دادم و این پژوهش را به تحلیل اوزان عروضی چهار تن از شاعران برجسته‌ی مکتب وقوع محدود کردم. این کار با بررسی اشعار پرچمدار مکتب وقوع، بابا فغانی شیرازی، آغاز و با آثار واضع واسوخت، وحشی بافقی، پایان یافت که در نهایت با وجود کمیاب بودن تعدادی از کتاب‌ها و مقالات مورد نظر، با عنایت پروردگار متعال و کمک استاد گرامی به این مهم نایل آمدم.

 

بیان مسأله 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

 

 

وزن یکی از عناصر اصلی شعر و از مهمترین عوامل تأثیرگذاری آن است و به منزله‌ی قالبی است که شاعر خلاق بر آن روح می‌دمد و با سلیقه‌ی خود بر اندامش جامه لفظ می‌پوشاند؛ درواقع حقیقت وزن، همان چیزی است که ما از حضور آهنگین واژگان در تناسب با معنای آن‌ها در بافت شعر دریافت می‌کنیم.

 

هر شاعری برای سرودن شعر خود بیشتر از وزن‌هایی استفاده می‌کند که نزدیک‌تر به روحیات و اندیشه‌های او باشد. از این رو نخست به سراغ اوزانی می‌رود که بهتر بتواند آمال و خواسته‌ها و تفکرات خود را در قالب آن‌ها بیان کند. این قالب به گونه‌ای است که حتی می‌توان گفت اوزانی که هر شاعر برای سرودن انتخاب می‌کند تا حد زیادی نشان‌گر خلق و منش و شخصیت و ایده‌های او می‌باشد؛ به نوعی که اگر شاعری طبعی تند و سرکش داشته باشد، اشعارش کوتاه و منقطع است و مقصود را در کوتاه‌ترین جملات نقل می‌کند؛ اما اگر دارای طبعی خیال‌پردازانه باشد، اشعارش بلند و آهنگین و آکنده از استعارات و تشبیهات و مجازات می‌شود. شاعری که سرحال است به اوزانی علاقه‌مند است که بتواند این روحیه‌ی او را بازگو کند و برعکس اگر شاعر غمگین و افسرده باشد، از اوزانی استفاده می‌کند که سنگین باشد و بار غم او را به دوش بکشد.

 

شاعر با رعایت تناسبی که میان موسیقی شعر با معنا و عاطفه و تخیل وجود دارد، تلاش می‌کند به هدف اصلی شعر که همان محتوای درونی شعر است، نزدیک گردد؛ از این رو پژوهشگران معتقدند وقتی شعر از دل برآمده و با صمیمیتی همراه است اوزان متناسب خود را یافته است و در مواردی که این تناسب رعایت نشده است شاعر چیره دست با استفاده از اختیارات شاعری و نغمه‌ی حروف تا حدی می‌تواندجبران این نقص را بکند.

 

هریک از اوزان شعر دارای موسیقی و حالت خاصی است و همین حالت‌ها موجب می‌شوند وزنی تند یا سنگین و شادی‌آور یا غم‌انگیز، حماسی، برهانی، گزارشی و … شود. بنابراین در مسیر ارزیابی و نقد شعر، یکی از گام‌های اصلی، بررسی کیفیت وزن آن است؛ علم وزن شعر، تنها به شناخت اوزان منحصر نمی‌شود و رویکرد‌های مختلفی چون سبک‌شناسی، انواع ادبی، روانشناسی و … را در بر می‌گیرد و هریک بعد از استخراج اوزان دیوان یک شاعر، می‌توانند در تحلیل موسیقیایی مفید واقع شوند.

 

ویژگی‌های روحی و اخلاقی شاعران و محیط‌ مادی، معنوی و فرهنگ‌ و سبک یک دوره می‌تواند در بسامد اوزان عروضی آن دوره تأثیر بسزائی داشته باشد؛ همانگونه که دوره‌ی بازگشت ادبی را دوره‌ی وزن‌های روان و آرام می‌دانند.

 

در میان دوره‌های مختلف، مکتب وقوع سبک شعری است که در سده‌ی دهم هجری به وسیله‌ی بابافغانی شیرازی در ادبیات فارسی آغاز شد و حدفاصل سبک عراقی و سبک هندی بود.  مکتب وقوع یا واقعه‌گویی، نوعی گرایش به رئالیسم و بیان حالات عشق و عاشقی از روی واقع است. به عبارت دیگر، شعر این دوره بیان احساس و تجربه‌ی عاطفی خود شاعر است! در مکتب وقوع، شاعر پس از اینکه از سوز و گدازهای عاشقانه‌ی خود نتیجه‌ای نمی‌گیرد، دچار حالت سرخوردگی می‌شود، و انزجار و نفرت خود را از معشوق بیان می‌کند و اشعاری می‌سراید که به واسوخت معروف است.

و پیشینه ی تحقیق

 

1-1- طرح مسأله …………………………………………………………………………………………………………………. 2

 

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق ……………………………………………………………………………………………… 2

 

1-3- اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………. 2

 

1-4- پیشینه­ی تحقیق …………………………………………………………………………………………………………… 2

 

1-5- روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………… 3

 

1-6- سؤالات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………. 3

 

فصل دوم : در آمدی بر موضوع تحقیق

 

2-1- هنر و زیبایی ……………………………………………………………………………………………………………….. .5

 

2-2- مدرنیسم و پست مدرن …………………………………………………………………………………………………. ..6

 

2-3-جریان شناسی شعر معاصر…………………………………………………………………………………..19

 

2-4- زندگی نامه ی مختصر شاعران تحقیق …………………………………………………………………………… .26

 

فصل سوم : کارکرد آوایی

 

3-1-درآمدی بر کارکرد آوایی………………………………………………………………………………………………… 32

 

3-1-1- واج آرایی ………………………………………………………………………………………………………………. 32

 

3-1-2- آوردن حروف الفبا به شکل مجزا …………………………………………………………………..          35

 

3-1-3-کاربرد حروف لاتین در بیت ……………………………………………………………………………………… 37

 

3-1-4- کاربرد واژگان لاتین به فارسی………………………………………………………………………………….. 38

 

3-1-5- تکرار یک واج در کلمه ……………………………………………………………………………………………. 40

 

3-1- 6-کاربرد کلمات تخصصی و نیمه تخصصی …………………………………………………………………….. 42

 

3-1-7- کاربرد واژگان قدیمی در شعر پست مدرن …………………………………………………………………. 44

 

3-1-8- کاربرد واژگان رکیک و بی ادبانه ………………………………………………………………………………. 45

 

3-1-9- کاربرد زنجیره وار کلمات …………………………………………………………………………………………. 47

 

3-1-10- فرایندهای واجی ………………………………………………………………………………………………….. 48

 

3-2-تکرار…………………………………………………………………………………………………………….52

 

فصل چهارم: کارکرد عاطفی

 

4-1-درآمدی بر کارکرد عاطفی……………………………………………………………………………………………… 55

 

4-1-1-عشق ………………………………………………………………………………………………………………………. 56

 

4-1-2- گریه ………………………………………………………………………………………………………………………. 63

 

4-1- 3-غم و اندوه ……………………………………………………………………………………………………………… 69

 

4-1-4-  خسته…………………………………………………………………………………………………………………….. 73

 

4-1-5-  درد ………………………………………………………………………………………………………………………. 77

 

4-1-6-  ناامیدی و بدبینی ……………………………………………………………………………………………………. 82

 

4-1-7- انتظار ……………………………………………………………………………………………………………………… 87

 

4-1-8- بی تفاوتی ……………………………………………………………………………………………………………….. 92

 

4-1-9-  ترس، هراس و دلهره ………………………………………………………………………………………………. 95

 

4-1-10-تنهایی …………………………………………………………………………………………………………………… 100

 

4-2- حس آمیزی…………………………………………………………………………………………………………………. 107

 

4-3- عناصر موهوم ……………………………………………………………………………………………………………… 107

 

4-4- باورهای عامیانه ………………………………………………………………………………………………………….. ..109

 

فصل پنجم : کارکرد نحوی

 

5-1-درآمدی بر  کارکرد نحوی …………………………………………………………………………………………….. ..112

 

5-2- نوآوری های زبانی ………………………………………………………………………………………………………. ..112

 

5-3- نقش های پر کاربرد دستوری ……………………………………………………………………………………….. 125

 

5-3-1-صفت ………………………………………………………………………………………………………………………. 125

 

5-3-2 قید …………………………………………………………………………………………………………………………… 134

 

5-3-3- کاربرد ضمایر ………………………………………………………………………………………………………….. 140

 

5-3-4- کاربرد حرف اضافه …………………………………………………………………………………………………. 147

 

5-3-5- نام آوا……………………………………………………………………………………………………………………… 149

 

5-3-6- اسم صوت ……………………………………………………………………………………………………………… 153

 

5-4- افعال منفی ………………………………………………………………………………………………………………….. 156

 

5-5- کاربرد فراوان فعل امر و نهی …………………………………………………………………………………………. 158

 

5-6- کاربرد واژه ی توی ……………………………………………………………………………………………………… 160

 

5-7- کاربرد واژه ی هی ……………………………………………………………………………………………………….. 162

 

5-8- ناتمام ماندن جملات …………………………………………………………………………………………………….. 164

 

فصل ششم : کارکردهای دیگر زبان در واژگان پرکاربرد

 

6-1- زن و نمادهای زنانه ……………………………………………………………………………………………………… 169

 

6-2-مرد……………………………………………………………………………………………………………………………….. 179

 

6-3- کودکی و بچه در شعر پست مدرن …………………………………………………………………………………. 184

 

6-4- پست مدرن و تردید ……………………………………………………………………………………………………… 185

 

6-5- جایگاه زبان محاوره در آثار پست مدرن ……………………………………………………………………….. 187

 

6-6- پست مدرن و جبرگرایی ………………………………………………………………………………………………. 189

 

6-7- خدا در شعر پست مدرن ………………………………………………………………………………………………. 190

 

6-8-مرگ ومرگ اندیشی درتفکرپست مدرن…………………………………………………………………196

 

6-9-خودکشی………………………………………………………………………………………………………..201

 

6-10- تصویرهای شعری پست مدرن   ………………………………………………………………………………….. 205                                                                                    6-11 – بی موضوعی شعرپست مدرن    …………………………………………………………………………………. 206

 

6-12- نامفهوم بودن شعرپست مدرن………………………………………………………………………………………. 207

 

6-13- بی معنایی شعرپست مدرن…………………………………………………………………………………………… 209

 

6-14-هیچ و پوچ اندیشی ………………………………………………………………………………………..210

 

6 -15-اصطلاحات شغلی………………………………………………………………………………………….213

 

6-16- کاربرد نام حیوانات ……………………………………………………………………………………………………. 216

 

6-17- کاربرد نام فصل ها …………………………………………………………………………………………………….. 222

 

6-18- کاربرد روز و شب ……………………………………………………………………………………………………… 225

 

6-19- کاربرد رنگ­ها …………………………………………………………………………………………………………… 227

 

6-20- کاربرد اعضای بدن ……………………………………………………………………………………………………. 232

 

6- 21-حواس پنجگانه …………………………………………………………………………………………………………. 234

 

6-22- طنز و شعر پست مدرن ………………………………………………………………………………………………. 250

 

6-23- خواب و ملزومات آن ………………………………………………………………………………………………… 254

 

6-24- قصه و داستان …………………………………………………………………………………………………………… 257

 

6-25- کاربرد اعداد ……………………………………………………………………………………………………………… 262

 

6-26- اسم های خاص ………………………………………………………………………………………………………… 266

 

6-27- مورد خطاب قرار دادن ………………………………………………………………………………………………. 289

 

6-28- فتوشعر ……………………………………………………………………………………………………………………… 291

 

6-29- شعر دیداری ……………………………………………………………………………………………………………… 292

 

فصل نهم: نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………… 296

 

منابع و مآخذ …………………………………………………………………………………………………………………………. 301

 

فهرست جداول

 

جدول شماره 1 : بسامد واژه عشق…………………………………………………………………………………………………. 56 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

 

 

جدول شماره 2: بسامد واژه گریه ………………………………………………………………………………………………….. 63

 

جدول شماره 3: بسامد واژه غم و غصه …………………………………………………………………………………………. 69

 

جدول شماره 4: بسامد واژه خسته ………………………………………………………………………………………………… 73

 

جدول شماره 5 : بسامد واژه درد ………………………………………………………………………………………………….. 77

 

جدول شماره 6 : بسامد ناامیدی و بدبینی ………………………………………………………………………………………. 82

 

جدول شماره 7 : بسامد واژه انتظار ……………………………………………………………………………………………….. 87

 

جدول شماره 8 : بسامد واژه بی تفاوتی …………………………………………………………………………………………. 92

 

جدول شماره 9 : بسامد واژه ترس، هراس و دلهره …………………………………………………………………………. 95

 

جدول شماره 10 : بسامد واژه تنهایی ……………………………………………………………………………………………. 100

 

جدول شماره 11 : کاربرد صفت منفی …………………………………………………………………………………………… 125

 

جدول شماره 12 : کاربرد غیر تنوین  دار ………………………………………………………………………………………. 134

 

جدول شماره 13 : کاربرد قیدهای بی نشانه …………………………………………………………………………………… 136

 

جدول شماره 14 : کاربرد بسامد ضمایر ………………………………………………………………………………………… 140

 

جدول شماره 15 : بسامد فعل امر و نهی ……………………………………………………………………………………….. 158

 

جدول شماره 16 : کاربرد واژه ی تویِ ………………………………………………………………………………………….. 160

 

جدول شماره 17: بسامد واژه ی هی …………………………………………………………………………………………….. 162

 

جدول شماره 18 : بسامد هیچ و پوچ اندیشی ………………………………………………………………………………… 210

 

 

 

جدول شماره 19 : بسامد حیوانات ……………………………………………………………………………………………….. 216

 

جدول شماره 20: بسامد فصل ها…………………………………………………………………………………………………… 222

 

جدول شماره 20 : بسامد شب و روز …………………………………………………………………………………………….. 225

 

جدول شماره 21 : بسامد رنگ ها …………………………………………………………………………………………………. 227

 

جدول شماره 22 : بسامد اعضای بدن …………………………………………………………………………………………… 232

 

جدول شماره 23: بسامد اعداد ……………………………………………………………………………………………………… 262

 

فهرست تصاویر

 

تصویر شماره 1 : فتوشعر ………………………………………………………………………………………………………………. 291

 

تصویر شماره 2 : شعر دیداری ………………………………………………………………………………………………………. 292

 

تصویر شماره 3 : شعر دیداری ………………………………………………………………………………………………………. 293

 

 

 

طرح مسأله

 

قالب غزل یکی از محبوب­ترین قالب­های شعر فارسی است. پس از ظهور نیما و رواج شعر نیمایی و ارائه­ی آثار موفق در این عرصه اهل شعر و ادب شاهدند که غزل معاصر با تنوع موضوع، شکل ظاهری، قافیه­هایی متفاوت، ردیف های طولانی و نوآوری­های فراوانی از سوی شاعران دهه­ی شصت، هفتاد و هشتاد به شکلی فعال خودنمایی می­کرد.

 

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق

 

نبودن پژوهش مدوّن پیرامون این موضوع و نقش اساسی و متفاوت  کارکرد واژگان در شکل­گیری غزل پست مدرن،  نقش یک پژوهش در شناخت این شیوه ی نو آورانه ،علاقه ی نگارنده نسبت به قالب غزل و ادبیات معاصرو روشن کردن ابعاد شعر پست مدرنرا می­توان اهمیت و ضرورت انجام این تحقیق به شمار آورد.

 

1-3- هدف تحقیق

 

جایگاه زبان و واژگان در دادن شکلی دیگرگونه به غزل پست مدرن و کارکرد های زبانی بررسی می گردد تا در شناخت بهتر این نوع شعری به مخاطب یاری رساند.و انگیزه ای برای پژوهش های بعدی درباره ی این تجربه ی جدید شعری باشد.

 

1-4- پیشینه­ی تحقیق: ( مروری بر تحقیقات داخلی و خارجی )

 

کتاب­های فراوان و مقالات بسیاری  با موضوع پست مدرن به چاپ رسیده است که ارتباط آن­ها با موضوع این پژوهش در حد آشنایی با نگرش پست مدرن و ادبیات پست مدرن در دیگر کشورهاست. اما اثری که به طور مستقل شعر پست مدرن را در ادبیات فارسی بررسی کند به چاپ نرسیده است. فقط پایان نامه­ی
« رویکردی به مدرنیسم در غزل معاصر » که در دانشگاه سیستان و بلوچستان به قلم آقای محمود طیب و استاد راهنمای ایشان دکتر محمد علی زهرا زاده می­تواند در شکل­گیری این ذهنیت که ادبیات کلاسیک فارسی چگونه به مرحله مدرن رسید به ما کمک کند تا ما در این پژوهش رسیدن به پست مدرن را بررسی نماییم. و موضوع کار ایشان و  این پژوهش تفاوت فراوانی دارند. پایان نامه ی اخیر با این کار پژوهشی تفاوت فراوانی دارد. چون مدرن و پست مدرن درلفظ و معنا و شعر دو طیف جداگانه اند. نزدیک بودن زمان سروده شدن غزل ها با زمان این پژوهش و برخورد دولت با فعالیت موسوی و اختصاری و درک نشدن این شعر از سوی بسیاری از مخاطبان حتی مخاطب خاص ادبیات باعث شده که موضوع تحقیق برای اهل شعر و ادب تا این زمان ناشناس باقی بماند.

 

1-5- روش تحقیق

 

روش تحقیق این پژوهش به صورت کتابخانه­ای و اسنادی است. در ابتدا کتاب ها و مقالات مرتبط با غزل پست مدرن و پست مدرن و مجموعه شعرهای در دسترس شاعران شاخص که در دهه­ی هشتاد منتشر شده را یافته و با مطالعه دقیق و فیش برداری کارکردهای مختلف زبان را در این اشعار بررسی شده است.  مطالب لازم استخراج و پس از اتمام فیش برداری مطالب جمع­آوری شده در پاسخگویی به پرسش­های مطرح شده طبقه بندی و تدوین گردید.

 

1-6- سؤالات تحقیق

 

1. دایره ی واژگان به کار رفته در غزل پست مدرن تا کجا گسترده است؟

 

1. نو آوری های زبانی غزل پست مدرن چگونه است؟

 

1. واژگان در کارکرد عاطفی، آوایی و نحوی غزل پست مدرن چه نقشی دارند؟

 

1. واژگان پرکاربرد غزل پست مدرن چه ارتباطی با نگرش پست مدرن دارند؟