پنیرک1 با نام علمی Malva sylvestris  و Malva neglecta و نام عمومیHigh mallow  وCommon mallow و با نام عربی خبازی از خانواده Malva[1]ceae می‌باشد(5).

در ایران گونه موجود و مورد ‌استفاده M.neglecta است که اثراتی شبیه به گونه سیلوستریس دارد. گونه M.neglecta به بلندی گونه اول نیست و حداکثر تا 40 سانتی متر ارتفاع دارد. برگ‌ها دارای حالت دایره‌ای و دندانه‌دار و گل‌ها بنفش‌رنگ و کوچک هستند. در ایران قسمت مورد استفاده گل‌های ‌ خشک‌شده پنیرک می باشد. محل رویش گیاه در ایران نواحی البرز، اطراف تهران، شمال ایران آذربایجان، آستارا، اصفهان، نواحی مرکزی ایران، خراسان، دامغان، سمنان، جنوب ایران، کرمان و بلوچستان و سایر نقاط ایران می‌باشد.  برگ پنیرک حدودا 8% موسیلاژ دارد که پس از هیدرولیز، تولید قندهای آرابینوز، گلوکز، رامنوز، گالاکتوز و اسید­گالاکتورونیک می کند. همچنین حاوی مقداری تانن و فلاونوئید است(5،19).

موسیلاژ گیاهان معمولا در ناحیه اپی‌درم قرار دارد. همه گونه‌های مالوا در دمبرگها هم دارای موسیلاژ بودند. موسیلاژ موجود در برگهای مالوا نگلکتا 14/26% و نیز موسیلاژ موجود در دمبرگهای مالوا نگلکتا 74/21%اندازه‌گیری شد (50).

در ارگانیسمهای گیاهی انواع بسیار زیادی از منو‌ساکاریدها و الیگوساکاریدها وجود دارند. پلی‌ساکارید ساختمانی گیاهان سلولز است و صمغ‌ها گروهی از پلی‌ساکاریدهای مختلف می باشند که از گیاهان، جلبک‌های دریایی و میکروارگانیسم‌ها بدست می‌آیند (3).

پلی‌ساکارید‌هایی با وزن مولکولی متوسط که از 10 تا 250 منوساکارید بهم پیوسته بوجود آمده‌اند؛ در حالت طبیعی دیده نمی‌شوند. انواع آنها محدود به نوع منوساکاریدی است که تکرار شده است و عموما دارای یک یا 2 پیوند غالب است ( 1).

منوساکاریدها یا قندهای ساده فقط دارای یک مولکول قند هستند و در اثر آبکافت نمی‌توان آنها را به قندهای ساده‌تری تبدیل کرد (2).

صمغ‌ها گروه بزرگی از پلی‌ساکاریدها و مشتقات آنها هستند که قادرند در غلظتهای کم محلول‌هایی با ویسکوزیته بالا تولید نمایید. (3).

یکی از روش‌های استخراج صمغ‌ها و موسیلاژها، استخراج آبی است (64).

همچنین موسیلاژ استخراج شده باید به اجزای تشکیل شده خود تجزیه شود تا بتوان بر روی آن آنالیزهای لازم را انجام داد.

اندازه‌گیری قندها با روش فنل‌سولفوریک بر پایه جذب در 490 نانومتر، یک کمپلکس آروماتیک رنگی را بین فنل و کربوهیدرات تشکیل می‌دهد. مقدار قند موجود با مقایسه با منحنی کالیبراسیون به کمک یک اسپکتروفتومتر اندازه گرفته‌می شود. دقت روش فنل سولفوریک اسید 2% ± است (32 ،42 ،44 و 60).

کربوهیدراتها معمولا نور ماورای بنفش را جذب نمی‌کنند. بنا‌براین با افزودن یک ماده رنگساز5 به مولکول کربوهیدرات اغلب در روش جذب UV در طول موج انتخابی کربوهیدرات‌ها تشخیص داده ‌می‌شوند(28).

در مقالات گروه بزرگی از معرف های مشتق‌ساز برای منوساکاریدها گزارش شده‌است. مثل

1-فنیل-3-متیل-5-پیرازولون(PMP)، 8-آمینوپیرن1،3،6-تری‌سولفونات، بنزآمیدین، FMOC-هیدرازین، فنیل‌ایزوسیانات، 2-آمینوبنزوئیک‌اسید، – ρ آمینو بنزوئیک‌اسید‌اتیل‌استر، آمینوپیرازین اسیدآنترانیلیک (AA) (28،44، 58 و 66).

و در نهایت ترکیبات مشتق شده برای آنالیز و شناسایی نیازمند دستگاه‌های آنالیزی همچون کروماتوگرافی گازی  یا مایع با کارایی بالا 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  هستند (33،42،43،44، 52 و54).

فصل اول

1-1 بیان مسئله

مساله طرح شده عبارت است از اینکه لعاب گیاه پنیرک (مالوا نگلکتا)[2] از چه منوساکاریدهایی تشکیل شده است.چهار منوساکارید گلوکوز، فروکتوز، مانوز و گالاکتوز در لعاب محلول در آب پنیرک جستجو می شوند. لذا در این تحقیق مساله اول چگونگی استخراج موسیلاژ محلول در آب از برگ­ها و ساقه گیاه می باشد و مساله دوم جستجو وکاربرد روشی دقیق و مناسب برای تجزیه صمغ به منوساکاریدها و در نهایت کاربرد روشی برای جستجو و اندازه­گیری حداقل 4 منوساکارید در صمغ هیدرولیز شده به روش کروماتوگرافی صفحه نازک و یا کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا می باشد.

1-2  ضرورت و اهمیت موضوع

طبق مطالعات به عمل آمده ،گیاه پنیرک دارای موسیلاژ زیادی است که استخراج آن می تواند از نظر تغذیه ای و تجاری اقتصادی حایز اهمیت باشد. درضمن به علت ویسکوزیته بالای موسیلاژ پنیرک، استخراج آن از فیبر‌های نامحلول دشوار است. لذا روشی با هزینه کم و بازدهی بالا برای استخراج آزمایشگاهی این ماده ضروری است.

همچنین تعیین مقدار کربوهیدرات کل موسیلاژ، می‌تواند راهی برای تعیین ماهیت و شناسایی ساختار باشد و نیز قدم اول برای رسیدن به منوساکاریدها است؛ که در این تحقیق از روش فنل سولفوریک استفاده می شود. سرانجام از آنجا که برای اندازه­گیری منوساکاریدهای صمغ‌ها معمولا در تحقیقات قبل نمونه مورد آزمون به خارج از کشور ارسال می­شد؛ لذا اندازه­گیری واحدهای تشکیل دهنده ساختار کربوهیدراتها، صمغ­ها و موسیلاژها خصوصا با روش و دستگاهی که امکان دسترسی بیشتری برای محققین و کاربران داشته باشد از اهداف این پژوهش بود.

1-3  هدف اصلی

از آنجا که هدف  علمی  تحقیق اندازه گیری منوساکاریدهای لعاب گیاه مالوا نگلکتا است و نظر به اینکه مقادیر و نسبت منوساکاریدهای استخراج شده از لعاب گیاه مالوا نگلکتا هنوز بخوبی شناسایی و اندازه­گیری نشده است و نیز روش مورد استفاده در این تحقیق، برای اولین بار است که در اندازه‌گیری منوساکاریدهای این لعاب بکار می رود؛ گامی در افزایش اطلاعات و معلومات در شناخت ترکیب لعاب و خواص منحصر به فرد آن خواهد بود.

از نظر کاربردی، با توجه به ارزش و اهمیت این لعاب در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی و نیز مصرف خود گیاه در خوراک­های خاص و محلی نقاط مختلف کشور، شناسایی اجزای تشکیل دهنده این لعاب و افزایش دانش درباره علل اثرات مفید آن کاری ارزشمند می­باشد.

نتیجه دیگر راه اندازی روش تعیین و اندازه­گیری منوساکاریدها در پژوهشگاه استاندارد و نیز تدوین استاندارد ملی ایران برای اندازه گیری منوساکاریدهای ساختار صمغ های محلول در آب خواهد بود.

چون بیشتر لعابها و صمغ­ها پایه کربوهیدراتی دارند و از انواع منوساکاریدها تشکیل شده­اند ؛ با انجام این تحقیق، روش اندازه گیری قندهای احیاکننده و نیز  اجزای قندی هیدروکلوییدها تسهیل می گردد.

1-4     تعاریف واژه ها:

مالوا نگلکتا: یا پنیرک از تیره ختمی­ها، گیاهی است پایا به ارتفاع 60-20 سانتی­متر و پوشیده از كركهای دراز كه به حالت وحشی در جنگل­ها و اراضی بایر می‌روید. به علاوه به منظور استفاده‌های درمانی كم و بیش کشت می­شود.

ریشه آن گوشتدار، سفید رنگ و ساقه آن راست و استوانه‌ای شكل است. برگهای متناوب بزرگ، با دمبرگ دراز، شامل 5 تا 7 لوب دندانه‌دار و گلهایی به رنگ سفید تا صورتی مایل به بنفش با تزییناتی از خطوط تیره دارد. قسمت مورد استفاده آن، برگ، گل و حتی گیاه كامل است. گونه مالوا نگلکتا به حالت تقریبا خوابیده است و حداکثر تا 40 سانتی متر مرتفع می شود.

کربوهیدرات های ساختاری3: بخش های قابل هیدرولیز از قندهای منومری بعد از هیدرولیز اسیدی با یک اسید معدنی (مثل اسید­سولفوریک)، این بخش نیز دارای منوساکاریدهای مشتق شده از پلی­ساکاریدهای ذخیره­ای مانند نشاسته خواهد بود. این مقدار باید از گزارش کل کربوهیدرات­های ساختاری کاسته شود(60).

کربوهیدرات های ذخیره ای4: بخشی از گلوکز منومری اندازه گیری شده پس از هیدرولیز های آنزیمی جرم جلبک با یک محلول آنزیمی از α-آمیلاز و آمیلوگلوکوزیداز. این بخش از یک کربوهیدرات ذخیره­ای به نشاسته اشاره دارد اما هر بخشی از بند 14-α پلیمر گلوکز را در جرم جلبکی منعکس می­نماید(60).

HPLC5: کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا، که ترکیبات را بر اساس اندازه و تغییرات لیگاند جدا می‌کند. جزئیات یک مقایسه بین ستون‌های کروماتوگرافی و محتوای HPLC را می‌توان در مراجع یافت(60).

منوساکارید: یا قندهای ساده فقط دارای یک مولکول قند هستند و در اثر آبکافت نمی­توان آنها را به قندهای ساده­تری تبدیل کرد و منوساکاریدها بر حسب تعداد کربن­ها و گروه­های فعالشان به دسته­های مختلف تقسیم می شوند(2).

مشتق­سازی: روش­های مشتق سازی آنالیزهای کروماتوگرافی را قادر می­سازد که با حساسیت بسیار بالا و در دامنه غلظتی بسیار پایین ترکیبات مشتق شده را اندازه­گیری نمایند. کربوهیدراتها معمولا نور ماورای بنفش را جذب نمی­کنند؛ بنابراین یک ماده رنگساز به مولکول کربوهیدرات متصل می­شود که اغلب در روش جذب UV در طول موج انتخابی قابل اندازه­گیری است(28).