جنگل­ها به لحاظ ذخیره بوم­شناختی حدود 90 درصد زی­توده کره زمین را تشکیل می­دهند، زندگی موجودات کره خاکی به­طور مستقیم و غیر مستقیم به پوشش گیاهی و جنگل وابسته است (مهدوی­راد، 1387). آمار و اطلاعات موجود در کشور نشان می­دهد از کل سطح جنگل­های کشورمان بیشتر از 90 درصد آن (غرب 2/73 درصد، جنوب 5/12 درصد، شمال 5/4 درصد) مورد تخریب قرار گرفته است (فتاحی، 1373).

حدود 30 درصد از مساحت جهان را منطقه خشک و نیمه­خشک تشکیل می­دهد (2001Lal,). رویشگاه زاگرس در بخش غربی و كوهستانی ناحیه رویشی بزرگ ایران و تورانی واقع شده است، که جنگل­ها این منطقه جزو جنگل­های نیمه­خشك محسوب می­شوند. مساحت جنگل­های زاگرس در گذشته بیش از 10 میلیون هکتار بوده است، که به علت افزایش روز افزون جمعیت فشار تخریب انسان روی طبیعت و بهره­برداری بی­رویه سالیان دور تاکنون سبب کاهش فزاینده مساحت این جنگل­ها شده است. مساحت فعلی این جنگل­ها 5 میلیون هکتار است که بیشتر به صورت شاخه­زاد می­باشد، و حدود 40 درصد مساحت کشور ایران را تشکیل می­دهند (مهاجر، 1384؛ ثاقب طالبی، 1391).

با تخریب جنگل­ها و کاهش مساحت آنها انقراض گونه­های گیاهی و جانوری و در نتیجه کاهش تنوع زیستی در دنیا مشاهده می­شود. اگر سرعت تخریب جنگل بیش از احیای آن باشد، علاوه بر اینکه پوشش گیاهی و ساختار جنگل دستخوش تغییر می­شود، خصوصیات خاک جنگل نیز تغییر کرده و ممکن است این تغییرات موجب فرسایش شدید خاک گردد (اسداللهی، 1370).

رشد و تولید گونه­های جنگل­کاری شده به مواد مغذی خاک وابسته است (2000Binkley & et al.,). بسیاری از ابزارهای جنگل­شناسی از قبیل انتخاب گونه، تعیین حاصل­خیزی رویشگاه، نرخ رویش توده، تعیین میزان سطح ذخیره­گاه لازم در جنگل، پیش­بینی درصد زنده­مانی و رشد نهال­ها تحت تأثیر خاک قرار می­گیرد (1979Daniel et al.,). کیفیت خاک (خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک) معیاری است که توانایی خاک در تولید زی­توده گیاهی، چرخه عناصر غذایی، ذخیره کربن و تبدیل انرژی در بوم­نظام­های جنگلی را توصیف می­کند (1997Khanna.,) و می­تواند تحت تأثیر، فعالیت­های مدیریتی و نوع گونه­های درختی تغییر کند )2000 Binkley et al.,). هر گونه درختی در بوم­سازگان جنگلی نیاز­های تغذیه­ای مشخص دارد. گونه­های درختی موجود در اشکوب بالا با انباشت عناصر متعدد غذایی و تولید اسید­های آلی در برگ و دیگر اندام­ها، و تعیین میزان ورودی-خروجی عناصر روی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک­ها اثر می­گذارند (2002 Augusto et al.,). در فرآیند چرخه عناصر غذایی، باز جذب عناصر غذایی (نیتروژن، فسفر و پتاسیم) قبل از افتادن برگ یکی از فرآیند­های اصلی حفظ عناصر غذایی بوسیله گیاه است (2003Van Heerwaarden et al.,)، از این طریق عناصر پس گرفته شده را به بافت­های جدید، منتقل یا برای استفاده­ در آینده ذخیره می­کنند (1994Vitousek et al.,).

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

1- آیا همه گونه ­ها با شرایط منطقه سازگار هستند؟

2- آیا گونه­ های پهن­برگ بیشتر از سوزنی­ برگان در بهبود کیفیت خاک مؤثر هستند؟

3- آیا وضعیت تغذیه­ ای و بازجذب عناصر غذایی در تک کشتی، گونه­ های درختی مختلف متفاوت است؟

4- وضعیت شاخص­های مختلف تنوع پوشش گیاهی در زیر آشکوب توده ­های پهن­برگ نسبت به توده­ های سوزنی­ برگ چگونه است؟

5- ترسیب کربن خاک در کدام یک از گونه بیشتر است؟

6- آیا روش سلسله مراتبی جهت انتخاب گونه مناسب مؤثر است؟

2-1- کلیات

1-2-1- جنگلداری

جنگل­کاری اصطلاحاً به ایجاد جنگل در زمین باز، یا زمینی که سابقا در آن به زراعت می­پرداختند و اینک به جنگل­کاری و درخت­کاری تخصیص داده شده، یا عرصه­ای که پیش از این در آن جنگلی وجود نداشته و یا اگر وجود داشته است به دلایل گوناگون (از قبیل برش یکسره) یا عوامل مختلف (مثلاً حریق) به کلی از بین رفته شده باشد اطلاق می­شود (جزیره­ای، 1381). پروژه­های جنگل­کاری در مناطق نیمه ­خشک به طور گسترده­ای توسط بسیاری از ایالت­ها برای بازگرداندن اکوسیستم تخریب و کنترل فرسایش آغاز شده است (2007Zhao et al.,).

2-2-1- تغذیه درختان جنگلی

به طور معمول از 21 عنصر در ارتباط با نیاز گیاه به عناصر غذایی نام برده می­شود، که از این عده کربن، اکسیژن و هیدروژن معمولا از هوا تامین می­شوند، 6 عنصر به مقدار خیلی زیاد مورد نیاز گیاه هستند، که عبارتند از: ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد. این عناصر را به زبان اروپایی ماکرو­المنت (عناصر اصلی، عناصر پر مصرف) می­گویند. عناصر دیگر برای رشد و نمو گیاه ضرورت کامل دارند ولی مقدار نیاز گیاه به آنها کمتر است. این عناصر را میکروالمنت (عناصر کوچک یا عناصر کم مصرف) می­نامند، از نظر نقش عناصر باید گفت که عناصر پر مصرف به طور کلی در ساختمان سلول و اندام گیاهی مورد استفاده قرار می­گیرند، در حالی که عناصر کم مصرف اصولا در نظام­های حیاتی گیاه، در آنزیم و کو­آنزیم فعالیت می­کنند (سالاردینی، 1387). هرقدر میزان مواد مغذی در خاک بیشتر باشد، به همان نسبت مقدار این مواد در گیاه بیشتر خواهد بود (جزیره­ای، 1381). تولید موفقیت­آمیز گیاهان مستلزم خاک مناسب و وجود مقدار کافی از عناصر غذایی و قابل استفاده گیاه است، عناصر غذایی نه تنها باید به صورت ترکیباتی باشند که به سهولت مورد استفاده گیاهان قرار می­گیرند، بلکه تعادل بین مقدار آن­ها نیز حائز اهمیت است (1989Tandon.,). عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم جز اصلی­ترین و ضروری­ترین عناصر غذایی گیاه می­باشد که رشد گیاه را محدود می­کنند (2003 Lodhiyal and Lodhiyal,)، در جدول 1-1 به کاربرد وعلائم کمبود آن­ها اشاره شده است.