اسانس آویشن باغی خاصیت ضد باکتری، قارچی و ویروسی دارد(فالویر، 2003).

 

همچنین به دلیل وجود ترکیبات فنلی دارای خاصیت آنتی اکسیدانی و محافظت کننده می­باشد. مهم­ترین ترکیبات موجود در اسانس این گیاه شامل تیمول، کارواکرول، پاراسیمن، لینالول می­باشند(نگدی­بادی، 2004).

 

با توجه به کاربردهای وسیع آویشن باغی در صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی لازم است آزمایش هایی در جهت افزایش و کیفیت عملکرد گیاه و درصد اسانس  انجام شود. امروزه استفاده از کودهای بیولوژیک ریزوبیومی در تولیدات کشاورزی برای افزایش گیاهان لگومینه به دلیل مزایای اقتصادی و سلامت محیط زیست طرفداران زیادی پیدا کرده است. آنچه که در تولید این مایه های تلقیحی ریزوبیومی اهمیت دارد معرفی کردن سویه های ریزوبیومی است که بتوانند اولاً قسمت عمده ای از گره های ریشه ای را اشغال کنند و ثانیاً تثبیت بیولوژیکی نیتروژن را با راندمان بالایی انجام دهند. اگر این هدف محقق شود افزایش تولید عملکرد گیاهان لگومینه که از مهمترین نتایج کاربرد این نوع کودهاست، قابل حصول خواهد بود (اصغرزاد، 1380).

١–٢–نگاهی گذرا به استفاده از گیاهان دارویی در ایران و جهان

 

گرایش عمومی به استفاده از داروهای گیاهی و به طور کلی فرآورده های طبیعی در جهان به ویژه در سال های اخیر رو به افزایش بوده است. مهمترین علل این گرایش را می توان اثرات داروهای شیمیایی از یک طرف و ایجاد آلودگی های زیست محیطی از سوی دیگر دانست . در ایران که یکی از هفت کشور آسیایی است که بیشترین گیاهان دارویی را دارند این گرایش وجود داشته است و در سه دهه گذشته شاهد روند رو به رشد مردم در زمینه استفاده از این داروهای گیاهی و احیای طب سنتی هستیم. براساس آمار موجود در کشورمان نیز بیش از ۱۳۰ نوع داروی گیاهی وجود دارد و منشا اصلی آنها گیاهان هستند. جایگاه داروهای گیاهی از یک سال پیش در کشور با تحولات علمی- تخصصی نظام مندتر شده است. تشکیل ستاد گیاهان دارویی و طب ایرانی، تاسیس دانشکده طب سنتی، ایجاد درمانگاه ها و مراکز تحقیقاتی و آموزش تخصصی گروهی از پزشکان و داروسازان نمادی از تحول و نظام مندی نسبت به جایگاه طب سنتی ایران و درمان دارو گیاهی است. امروزه تخمین زده می شود که ۷۵ هزار گیاه دارویی در سراسر جهان وجود داشته باشد و تاکنون ۵۰۰۰ داروی گیاهی توسط صنایع دارویی جهان ساخته و به بازار عرضه می شود. این بخش از منابع طبیعی قدمتی همپای بشر دارند و یکی از مهمترین منابع تامین غذایی و دارویی بشر درطول نسل ها بوده اند. طبق براوردها در حال حاضر ۷۵۰ هزار گیاه گلدار یا دانه دار در زمین یافت می شود و تاکنون ۳۰۰ هزار گیاه در جهان شناسایی شده اند ­­(امید بیگی، 1379).

 

١–٢–١–سیر تحولی گیاهان دارویی

 

تاریخ کهن شناخت گیاهان دارویی به عهد عتیق و به دوران ارسطو بر می گردد. ارسطو (330 ق.م) اولین کسی بود که آثار و مطالبی مکتوب مربوط به گیاهان دارویی نوشت. البته قبل از او در آثار کهن مصر (حدود 26 قرن ق.م) مطالبی از گیاهان دارویی با شرح خاصی از موارد استفاده آنها باقی مانده است. تئوفراست شاگرد ارسطوکه در سال های 258-380 قبل از میلاد طبیب بود و علاوه بر آن پیرو فلسفه استاد خود ارسطو بود تحت تاثیر نظریات افلاطون استاد ارسطو نیز قرار گرفت. بعد از تئوفراست باید از بقراط بزرگترین پزشک جهان باستان و هم عصر تئوفراست نام برد که ادامه مکتب او بعدها منجر به مکتب طب جالیوسی شد (قهرمان، 1383).

 

١–٢–٢–گیاهان دارویی در طب سنتی

 

بهره­مندی طب کنونی از گیاهان دارویی چه در عرصه تهیه داروهای مختلف و چه به صورت مستقل همچون استفاده از آنها به شکل 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  فرآورده­های دارویی حائز اهمیت است.

 

استفاده از داروهای گیاهی در طب سنتی با طب کنونی و نحوه فرآوری گیاهی در طب سنتی شبیه طب کنونی متفاوت و جدا است ولی می­توان این دو را با هم تطبیق داد­(امید بیگی، 1379).

 

١-٢-٣-استفاده از داروهای گیاهی در ایران و جهان

 

١-٢-٤-وضعیت تجارت جهانی گیاهان دارویی و متابولیت های آنها در ایران

 

بررسی های انجام شده نشان می دهد كه در حال حاضر حدود 300 قلم داروی گیاهی در كشور تولید می گردد كه حدود 4 درصد داروهای مورد مصرف جامعه را تشكیل می دهند. در بین این داروها كه برای درمان تعداد اندكی بیماری بكار می روند، گاه یك دارو با چندین نام مختلف به وسیله شركت های داروسازی مختلف عرضه می شود. اگر چه تعداد گیاهان مورد استفاده برای تهیه این داروها طبق گزارش وزارت بهداشت حداكثر 90 گونه گیاهی است اما آمارهای گیاهشناسان نشان می دهد حدود 1500 گونه گیاه دارویی در ایران وجود دارد بنابراین گیاهان دارویی فراوانی در ایران وجود دارد که هنوز به صورت صنعتی استفاده دارویی ندارند و زمینه های تحقیقاتی فراوانی برای این گیاها وجود دارد. تحقیقات انجام شده در كشور در مورد بررسی مواد مؤثره این گیاهان نشان می دهد كه برخی از گونه های دارویی انحصاری و بومی كشور از ارزش دارویی و صنعتی بالایی برخوردار بوده و در صورت كشت و فراوری می توانند علاوه بر تأمین نیاز بازار داخل، در بازارهای جهانی بدون رقیب وارد شوند. بر اساس گزارش سازمان خواربار جهانی، ارزش تجارت جهانی گیاهان دارویی كه در حال حاضر حدود صد میلیارد دلار در سال است، درسال 2050 میلادی به رقم پنج تریلیون دلار خواهد رسید. كشور ایران با داشتن شرایط اقلیمی و تنوع گیاهی به مراتب بهتر از اروپا، در حال حاضر تنها 60 تا 90 میلیون دلار (06/0 الی09/0 درصد) از تجارت جهانی گیاهان دارویی را به خود اختصاص داده است كه از آن نیز بخش عمده ای مربوط به صادرات زعفران است. علاوه بر زعفران، مهمترین گیاهان دارویی صادراتی ایران در سال های اخیر زیره سبز، آویشن، بادرنجبویه، انیسون، بابونه، اسفرزه، بومادران، گل ختمی، زوفا، مریم گلی، كتیرا، آنغوزه، شیرین بیان، تلخ بیان، مورد، برگ كنار، سقز، علف گاوزبان، آنغوزه و گل ساعتی، باریجه، زدو، موسیر، مستكی، وشا، انچوچك، گز علفی، شكر تیغال، برگ كنار، حنا و انزروت بوده كه به كشور های آلمان، آمریكا، انگلستان، فرانسه، مجارستان، پاكستان، هند، چین، تركیه، بحرین، كویت، قطر، كانادا، سوئیس، سوئد، لبنان، ایتالیا و امارات صادر شده است. علاوه بر آن، سالانه حدود 2 میلیون دلار محصولات فرعی جنگلی و مرتعی به بازار های جهانی از جمله آلمان، فرانسه و امارات متحده عربی صادر می شود. بطور كلی می توان گفت كه عمده ترین خریداران گیاهان دارویی ایران، كشورهای اروپای غربی بخصوص آلمان، انگلستان، فرانسه و اروپای شرقی و امریكا، هندوستان، پاكستان و كشور های حوزه خلیج فارس می باشند. این در حالی است كه بسیاری از مواد اولیه گیاهی مورد نیاز در صنعت تولید دارو های گیاهی كشور از خارج وارد می شود. واردات محصولات گیاهان دارویی كشور در سال 20004 با ارزش 12875 دلار بیشتر شامل گونه های سرخ ولیك، سرخارگل، گل مغربی، سریش، اسانس نعناع، صمغ عربی، بوده كه از كشور های هند، افغانستان، تركمنستان، تاجیكستان وارد گردیده است. ارزش كل واردات گیاهان دارویی و مواد اولیه گیاهی در سال 1386 به میزان 85 میلیون دلار رسید. بیشترین ارزش میزان واردات گیاهان دارویی مربوط به اسانسها می باشد به طوری كه 59 میلیون دلار در این سال به واردات اسانس اختصاص داشته است. البته بسیاری از اسانس های وارداتی نیز سنتزی می باشند. این اسانس ها عمدتاً در صنایع آرایشی بهداشتی و صنعتی كاربرد دارد(امید بیگی، 1379).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

كشوروارد     كننده مقدار     (تن) ارزش     (دلار) كشورصادر     كننده مقدار     (تن) ارزش     (دلار) هنگ كنگ 59950 263484200 چین 150600 266038500 آمریكا 51200 139379500 هنگ كنگ 55000 201021200 ژاپن 46450 131031500 هند 40400 61665500 آلمان 44750 104457200 مكزیك 37600 14257500 كره 33500 49889200 آلمان 15100 68243200 فرانسه 21800 51975000 آمریكا 13050 104572000 چین 15550 41602800 مصر 11800 134714700 ایتالیا 11950 43006600 بلغارستان 10300 14355500 پاكستان 10650 9813800 شیلی 9850 26352000 اسپانیا 9850 27648300 مراكش 8500 13685400 انگلستان 7950 29551000 آلبانی 8050 11693300 مالزی 7050 38685400 سنگاپور 7950 52620700 مجموع 320550 930524400 مجموع 368100 847980800

 

جدول1-1: کشورهای عمده صادر و وارد کننده گیاهان دارویی و معطر

 

١-٢-٥-وضعیت تجارت جهانی گیاهان دارویی و متابولیتهای آنها در جهان

 

كاربرد داروهای شیمیایی كه امروزه در درمان بیماری­ها متداول می­باشد، عموماً با عوارض ناخواسته جانبی همراه است كه این امر باعث جلب توجه محافل پزشكی به داروهای طبیعی، به­ویژه داروهای گیاهی شده است. گیاهان دارویی به دلیل توأم بودن ماهیت طبیعی و وجود تركیبات همولوگ دارویی در آنها، با بدن سازگاری بهتری دارند و معمولاً فاقد عوارض ناخواسته داروهای شیمیایی هستند، به‌خصوص در موارد مصرف طولانی و در بیماری‌های مزمن، بسیار مناسب‌تر می‌باشند. در حال حاضر، یک سوم داروهای مورد استفاده بشر را داروها با منشأ گیاهی تشکیل می­دهد و این میزان مسلماً رو به افزایش است(امید بیگی، 1379).

 

همان­طور که در جدول مشاهده می­شود 48 درصد صادرات و 41 درصد از واردات جهانی این گیاهان به کشورهای آسیایی اختصاص دارد و در این راستا کشور هنگ کنگ با 59950 تن عمده­ترین وارد­کننده و کشور چین با 150600 تن بزرگ­ترین صادر­کننده گیاهان دارویی و معطر به شمار می­رود(لنگ[7]، 2006).

 

[1]Lamiaceae

 

[2] Hornok

 

[3]Rosengarten

 

[4] Faleiro

 

[5] Naghdi Badi