از ضروریات اساسی زندگی دانشجویی كه توجه به آن در رشد و توسعه جامعه اثر مستقیمی داشته و پرداختن به آن شرط اساسی در بهره وری بهینه از نیرو‌های كارآمد و تحصیل كرده می‌باشد ویژگی شخصیتی دانشجویان است. دوران دانشجویی به دلایلی از جمله میل به تفریحات متعدد اجتماعی در مقابل تمایل به درس خواندن، احتیاج به پیشرفت در دروس در برابر احساس بیكفایتی، ترس از ابراز شخصیت در برابر میل به خودنمایی، میل به ازدواج در برابر موانع، ارتباط با جنس مخالف، تنفر از رفتار دیگران در برابر ناتوانی در بروز احساسات خود و مشكلات اقتصادی كه مانع رسیدن به هدف‌های فردی است؛ دوره خاصی از زندگی تلقی می‌شود.

دانشجویان در طی دوره تحصیلات خود، استرس‌ها و فشار‌های زیادی تجربه می‌کنند (استرس‌‌های تحصیلی، اجتماعی و مالی). بسیاری از آنها با این فشارها بطور موفقیت آمیز مقابله می‌کنند اما برخی از پا در می آیند و مستاصل می‌شوند. به دلیل اینکه اختلالات عاطفی و رفتاری معمولاً روی عملکرد تحصیلی یا تعاملات اجتماعی دانشجویان تأثیرات منفی می‌گذارند. اکثر استرس‌هایی که دانشجویان تجربه می‌کنند فشار‌های مربوط به مرحله گذار هستند یعنی کم و بیش همه انسانها در دوره گذر از نوجوانی به جوانی این فشارها را تجربه می‌کنند. فرد نقش‌‌های جدیدی را می‌پذیرد و به تکالیف جدید گردن می‌نهد. البته در مورد دانشجویان، نقش‌ها و تکالیف می‌تواند کمی پیچیده‌تر باشد. جامعه، خانواده و نیز دانشگاه، انتظارات خاصی از دانشجویان دارند. اکثر دانشجویان دور از خانواده بسر می‌برند و مدام مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. جدایی یکباره از محیط مانوس خانوادگی و دایره دوستان و ورود به فضایی یکسر متفاوت، همراه با شکل‌گیری انتظاراتی کاملاً جدید، فشار مضاعفی را بر فرد فرد دانشجویان وارد می‌کند. تذکر این نکته نیز ضروری است که بسیاری از بیماری‌‌های عمده روانی، اغلب برای نخستین بار در دهه سوم زندگی ظهور می یابند. در نتیجه ظهور پار‌های از علایم در دانشجویی خاص می‌تواند فراتر از یک واکنش طبیعی به مرحله گذار رشدی تلقی شود و بروز نخستین نشانه‌ها و علایم یک مشکل روانی جدی تعبیر گردد.

جدا از بهره هوشی، ویژگی‌هایی چون جنسیت، سن، تجربیات گذشته، نوع شخصیت، سبک‌های یادگیری و شناختی، علائق و انگیزه‌ها تعامل معناداری با موفقیت‌های تحصیلی نشان داده‌اند. یکی از ویژگی‌های مهم یادگیرندگان شخصیت آنان می‌باشد (تابع بردبار 1391).

به لحاظ مفهومی ویژگی شخصیت به راه‌هایی اشاره دارد که یک فرد جهت رویارویی با مسائل جدید انتخاب می‌نماید. این ویژگیها معمولاً ثابت و تغییرناپذیرند. به طور كلی در روا نشناسی امروز، دیدگاه‌‌های متفاوتی در مورد شخصیت وجود دارد، یكی از رو یكردهایی كه نزد اهل فن از پذیرش نسبی برخوردار است، نظریه 5 عاملی شخصیت است (تابع بردبار 1391).

تحقیقات در حوزه شخصیت نشان می‌دهد که توانایی نظم دهی به افکار و مدیریت زمان لازمه هرگونه موقعیت یادگیری است (دالنگر 1991).

شخصیت تشکیل شده است از الگوهای ویژه فکری، احساسی و رفتاری که هر فرد را از افراد دیگر متمایز می‌سازد. شخصیت، سرچشمه درونی دارد و در طول حیات، تقریباً پایدار باقی می‌ماند. نظریه ویژگی‌‌های شخصیت بر خلاف سایر نظریه‌‌های شخصیت مانند نظریه‌‌های روانکاوانه و انسان گرایانه، بر تفاوت‌‌های بین افراد تمرکز دارد. ترکیب و تعامل ویژگی‌‌های مختلف است که شخصیت یک فرد را تشکیل می‌دهد و این برای هر شخص، یگانه و منحصر به فرد است. نظریه ویژگی‌‌های شخصیت بر تعیین و اندازه گیری این خصوصیات فردی شخصیت تمرکز دارد.

ادبیات پژوهش نشان می‌دهد كه تبیین تغییرپذیری نمرات عملكرد تحصیلی دانشجویان با تأكید بر اندازه‌‌های ناوابسته به توانایی از قبیل 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  صفات شخصیت حجم قابل ملاحظ‌های از مطالعات را به خود اختصاص داده است. به عبارت دیگر، تبیین محدود تغییرپذیری نتایج تحصیلی دانشجویان با تأكید بر اندازه‌‌های شناختی، محققان را نسبت به اهمیت نقش متغیر‌های مستقل از توانایی، بیش از پیش آگاه كرد. گستره قابل ملاحظ‌های از تحقیقات نشان می‌دهند كه صفات شخصیتی، مستقل و متمایز از توانایی‌‌های شناختی یادگیرندگان، در پیش بینی عملكرد تحصیلی آنان دخالت دارند (بلایکل 1996).

1-2- بیان مسئله

بدون شک یکی از مباحث اصلی و بنیادی علم روانشناسی ویژگی‌‌های شخصیتی می‌باشد. ازآنجایی که این ویژگی‌ها زیربنای نظام رفتاری افراد را تشکیل می‌دهند، پرداختن به این مقوله می‌تواند جنبه‌‌های خاصی از عملکرد افراد را در زمینه‌‌های مختلف روشن سازد. از مصادیق بارز این موضوع، تأثیر ویژگی‌‌های شخصیتی افراد بر عملکرد تحصیلی آنان می‌باشد (مأمن پوش 1391).

افت تحصیلی یکی از مشکلات مهم نظام آموزشی کشورهای جهان سوم و ایران می‌باشد و هرساله بیش از نیمی از میلیونها دانشجو که در جهان به دانشگاه‌ها راه می‌یابند، ترک تحصیل کرده، مشروط شده یا نمی‌توانند تحصیلات خود را در موعد مقرر به پایان برسانند (نجیمی 1390).

منظور از افت تحصیلی «کاهش عملکرد تحصیلی دانشجویان از سطح رضایت بخش به سطحی نامطلوب است». نتایج مطالعات انجام شده، نقش عواملی ازجمله روش تدریس مدرسین، خصوصیات فردی دانشجو مانند علاقه مندی به رشته تحصیلی و احساس خود كفایتی همچنین مشكلات زندگی و تحصیلی نظیر مسائل روانی، زندگی در خوابگاه، اشتغال و معدل دیپلم بر روی افت تحصیلی دانشجویان مؤثر میداند. از طرفی تاثیر احساس افسردگی همراه با علائم احساس عمیق ناشاد بودن، ضعف سلامت روان، خودکم بینی، خستگی، کاهش انرژی و کاهش عملکرد اجتماعی ـ شغلی ـ تحصیلی بر روی پیشرفت تحصیلی دانشجویان گزارش گردیده است (ایزدی 1384).

یادگیرندگان از نظر شخصیتی، نگرش‌ها، واکنش‌های هیجانی، شیوه وسبک‌های یادگیری، سبک‌های شناختی و غیره باهم تفاوتهایی دارند که یادگیری و نحوه برخورد آن‌ها با مسائل و مشکلات را تحت تاثیر قرار می‌دهد (محمدزاده 1386).

مطالعات انجام شده توسط بک[1] و همكاران (1988) بیان می‌دارد که در گروه‌های دانشجویی، دامنه بالایی از افسردگی دیده می‌شود طوری که 78 درصد دانشجویان از بعضی نشانه‌های افسردگی رنج می‌برند و 46 درصد دچار افسردگی شدید می‌باشند. همچنین نتایج مطالعات انجام شده توسط رفعتی و همكاران (2004) بر روی دانشجویان دانشكده پرستاری شیراز نشانگر 8/59 درصد افسردگی در درجات متفاوت می‌باشد. در همین راستا رودباری (1389) در گزارشی ابراز می‌دارد پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشكی در مقطع علوم پایه با عوامل تاهل، جنسیت، سهمیه ورودی، سكونت در خوابگاه، بومی یا غیر بومی بودن ارتباط آماری داشته بطوری كه دانشجویان مجرد، جوان‌تر و سهمیه مناطق، موفق‌تر بوده‌اند. نتایج نحقیقات انجام شده توسط هاشمی و کامکار (1380) در دانشگاه یاسوج نیز بیانگر 5/35 درصد افسردگی در دانشجویان بوده و عدم علاقه به رشته تحصیلی، غیر بومی بودن و عدم مشاركت در فعالیت‌‌های فوق برنامه از عوامل مؤثر در بروز افسردگی دانشجویان به شمار می‌رود. هم چنین نتایج پژوهش انجام شده بر روی دانشجویان دانشگاه اردبیل بیانگر درجات مختلف افسردگی به میزان 4/57 درصد بوده و بین افسردگی و سطح تحصیلات پدر، تعداد اعضای خانواده، بیماری جسمی و ترم تحصیلی دانشجویان ارتباط معنادار آماری داشت. از طرفی نتایج مطالعه قندهارزاده (1378) نشان داد بین فراوانی افسردگی در دانشجویان و بیماری شدید جسمی و یا فوت اعضای خانواده ارتباط معناداری وجود نداشته اما بین فراوانی افسردگی ومشكلات مالی، شكسته شدن غرور و احترام فرد، علاقه نداشتن به رشته تحصیلی، اطمینان نداشتن از وضعیت شغلی آینده ارتباط معناداری وجود داشت. افسردگی در بین دانشجویان مسئله ای با اهمیت است زیرا از یک سو باعث هدر رفتن سرمایه جامعه می‌گردد و از سوی دیگر از میزان موفقیت و پیشرفت تحصیلی آنان می‌کاهد دانشجویان را از رسیدن به جایگاه رفیع علمی و اجتماعی باز می‌دارد. بنابراین با تشخیص و شناخت به موقع مشکلات روان شناختی و روانپزشکی دانشجویان و عوامل مستعد کننده آن می‌توان به راه حل‌های مؤثری برای بهبود یا ارتقای وضعیت روانی و رفتاری دانشجویان دست یافت و در راستای جلوگیری از افت عملکرد تحصیلی، افزایش موفقیت‌های اجتماعی آنان پس از فراغت از تحصیل و در نهایت استفاده بهینه از منابع انسانی کشور اقدام مناسبی انجام داد.

فروزنده و همکاران (1381) طی پژوهش خود نتیجه گرفتند که 43/8 درصد از دانشجویان دوره شبانه شهرکرد فاقد سلامت روانی بوده‌اند. همچنین براساس نتایج پژوهش فوق بین وضعیت سلامت روانی دانشجویان و وجود حوادث استرس زا یکساله اخیر رابطه معنی داری وجود داشته است.

نتایج پژوهش‌های مختلف نیز نشان داده است که شیوع اختلالات روانشناختی از قبیل افسردگی، اضطراب، سوء مصرف مواد مخدر و مشکلات بین فردی و خانوادگی میان دانشجویان گاهی حتی بیشتر از نرم عمومی است که برای رفع این معضل؛ اکثر دانشگاه‌های معتبر دنیا و حتی برخی دانشگاه‌های داخل در چند سال اخیر، برنامه‌هایی را جهت کاهش اثرات زیانبار روانشناختی استرس‌ اجرا کرده‌اند که از جمله این مراکز، مراکز مشاوره دانشجویی در کشور است که با رویکرد بهداشت روانی جامعه نگر، آموزش مصون سازی در برابر استرس‌ها جهت کاهش ناراحتی‌های روانشناختی و جسمانی و ارتقای سطح بهداشت عمومی را مورد بررسی قرار داده‌اند.

بسیاری از دانشجویان در برابر مشکلاتی همچون ترس از آینده در وضعیت اقتصادی، اجتماعی و شغلی، احساس درماندگی می‌کنند به گونه‌ای که رفتارهای نامناسب اجتماعی و فرهنگی مثل وابستگی به مواد مخدر و… از آنان سر می‌زند که باعث افزایش مشکل شده، یا با این گمان که راهکاری وجود ندارد به وضعیت موجود تن در می‌دهند و رفتارهای انفعالی را در پیش می‌گیرند.

بنابراین با تشخیص و شناخت به موقع مشکلات روان شناختی و روانپزشکی دانشجویان و عوامل مستعد کننده آن می‌توان به راه حل‌های مؤثری برای بهبود یا ارتقای وضعیت روانی و رفتاری دانشجویان دست یافت و در راستای جلوگیری از افت عملکرد تحصیلی، افزایش موفقیت‌های اجتماعی آنان پس از فراغت از تحصیل و در نهایت استفاده بهینه از منابع انسانی کشور اقدام مناسبی انجام داد.

پیشگیری از بروز بیماری‌ها در مراحل اولیه و زودرس، توجه به وضعیت بهداشت روانی دانشجویان، اهمیت به مشاوره دانشجویان و برنامه ریزی مناسب درراستا ی، تشخیص و درمان به موقع یکی از عوامل مؤثر در حفظ سلامت روح و روان جوانان و ارتقای سطح علمی آنان به شمار می‌رود.

در این راستا پژوهش حاضر سعی دارد به بررسی ارتباط بین ویژگی‌های شخصیت و عملکرد تحصیلی دانشجویان بپردازد.

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش

با توجه به اینکه تاکنون برروی جامعه دانشجویان تحت پوشش کمیته امام خمینی شهرستان دره شهر در خصوص اثرات ویژگی شخصیتی بر عملکرد تحصیلی پژوهش مدونی صورت نگرفته ضرورت اجرا این گونه تحقیق کاملاً محسوس است. نتایج این پژوهش می‌تواند منجر به وحدت نظر در خصوص علل افت تحصیلی و پرکردن خلا تحقیقاتی در این خصوص گردد. علاوه بر آن نتایج این پژوهش می‌تواند منجر به ارائه فرضیات جدید در زمینه عملکرد تحصیلی و ویژگی شخصیتی دانشجویان شده وراهکارهای عملی برای درمانگران که با این دانشجویان سروکار دارند ارائه دهد.