آموزش ابزاری برای تربیت نیروی انسانی ماهر و تامین نیازهای جامعه می باشد. یادگیری مهارت ها مخصوصا در آموزش فنی و حرفه ای انجام می گیرد و ارائه آموزشی مناسب که هم توان نظری کارآموزان را ارتقا دهد و هم مهارت های عملی را به آنان بیاموزد ، مسئله مهمی است که مراکز فنی و حرفه ای با آن مواجه هستند ( نجاتی ، 1392 ).

نقش آموزش فنی و حرفه ای در ایجاد اشتغال مولد و تولید ثروت برهیچ صاحب نظری پوشیده نیست، و دغدغه همه دست اندرکاران آموزش مهارت های فنی و حرفه ای تدوین و توسعه روشهای آموزشی نوین در این زمینه است ، به گونه ای که کارآموزان در یک محیط آموزشی پویا به کسب مهارت بپردازند(لطفی نژاد ، یزد خواستی ، 1392) .

امروزه در مقایسه با گذشته دانش و مهارتهای مورد نیاز جهت تولید فرآورده های مختلف ، با سرعت بیشتری تغییر می کند. در خصوص آموزشهای فنی و حرفه ای نیز چنین امری صادق است چرا که به طور مداوم فناوری های مختلفی ظهور می کند و دانش فنی تولید محصولات مختلف و همچنین شیوه ارائه خدمات به مشتریان تغییر می یابد . از سوی دیگر ، برخی از کارهای ساده به تدریج پیچیده تر می شود و لزوم یادگیری مهارتهای متعدد را سبب می شود. این پیچیدگی فزاینده گرچه برای کاربران سطح بالاتری از رفاه را فراهم می آورد و با ایجاد فناوریهای نوین ، به نحوی زندگی بشر را تسهیل می کند، با این حال الزاماتی را به همراه داشته است که تربیت تکنسینها و متخصصان ماهر و زبده از آن جمله است . متخصصانی که بتوانند از عهده کارهای پیچیده برآیند و با مهارت هرچه تمام تر نیازهای مختلف جامعه را برآورده سازند(رضوی ،1392 ).

• بیان مساله

تربیت  نیروی انسانی  مورد نیاز جوامع در قالب آموزش  های فنی و حرفه ای از اواخر قرن 19 و اوایل  قرن 20 مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان  قرار گرفت. در پی پیشرفت های علمی و صنعتی پس از جنگ جهانی دوم این آموزش  ها به طور بی سابقه ای گسترش یافت. تا انجا که یونسکو  یکی از شاخص های توسعه را  وجود آموزش های  فنی و حرفه ای در کشور ذکر کرد و به دنبال آن توسعه برنامه های آموزش فنی و حرفه ای، از اهداف، بیشتر کشورها قرار گرفت .به عبارت دیگر توسعه بخش های صنعت ، کشاورزی و خدمات در هر کشوری منوط به تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد در زمینه های فنی  و حرفه ای است. به همین دلیل آموزش های فنی و حرفه ای اهمیت فزاینده ای یافته است و طبیعتا جهت گیری نظام ها ی آموزشی خواهان توسعه به سمت  این آموزش ها معطوف است ( نویدی ، 1382) .

عمومیت و گسترش مراکز آموزشی علی الخصوص توسعه ی مراکز آموزش های فنی و حرفه ای  از جمله ویژگی های برجسته ی دنیای مدرن است  و به تعبیری یکی از ویژگی های جهانی شدن.. آموزش های فنی  وحرفه ای نیاز اصلی عصر ماست و بدون پرداختن به جنبه های مختلف آن، رشد و شكوفایی اقتصادی و صنعتی دور از دسترس خواهد بود. امروزه آموزش فنی وحرفه ای در جهان به صورت یك آموزش مادا م العمر و پیوسته مطرح است (صالحی ،1383) .

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

تاملی در فرایند و وضعیت رشد و گسترش دوره های آموزش فنی و حرفه ای در ایران، خصوصا بعد از انقلاب اسلامی ایران (1357)، حاکی از اهمیت و ضرورت آن برای نظام اقتصادی و اجتماعی ایران دارد (ودادهیر، 1383) .

آن چه در نهایت خصوصیت و روند توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور راتعیین می کند منابع انسانی آن کشور است و نه سرمایه و منابع مادی آن . برای مثال پروفسور هاربیسون معتقد است که منابع انسانی پایه اصلی ثروت ملت ها را تشکیل می دهد . به وضوح کشوری که نتواند مهارت ها  و دانش مردمش را توسعه دهد و از آن در اقتصاد ملی به نحو موثری بهره بردای کند قادر نخواهد بود هیچ چیز دیگری را توسعه دهد  ( امیری ،1384) .

ایده اصلی نظریه سرمایه انسانی مبتنی بر این نکته است که سرمایه گذاری در منابع انسانی سبب افزایش توان تولید افراد و در نهایت، بهبود رشد اقتصاد می شود (آقایی ، رضا قلی زاده ، باقری1392) .

اقتصاد دانانی چون شولتز و بکر که مفهوم سرمایه انسانی را تکوین و تکامل بخشیدند و آن را تحلیل کردند ، آموزش و پرورش و حرفه آموزی را نوعی سرمایه گذاری تلقی نمودند که در آینده سودمندیهایی را به صورت در آمد اضافه تر برای افراد تحصیل کرده و برای جامعه فراهم می آورد(وودهال،به نقل از امین  فر1380).

آموزش، انسان را به سرمایه انسانی تبدیل میکند که در برگیرنده مهارت مورد نیاز برای بخش سنتی و بخش مدرن اقتصاد است و قدرت تولیدی اشخاص را بیشتر می کند. آموزش فنی وعمومی هر دو از طریق ایجاد توانایی درافزایش قدرت تولیدی جمعیت و به  ویژه نیروی کار باعث افزایش در آمد می شود .همچنین مطالعات نشان داده آموزش ، سطح بهره وری و قدرت تولید کنندگی نیروی کار را بالا برده و افزایش بهره وری نیز در رشد و توسعه اقتصادی تاثیر دارد. (پارک،2006 ).  در سطح خرد سرمایه گذاری در انسان بازدهی و توان تولید  وی را بالا می برد و این امر دستمزد و در آمد وی را افزایش می دهد . در سطح کلان نیز افزایش بهره وری در نتیجه ی آموزش، به رشد اقتصادی کمک کرده و فرایند  توسعه را تسهیل می کند ( فرجادی ،1383) .

آدام اسمیت ” اقتصاددان معروف کلاسیک، معتقد است : آموزش افراد در واقع نوعی  سرمایه گذاری در آنهاست . با آموزش، افراد تواناتر خواهند شد و رشد قابلیت های آنان سبب می گردد که نه تنها خود به درآمد بیشتری نایل گردند، بلکه جامعه نیز از سرمایه گذاری در آنها منتفع گردد(عمادزاده1374 ) . بنا به اندیشه آدام اسمیت انسان ها با آموزش به سرمایه و ثروتی برای خود و جامعه تبدیل می شوند  (معدن دارآرانی ،سرکار آرانی 1388) .

سازمان آموزش فنی و حرفه ای كشور، كه متولی نظام آموزش غیر رسمی در كشوراست  ارائة این آموزش ها را جزء محورهای اصلی كار خود قرارداده است ( کیائی،حقانی، نیرو1391). و متولی آموزش های مهارتی و کاربردی  جهت ایجاد زمینه های اشتغال مولد، اشاعه فرهنگ کار در جامعه ،توسعه و بهبود توانمندی منابع انسانی  و تربیت تکنسین و کارگران ماهر مورد نیاز بنگاه های اقتصادی و تولیدی را بعهده دارد .

با این حال آموزش فنی و حرفه ای بدون انجام هزینه ممکن نمی باشد و دولت ها و خانواده ها به صورت متقابل مدواما به صرف این هزینه ها می پردازند .

امروزه دولتها، خانواده ها و افراد به طور روزافزونی در آموزش های فنی و حرفه ای سرمایه گذاری می كنند؛ چرا كه این باور عمومیت یافته كه آموزش از یك طرف ، كالا و خدمت مفیدی است كه اشخاص و جامعه از داشتن آن بهره می جویند و لذت می برند و از طرف دیگر،افرادی كه از تحصیلات بیشتری برخوردارند ، در شرایط متعارف ، درآمد بیشتری كسب می كنند. زیرا كه آموزش بیشتر موجب افزایش  قابلیت تولیدی آنان می شود و بر قدرت كسب درآمد آنان می افزاید(صالحی عمران،1383) .

اما هزینه مستقیم تنها یک بخش از هزینه ها است ، بخش دیگر آن هزینه فرصت از دست رفته می باشد .یکی از مهم ترین  مفاهیم در نظریه ها  ، نظریه هزینه فرصت از دست رفته است  . هزینه فرصت یک فعالیت ، عبارت است از ارزش هر فعالیت دیگری که به خاطر فعالیت اول از انجام آن منصرف  شده ایم،  اگر به خاطر انجام دادن یک فعالیت خاص فرصت های مختلفی را از دست داده ایم، ارزش بهترین فرصت از دست رفته مان هزینه فرصت می باشد ( کارلو ، واگ ، به نقل از ارباب 1374 ) .

هزینه فرصت از جمله مفاهیمی است که در پروژه های اقتصادی مطرح می شود و هدف اصلی از طرح آن نیز بررسی تخصیص بهینه منابع  موجود است . پس  می توان گفت هزینه فرصت یکی از مفاهیم کلیدی است که در نظریه پردازی  درباره سرمایه گذاری نقش محوری دارد.  چرا که معمولا بخش عظیمی از هزینه های آموزش هزینه فرصت از دست رفته می باشد

از آن جا که یکی از عوامل عمده رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی هر جامعه ، تربیت نیروی انسانی کارآمد است و سازمان آموزش فنی و حرفه ای نیز یکی از موسسات تربیت کننده نیروی انسانی متخصص است ، سطح معلومات و تجربیات فراگیران باید به گونه ای باشد که به راحتی بتوانند هماهنگ با رشته مهارتی خود جذب بازار کار گردند تا مشکل بیکاری وجود نداشته باشد . از سوی چنان چه نظام آموزش های فنی و حرفه  ای ، هنرجویان دوره  دیده ای داشته  باشد که جایگاه روشن و مشخصی  در بازار کار و نظام اشتغال نداشته باشند ، بخش عمده ای از سرمایه گذاری های شخصی و دولتی به بازدهی مطلوب منجر نمی شود و به  نوعی به اتلاف سرمایه تبدیل  می گردد (امین بیدختی،1383) .

در این راستا سازمان فنی و حرفه ای یکی از مدل های آموزشی مهارتی را بر اساس مدل زیر ارائه داده است .

آموزش           تولید            بازاریابی             فروش

سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور با قابلیتها و جایگاه قانونی خود اجرای آموزش مبتنی بر آموزش، تولید، بازاریابی و فروش را که باعث ارتقای بهره وری فرآیند آموزش مهارتی و ایجاد و توسعه اشتغال پایدار گردد را در دستور کار خود قرار داده است.

سازمان فنی و حرفه ای به منظور یادگیری کاراموزان از چگونگی تولید ، بازاریابی ، و فروش محصولات ، کارگاه های آموزشی را راه اندازی کرده که این کارگاهها علاوه بر کسب مهارت در هریک از رشته های صنعتی ، خدماتی و کشاورزی  با کمک سازمان آموزش فنی و حرفه ای زمینه اشتغال مولد و پایدار را فراهم می کند.

از جمله رشته های اجرایی در این مدل می توان از رشته های تولید ورمی کمپوست، پرورش دام و طیور، پرورش زنبور عسل، پرورش کرم ابریشم، تولید نهال، تولید انواع قارچ، صنایع دستی و تولید اسانس های گیاه و …… را  نام برد( خبرنامه سازمان فنی و حرفه ای ،1391)  .

در این فرآیند آموزشی جدید، آموزش به گونه ای صورت می گیرد که کارآموزان همزمان با آموزش و بعد از آن اقدام به تولید محصولاتی در قالب کارگا ههای متمرکز و یا غیرمتمرکزمی نمایند که قابلیت فروش داشته باشد.

این آموزش به صورت تخصصی و بین رشته ای نه تنها مراحل اولیه، بلکه کل فرآیند از ابتدا تا زمان فروش محصول را در برمی گیرد. آموزش در این مدل از ابتدای خرید مواد اولیه از بازار تا عرضه محصولات تولید شده، توسط کارآموزان در بازار مصرف ادامه می یابد.