1-1-کلیات…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

 

1-1-1- اهمیت و ضرورت تحقیق ……………………………………………………………………………………….. 4

 

1-1-2- هدف تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………. 4

 

1-1-3-پیشینه ی تحقیق …………………………………………………………………………………………………….. 5

 

1-1-4- روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………. 6

 

1-1-5- سوالات تحقیق ………………………………………………………………………………………………………… 6

 

1-1-6- فرضیات تحقیق ………………………………………………………………………………………………………. 6

 

1-2 – تعاریف مفهومی ………………………………………………………………………………………………………………… 7

 

1-2-1- تقیه ………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

 

1-2-2- حسنیان …………………………………………………………………………………………………………………… 8

 

1-2-3- فخ 1-2-4- عباسیان …………………………………………………………………………………………….. 8

 

1-2-5- علویان ………………………………………………………………………………………………………………………. 8

 

1-3- بررسی ونقد منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………. 9

 

1-3-1- منابع متقدّم(اصلی)………………………………………………………………………………………………….. 9

 

1-3-2- منابع متأخر(فرعی)………………………………………………………………………………………………….. 11

 

1-3-3-تحقیقات جدید…………………………………………………………………………………………………………… 13

 

 

 

فصل دوم: اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه اسلامی در سال‌های 61– 183 هجری قمری

2-1- تحلیل روند کلی حوادث جامعه اسلامی پس از حادثه ی کربلا …………………………………… 19

 

2-2- بازخوانی سیره سیاسی، اجتماعی وفرهنگی ائمه اطهار از مام سجاد تا شهادت امام موسی کاظم (علیهما السلام)(61 -183هـ.ق)………………………………………………………………………………………………………………………………………. 28

 

2-3- اوضاع خلافت اموی و شیعیان،در سه دهه ی اول قرن دوم هجری(105-132هـ.ق) 35

 

 

 

2-4- بررسی و تحلیل روابط درونی بنی هاشم ( عباسیان و علویان ) در مبارزه با امویان ……. 39

 

2-5- استفاده ابزاری بنی عباس از عترت پیامبر (ص) و مظلومیت آنان ……………………………….. 41

 

2-6- تیرگی روابط بنی عباس و علویان و آغاز اختلافات بین آنان…………………………………………. 44

 

 

 

فصل سوم : اوضاع فکری – مذهبی جامعه اسلامی در عصر صادقین (علیهماالسلام) (114 – 183 هجری قمری)

 

3-1- زمینه های ظهور و گسترش فرقه ها و احزاب سیاسی در دو قرن اول و دوم هجری … 50

 

3-1-1- امامیه ……………………………………………………………………………………………………………………….. 52

 

3-1-2- خوارج ………………………………………………………………………………………………………………………. 55

 

3-1-3- مرجئه ………………………………………………………………………………………………………………………. 57

 

3-1-4- معتزله ………………………………………………………………………………………………………………………. 58

 

3-1-5- متصوفه …………………………………………………………………………………………………………………….. 59

 

3-1-6- کیسانیه ……………………………………………………………………………………………………………………. 60

 

3-1-7- غلات ………………………………………………………………………………………………………………………… 61

 

3-1-8- زنادقه ……………………………………………………………………………………………………………………….. 62

 

3-1-9- زیدیه ………………………………………………………………………………………………………………………… 63

 

3-1-10- اسماعیلیه ……………………………………………………………………………………………………………… 65

 

3-2- چگونگی تعاملات ائمه اطهار (ع) با فرقه ها و احزاب سیاسی موجود ………………………….. 66

 

 

 

فصل چهارم : بررسی و تحلیل مهم ترین قیام های علویان، در نیمه دوم خلافت امویان

 

4-1- قیام زید بن علی ……………………………………………………………………………………………………………….. 69

 

4-1-1- زمینه ها و علل قیام ……………………………………………………………………………………………….. 69

 

4-1-2- اهداف قیام……………………………………………………………………………………………………………….. 71

 

4-1-3- بیعت با کوفیان…………………………………………………………………………………………………………. 72

 

4-1-4- چگونگی قیام و شهادت ………………………………………………………………………………………….. 73

 

4-1-5- بررسی و نقد قیام…………………………………………………………………………………………………….. 74

 

4-2-1- قیام یحیی بن زید ………………………………………………………………………………………………….. 75

 

4-2-2- زمینه ها و مقدمات قیام ………………………………………………………………………………………… 75

 

 

 

4-2-3- اهداف قیام……………………………………………………………………………………………………………….. 76

 

4-2-4- فعالیت های یحیی در خراسان……………………………………………………………………………….. 76

 

4-2-5- پیکار نهایی در جوزجان ………………………………………………………………………………………….. 77

 

4-2-6- بررسی و نقد قیام ……………………………………………………………………………………………………. 78

 

 

 

فصل پنجم : بررسی و تحلیل مهم ترین قیام های علویان در دوره نخست خلافت عباسیان

 

5-1- قیام محمد بن عبدالله ( نفس زکیه )……………………………………………………………………………….. 80

 

5-1-1- زمینه ها و مقدمات قیام………………………………………………………………………………………… 81

 

5-1-2- اهداف قیام……………………………………………………………………………………………………………….. 82

 

5-1-3- پیکار محمد با سپاه منصور …………………………………………………………………………………….. 83

 

5-1-4- بررسی و نقد قیام…………………………………………………………………………………………………….. 85

 

5-2- قیام ابراهیم بن عبدالله ( قتیل با خمری ) …………………………………………………………………….. 86

 

5-2-1- زمینه ها و مقدمات قیام………………………………………………………………………………………….. 87

 

5-2-2- اهداف قیام……………………………………………………………………………………………………………….. 88

 

5-2-3- پیکار نهایی با سپاه منصور……………………………………………………………………………………….. 88

 

5-2-4- بررسی و نقد قیام…………………………………………………………………………………………………….. 89

 

5-3- قیام حسین بن علی (شهید فخ) ………………………………………………………………………………… 90

 

5-3-1- زمینه ها و مقدمات قیام ………………………………………………………………………………………… 91

 

5-3-2- اهداف قیام ………………………………………………………………………………………………………………. 91

 

5-3-3- چگونگی و سر انجام قیام ……………………………………………………………………………………….. 93

 

5-3-4- بررسی و نقد قیام…………………………………………………………………………………………………….. 94

 

5-4- قیام یحیی بن عبدا… ………………………………………………………………………………………………………… 95

 

5-4-1- زمینه ها و مقدمات قیام ………………………………………………………………………………………… 94

 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

 

5-4-2- اهداف قیام……………………………………………………………………………………………………………….. 97

 

5-4-3- چگونگی و سر انجام قیام ……………………………………………………………………………………….. 97

 

5-4-4- بررسی و نقد قیام…………………………………………………………………………………………………….. 98

 

5-5- قیام ادریس بن عبدالله ………………………………………………………………………………………………… 99

 

5-5-1- ادریس از فخ تا مغرب …………………………………………………………………………………………….. 99

 

5-5-2- اهداف قیام……………………………………………………………………………………………………………….. 100

 

 

 

5-5-3- مقابله هارون با ادریس ……………………………………………………………………………………………. 101

 

5-5-4- بررسی و نقد قیام…………………………………………………………………………………………………….. 102

 

5-6- ادامه قیام های علویان ………………………………………………………………………………………………………. 103

 

 

 

فصل ششم : بررسی وتحلیل مواضع ائمه صادقین ( علیهماالسلام ) در ارتباط با قیام های علویان

 

6-1- ماهیت قیام های سادات علوی  در عصر صادقین ( علیهماالسلام ) ……………………………… 105

 

6-2- نقش اوضاع سیاسی – اجتماعی جامعه در مواضع ائمه صادقین (علیهماالسلام) ………. 107

 

6-3- مواضع مثبت ائمه صادقین (ع)نسبت به قیام های علویان و شواهد تاریخی ………………. 114

 

6-4- قول و فعل ائمه در ارتباط با قیام های علویان ……………………………………………………………….. 118

 

6-5- نارضایتی خلفا از از ائمه صادقین (علیهماالسلام)…………………………………………………………….. 126

 

6-6- تقیه، محور سیاست ها و مواضع ائمه ( علیهماالسلام ) …………………………………………………. 128

 

6-2- نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………….. 132

 

 

 

منابع و مآخذ ……………………………………………………………………………………………….. 135

 

 

 

پیوست ها……………………………………………………………………………………………………. 144

 

کلیات

 

 

 

در فاصله سال های (114-183 هـ .ق )، مصادف با سال های امامت امام جعفر صادق و امام موسی کاظم ( ع)، جامعه و امت اسلامی از نظر فکری- مذهبی عرصه ی تاخت و تاز فرقه ها و نحله های انحرافی متعددی بود. به همین جهت مسلمانان دچار سردرگمی و حیرت گسترده ای شده بودند. در همان حال بر اثر فشارها و رفتار های خلفایوقت، قیام های خونینی از سوی گروه های ناراضی از جمله علویان به قوع پیوست.

 

نکته مهم آن که، گرچه قیام های یاد شده عملاً در عصر امامت صادقین (علیهما السلام) به وقوع پیوست،ولی آنچه از شواهد و مستندات تاریخی بر می آید، مقدمات و زمینه های بیشتر آنان به حوادث و رخداد های سیاسی و نظامی دهها سال قبل از آن، بویژه حادثه جانگداز کربلا و همچنین رفتارهای ناصوابی که امویان و عباسیان با علویان و شیعیان داشتند،بر می گشت.لذا همین رفتار های تحقیر آمیز و نژاد پرستانه، بتدریج زمینه های خروج برخی از افراد خاندان حسینی و همچنین حسنی را فراهم ساخت.

 

به هر حال،قیام زیدبن علی بن حسین(ع)به سال 122هـ. ق در کوفه(اصفهانی،159:1387) همچنین، قیام یحیی بن زید به سال 125هـ.ق در نواحی شرق ایران  از جمله قیام هایی بود که در اوایل دوران امامت امام جعفر صادق(ع) به وقوع پیوستند (یعقوبی،1374،ج229:2). علاوه براین ها، یک سلسله قیام هایی نیز در فاصله، سال های 145 تا 173 ق. توسط برخی از فرزندان و نوادگان امام حسن(ع)( حسنیان)، بر علیه خلفاء عباسی شکل گرفت. مهم ترین و اولین آن ها قیام محمد بن عبدالله «نفس زکیه» بود . این قیام در مدینه و به سال 145 ق. و عصر خلافت منصور شکل گرفت(ابراهیم حسن، 774:1388 و امیر علی،226:1366). نیز در همان سال، برادر محمد یعنی ابراهیم بن عبدالله در بصره خروج کرد(همان:131). اگر چه محل خروج او بصره بود،اما توانست شهرهای اهواز،واسط،فارس و کرمان را نیز در اختیار گیرد. (الهی زاده،186:1385). در سال 169ق. یکی دیگر از حسنیان به نام حسین بن علی (شهید فخ) در مدینه و سپس در حوالی مکه یا همان وادی فخ بر حاکم وقت عباسی خروج نمود(ابن اثیر،1380،ج3611:8کاظمی،پوران166:1380).جنبش های بعدی علویان توسط دو تن از فرزندان دیگر عبدالله بن حسن یعنی یحیی و ادریس،یکی در شمال ایران و به سال 175ق. و دیگری در مغرب به سال 173ق،به وقوع پیوستند (تشیّد،1385:121-125).

 

ماهیت و پیامد هایی که این قیام ها بویژه قیام زید بن علی به دنبال داشتند و همچنین رویکرد امامان ششم و هفتم شیعه دوازده امامی در ارتباط با آن ها باعث بحث و جدل های پراکنده فراوانی گردیده، لذا ضرورت توجه و بازنگری به موضوع با نگاهی در حد امکان،بی طرفانه و تاریخی را ایجاب می نماید.

 

امامان جعفر صادق و موسی کاظم (علیهما السلام) نیز با توجه به شرایط و اوضاع و احوال آن روز و با در گرفتن اصل مهم تقیه،به قیام هایی كه در مسیر اصلاحی قرار داشتند، با نگاهی مثبت می نگریستند(نصیری،208:1389).

 

به علاوه، رویکرد ائمه در آن شرایط حساس، بیشتریك نوع مبارزه و جهاد علمی-فكری و فرهنگی، جهت اصلاح اصولی انحرافات جامعه بود(مدرسی، 109:1378 و خاكرند،410:1390).

 

در ادامه همین فصل، به ارائه كلیات، تعاریف مفهومی و نقد منابع خواهیم پرداخت. در فصل دوم، به بررسی اوضاع سیاسی – اجتماعی و فرهنگی جامعه اسلامی و بررسی سیره ائمه،به ویژه در فاصله های 61 تا 183 پرداخته خواهد شد. و در فصل سوم، به توصیف و نقد وضعیت فكری- مذهبی جامعه در عصر امامت صادقین(ع) می پردازیم. در فصل چهارم، به تحلیل مهم ترین قیام های علویان در نیمه های عصر دوم امویان پرداخته شده است.فصل پنجم، اختصاص به ادامه قیام های علوی،ولی مربوط به نیمه اول عصر عباسیان می باشد.در فصل ششم نیز، به بیان و توصیف محور اصلی پژوهش،یعنی مواضع امامان صادقین (علیهما السلام)و تبیین عوامل مؤثر در این مواضع، پرداخته شده است. و بالاخره این پژوهش با بحث و نتیجه گیری از موضوع به پایان خواهد رسید.