نیاز به درک جهان هستی و برقراری ارتباط با ناشناخته های آن،  از جمله خصایص انسانی است که از بدو تولد با او بوده، در طول گذر عمر تغییر شکل داده، اما از بین نمی رود. قصه ها و افسانه های عامیانه که از دل افسانه سرایانی قهار، چون پدر بزرگها و مادر بزرگها؛ برآمده و اشتیاق سیری ناپذیر کودکان به شنیدنشان، گواه این نیازهمیشگی بشر است. نیاز به اینکه ترسها، تردیدها و ناکامیهای خود را در قالب افسانه ها به کناری گذاشته و از پس پردۀ افسانه ها، از خود قهرمان و از شرایط خود   مدینۀ فاضله بسازد. در این میانه چه چیز بهتر از افسانه و سحر و افسون تنیده شده در لابلای آن؟

 

    اعتقاد به سحر و افسون یک عقیدۀ عام در بین انسانهاست و این ویژگی به خصوص در میان اقوام شرق، در حوزۀ ادبیات به ویژه ادبیات شفاهی و فرهنگ عامیانۀ آنان؛ اشتراکات زیادی را به وجود آورده است و شاید همین خصیصه باعث گشته تا اثری چون هزار و یک شب، با وجود گذر از ممالکی چون ایران، هند، بغداد و در نهایت اروپا، نه تنها از میان نرود بلکه با وام گرفتن از هرکدام از این فرهنگ ها، با قوام و دوام بیشتر به حیات خود ادامه دهد.

 

    پژوهشگر نیز، دنیای افسانه ها را از قصه های شبانۀ مادربزرگ شناخته و با رؤیای قهرمانان آن بزرگ شده است. همراهشان خندیده، گریه کرده و شریک غمها و شادیها و ترسهایشان بوده است. لذا از سالها پیش، در پی جواب این سؤال خود بوده که کدام شاخه از قصه ها می توانند در وادی    افسانه ها قرار گیرند یا به عبارتی بهتر، چه عناصری از یک قصه، افسانه می سازد؟ جایگاه طلسم و افسون در شکل گیری افسانه ها تا چه اندازه است؟

 

این پژوهش به بررسی طلسم و افسون  در هزار و یک شب از منظر های زیر می پردازد:

 

الف- طلسم و افسون و انواع آن درزندگی و باورهای آدمی.

 

ب –  جایگاه طلسم و افسون در افسانه ها و قصه های عامیانه.

 

ج – انواع طلسم و افسون از باب تأثیر و کارکرد آنها در افسانه های هزار و یک شب ( سیاه یا سفید، لفظی یا عملی، تبدیلی، باطل السحر و…).

 

  ه- ارتباط نشانه شناسانۀ این عناصر با شخصیتها و رویدادها، در جهان داستانی.

 

  پژوهش حاضر، به بررسی طلسم و افسون در هزار و یک شب از باب نشانه شناسی پرداخته و ضمن بررسی، توجهی نیز به تغییرات انواع طلسم و افسون حکایات در گذر از فرهنگها و باورهای اقوامی دارد که در شکل گیری آن سهیم بوده اند. برای نیل به این مقصود ابتدا به مبانی نظری نشانه شناسی پرداخته و سپس بخشی را به شناخت طلسم و افسون در فرهنگ عامه، بویژه فرهنگ مردم ایران اختصاص داده است. پس از آن به وجود این عناصر در قصه، بطور عام و در هزار و یک شب به صورت خاص می پردازد.

 

    در پایان باید گفت که سالها کار در زمینۀ نمایش، نمایش عروسکی وپویانمایی  ( انیمیشن ) نیز انگیزۀ بسیار قوی در هدایت پژوهشگر برای انتخاب موضوع رساله بوده است.

 

 

 

1-1بیان مسئله تحقیق:

 

 

 

افسون، در تار و پود اعتقادات انسان ابتدایی حضور داشته و میل به سلطه بر دنیای اطراف و نیروهای حاضر در جهان از طریق آن، به دنیای افسانه ها راه یافته است. بررسی نشانه شناسانۀ عناصری چون طلسم و افسون در افسانه ها، به ویژه در ساختار آنها؛ می تواند راهی برای درک بهتر این قسم از ادبیات و تفکیک آن از دیگر گونه ها باشد تا امکان بهره گیری و نمود هرچه بهتر این حوزۀ غنی، در دیگر حوزه ها و گونه های هنری فراهم آید.

 

 1-2پیشینۀ تحقیق:

 

  بررسی پیشینۀ تحقیق در یک پژوهش و بررسی مطالعاتی که در آن حوزه یا حوزه های نزدیک انجام شده است می تواند راه میانبری برای پژوهشگر باشد تا بواسطۀ آن، تحقیق صورت گرفته نه تکرار مکررات، بلکه در راه تکمیل آراء و نظریات دیگران نوشته شود و راه جدیدی را در باب شناخت حوزۀ مورد تحقیق بگشاید.

 

 1 – بررسی مردم شناختی جادو در کتاب هزار و یک شب، سهیل سلیمیان، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد، زمستان 1384

 

2- نشانه شناسی و ادبیات – مجموعه مقالات ، فرزان سجودی ،  انتشارات فرهنگ کاوش ، اردیبهشت 1383                     

 

3- در آمدی بر ریخت شناسی هزار و یک شب ، دکتر محبوبۀ خراسانی ، انتشارات نظری ،  1387

 

4- تحلیلی بر هزار و یک شب ، رابرت ایروین ، ترجمۀ فریدون بدره ای ، تهران: انتشارات فرزان روز ، 1383

 

مقالات بسیاری نیز به صورت وبلاگهایی هستند که اغلب دارای قابلیت ارجاع علمی نمی باشند.

 

 1-3 فرضیه و سؤالات کلیدی تحقیق:

 

 

 

• افسانه، بخشی از داستانها و حکایاتی است که بر پایۀ وقایع غیر واقعی و خیالی بوجود آمده و از پس این عناصر خیالی و در دنیایی کاملاً غیر واقعی، به بیننده، شنونده و خوانندۀ خود پندهای اخلاقی می دهد و آنها را با حقایق زندگی آشنا می کند. طلسم و افسون نیز، در دنیای قصه ها عناصری هستند که به محض ظهور در دنیای داستان، به مخاطب خود می گویند که با دنیایی خیالی مواجه است. با توجه به دو واژۀ افسون و افسانه، که هر دو اشاره به خیال و عدم واقعیت دارند        می توان نتیجه گرفت که داستانها و 

  خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

    حکایاتی در قلمروی افسانه قرار می گیرند که صورتی از طلسم و افسون را در خود داشته باشند.

 

 

1- 4 اهداف تحقیق:

 

ب- هدف جنبی: بررسی گونه های طلسم و افسون و یافتن مشابه آنها در دنیای خارج از داستان، و یافتن ردپای فرهنگهای مختلفی است که بر بدنۀ اصلی آن ملحقاتی را، با توجه به ذوق و قریحه و باور و اعتقاد مردم عصر خود؛ افزوده اند.

 

1- 5 روش تحقیق:

 

– 6 برنامۀ زمان بندی در ارائۀ تحقیق:

 

 1 –  بررسی تحقیقات و پژوهشهای انجام شده در باب نشانه شناسی ادبیات ایران، در حوزۀ قصه ها و افسانه های عامیانه؛ یک ماه.

 

2-  بررسی مستندات مربوط به طلسم و جادو و جایگاه آن در میان فرهنگ و باور مردم، یک ماه.

 

3 – خواندن داستانهای هزار و یک شب و بررسی عناصر طلسم و افسون در میان آنها، یک ماه.

 

4 – نگارش فصلهای پایان نامه با توجه به تحقیقات و جمع آوری اطلاعات و اثبات فرضیۀ ارائه شده، دو ماه.

 

 1-7دامنۀ تحقیق

 

     دامنۀ تحقیق این رساله حدود بیست حکایت اصلی و فرعی را در بر گرفته و در انتخاب آنها سعی بر این بوده که نکات زیر مورد توجه قرار گیرد:

 

 

• داستانها از بین حکایاتی انتخاب شود که بیشترین وجه طلسم و افسون را دارد.

 

 

• سعی بر آن بوده که اصل تنوع در نوع طلسم و افسونهای به کار رفته در حکایات حفظ شده و از تکرار جلوگیری شود.

 

 

 

2-1 در آمدی بر نشانه شناسی

 

      در این بخش، ابتدا به مقولۀ ساختارگرایی و زبانشناسی اشاره می گردد که علم نشانه شناسی برخاسته از آن و در واقع، زیر مجموعۀ این بحث کلی قرار می گیرد. سپس نشانه شناسی از باب معنی کلمه بررسی می شود و در ادامه، به الگوهای اصلی و دیدگاههای چند تن از بزرگان این علم اشاره  می گردد. هدف از پرداخت به این فصل، مطرح نمودن علم نشانه شناسی و قابلیت آن در تحلیل انواع اشکال هنری، بویژه متن می باشد. هدف این رساله نشانه شناسی طلسم و افسون در افسانه های هزار و یک شب است و از این باب، بررسی علم نشانه شناسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

 

2-2 ساختارگرایی

 

برا رسیدن به آغازگاه ساختارگرایی، بی‌شك باید به اصلی‌ترین منبع آغازین آن از لحاظ تاریخی یعنی نظریه ” پوئتیك [2]” یا فن شعر ارسطو،  و نیز رسالۀ فن شاعری هوراس بازگشت. وقتی ارسطو بیان می دارد که به حكم ضرورت، در تراژدی شش جزء وجود دارد كه تراژدی از آنها تركیب می‌یابد و ماهیت آن بدان شش چیز حاصل می‌گردد، به واقع كاری جز استخراج اجزاء تراژدی و یافتن سازه‌های سازندۀ آن نمی‌كند. [3] 

 

« ساختارگرایی به سال 1930 دردانشگاه پراگ توسط موکاروفسکی، هانزل و عده ای دیگر ازدانشجویان بنیان گذاری شد. » ( جلالی مقدم، 1384:  53  )

 

“ژان پیاژه “، روانشناس؛ درآخرین اثرهایش که به ساختارگرایی متمایل است می نویسد:              « ساختار، بیان یک کلیت است. یعنی اجزاء آن دارای هماهنگی و همبستگی درونی است. درتحلیل نهایی، اجزاء یک ساختار دیگر زندگی و تکامل مستقل ندارند. آنها چون درون ساخت یا نظام جای  می گیرند کارکردهای تازه می یابند که این کارکردها تابع قاعده ها و قواعد خاصی هستند که همین قوانین، الگوهای ساختاری را  تعیین می کنند. آنها هم چنین اعتقاد دارند، زبان یکی ازمهمترین ساختارهای آفریدۀ آدمی است که قدرت تبدیل شماری از الگوهای بنیادین را به انواع بسیار زیاد    دارد .»  (احمدی، 1387: 320 )

 

ساختارگرایی، یکی از مکاتب نظری انسان شناسی است که نمونه های متفاوتی از آن وجود داشته است اما عمدتاً آن را به ساختار-کارکردگرایی ( کارکردگرایی ساختاری ) درانسان شناسی اجتماعی بریتانیا و ساختارگرایی انسان شناسی فرانسه تقسیم می کنند و دو چهرۀ بارز آن ” رادکلیف براون[4] ” و ” کلود لوی استراوس[5] ” را در رأس هر یک از آنها قرار   می دهند.

 

« نقطۀ حرکت تفکر ساختاری لوی استراوس در باور او به وجود فرآیندها و مکانیسمهای مشابه در اندیشۀ انسان است. این فرآیند خارج از زمان و مکان قرار می گیرد، یعنی در زمان های متفاوت و در مکان های متفاوت تغییری نمی کند. البته این ساختار به باور لوی استراوس، عمیق ترین ساختارهای ذهنی انسان هستند که ساختاری دیگر بر فراز آنها فرو نشسته است. در حقیقت استراوس ساختارهای اجتماعی را به لایه های زمین شناسی تشبیه می کند که در آنها هر لایه، لایۀ زیرین و کهن تر را پوشش می دهد. بنابر این هر اندازه به عمق بیشتری برویم، در بعد زمانی نیز بیشتر به عقب     بازگشته ایم و به هستۀ مرکزی و منشاء نزدیک  شده ایم. » ( تاج مهر،1386 : 80 )

 

مهمترین محور در هرگونۀ ساختارگرایی، مقابله با اندیشۀ ” ذره گرا[6] ” است یعنی تحلیل هایی که پدیدۀ اجتماعی را همچون ذرۀ اتمی منفک از پیرامون آن مورد بررسی شناخت و تحلیل قرار           می دهند. در حالیکه در اندیشۀ ساختارگرا، هیچ پدیده ای را نمی توان بصورت ذره از متن و زمینۀ آن جدا کرد و مورد مطالعه و بررسی قرار داد. بنابر این در نهایت آنچه می تواند مورد مطالعه قرار گیرد نه مستقیماً خود پدیده، بلکه ” نظام[7] ” یا ” الگویی[8] ” است که پدیدۀ مورد نظر، جزئی از آن به حساب می آید.

 

« مفهوم ساخت و ساختار در ابتدا به معنی ساختار بیرونی ( روساخت ) یعنی شکل قابل رؤیت و مشاهدۀ مستقیم به کار می رفت اما این مفهوم به تدریج به ساختار درونی ( ژرف ساخت ) نیز تعمیم یافت. ساختار درونی، برخلاف ساختار بیرونی؛ مستقیماً قابل مشاهده نیست بلکه صرفاً از طریق پیامدها و نتایج آن درک می شود. »  ( سلیمیان، 1384: 18 )

 

در طبقه بندی ساختارگراها، آنها را بر اساس دیدگاهشان می توان به چهار دستۀ زیر               طبقه بندی کرد:

 

دستۀ اول: متکی بر ساختارهای ژرف ذهن است. این ساختارها، ناخودآگاه مردم را به تفکر وا می دارد.

 

دستۀ دوم: متکی بر ساختارهای جامعه است. این ساختارها، تعیین کنندۀ اعمال انسان در ارتباط با کل جامعه محسوب می شود.

 

دستۀ سوم: متکی بر ساختارهای فردی است یعنی الگوهایی که فرد برای جامعه می سازد.

 

دستۀ چهارم: ساختارگرایانی که به رابطۀ دیالکتیکی بین فرد و ساختارهای اجتماعی می پردازند، مثل رابطۀ ذهن و جامعه.

1

1ـ1   بیان موضوع                                                                                2

 

1ـ 2   اهداف تحقیق                                                                              7

 

1ـ3   پرسش‌های تحقیق                                                                         7

 

1ـ 4   مطالعات انجام شده                                                                       7

 

1ـ 5   مفروضات تحقیق                                                                         9

 

1ـ 6   روش تحقیق                                                                              9

 

2. فصل دوم: پیشینه تحقیق 10

2ـ 1   تاریخچه                                                                                    11

 

2ـ 1ـ 1   عقلانیت مدرن از روشنگری تا پیش از قرن بیستم                                 11

 

2ـ 1ـ 2   نظریه انتقادی قرن بیستم و ظهور آرای والتر بینامین                                18

 

3. فصل سوم: چارچوب نظری 21

3ـ 1   نظام فکری والتر بنیامین                                                                  23

 

3ـ 1ـ 1   بازتولیدپذیریِ اثر هنری و جهان مدرن                                              23

 

3ـ 1ـ 2   ویرانی تجربه و جایگاه قصه‌گو                                                       26

 

3ـ 1ـ 3   تئاتر اپیک (روایی) و بیگانه‌سازی                                                    29

 

4. فصل چهارم: یافته‌ها و بحث 34 

   خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

    

4ـ 1   بازخوانی به‌مثابه تولید                                                                     39

 

4ـ 1ـ 1   اصالت                                                                                  40

 

4ـ1ـ2   هاله مقدس                                                                              42

 

4ـ1ـ 3   کارکرد آیینی ـ کارکرد نمایشی                                                      42

 

4ـ1ـ4   نمونه‌های مورد مطالعه                                                                 43

 

4ـ2   بازیابی تجربه در روایتگری                                                              49

 

4ـ2ـ1   نمونۀ‌ مورد مطالعه                                                                      51

 

5. فصل پنجم: نتیجه‌گیری 53

فهرست منابع                                                                                      58

 

گزارش روند کار عملی                                                                           60

 

 

 

1ـ1 بیان موضوع:

 

اصل موضوعة اندیشة مدرنِ برآمده از دورة روشنگری، به‌طور ویژه، تقابل دوسویة اسطوره و عقل بود. به بیان دیگر از نظر اندیشة روشنگری، آن‌چه مانع پیشرفت انسان می‌شود، اسطوره و یا در چشم‌اندازی كلی‌تر ترس حاصل از برخورد با طبیعتِ ناشناخته (كه اسطوره از دل آن زاده می‌شود) بود. منظور از اسطوره در این دوره، هر آن مفهومی است كه در برابر تبیین عقلانی زیست‌جهانِ انسان بایستد. روشنگری با نفیِ تصویر اسطوره‌ای از جهان، تصویر (تفكر) علمی از جهان را جایگزین آن كرد. از نظرگاه تفكر علمی، امر و فعل اسطوره‌ای آن چیزی است كه به وسیلة تجربة روش‌مند قابل استنباط و دریافت و نیز قابل تصدیق نیست.

 

اگر به پیدایش تمدن مغرب‌زمین بنگریم، چنین به نظر می‌رسد كه سه موج روشنگری بر این تاریخ گذر كرده است: [نخست،] موج روشنگری كه در اندیشة سوفسطایی افراطی اواخر سدة پنجم پیش از میلاد در آتن به اوج خود رسید؛ [دوم،] موج روشنگری سدة هجدهم كه در عصر عقل‌گراییِ انقلاب فرانسه به منتها درجة خود دست یافت و [سوم،] موج روشنگری ـ چه‌بسا بتوان آن را جنبش روشنگری سدة‌ [خود] مان بنامیم ـ كه با ‹‌دینِ الحادی› و استقرار نهادین آن در نظام‌های مدرن الحادانة حكومت،‌ عجالتاً به اوج خود رسیده است. مسئلة اسطوره با هر سه مرحلة اندیشة روشنگری پیوندی تنگاتنگ دارد.

 

(گادامر، 1387: 100)

 

در این پژوهش تلاش می‌شود تا دستاوردها و جهت‌گیری‌های عصر روشنگری نسبت به جایگاه عقلانیت و اسطوره، بالا بردن یكی (عقلانیت) و پایین كشیدن دیگری (اسطوره) به‌واسطة نقدهای رمانتیسیسمِ قرن نوزدهم به مددِ نظریه‌ورزی‌های جریان انتقادیِ قرن بیستم و به‌ویژه آرای والتر بنیامین (1892 ـ 1940) بررسی شود. والتر بنیامین به سبب درگیری‌های مطالعاتی‌اش با ماتریالیسم تاریخی، رمانتیسیسم و الاهیات یهودی نظریات انتقادی و رادیكالِ خود را در بابِ الهیات، زبان، ادبیات (به‌ویژه رمان و شعر قرن نوزدهم)، فلسفة تاریخ و هنر (از جمله تئاتر) به یاری مفاهیمی چون بازتولیدپذیری تكنیكی اثر در جریان مدرنیته، ترجمه و رسالت مترجم، تجربه و فقدان تجلّی آن در عصر مدرن و نیز تئاتر اپیك شرح و بسط می‌داد. البته در پاره‌ای موارد هم‌سویی متفكران مكتب فرانكفورت هم‌چون تئودور آدرنو و ماكس هوركهایمر با نظریات والتر بنیامین، در درك مختصات جریان مدرنیزاسیون كارگشا خواهد بود.

 

از عصر روشنگری به این سو، تئاتر همواره بستری برای تبلور و بازنماییِ مفاهیم و مضامین حوزة فلسفه و اندیشة بشری بوده است. در این میان، درگیر شدن فلسفه و اسطوره سبب شد كه نمایشنامه‌نویسانِ دوره‌های مختلفِ پس از روشنگری هر كدام به شیوه‌هایی، جهت‌گیری‌هایِ حاصله نسبت به اسطوره را در نظام نمایشی بازتاب دهند. در این میان گوتهولد ابراهام لسینگ (1781 ـ 1729) در تشریحِ مبانیِ نظری دورة روشنگری و با نگارش نمایشنامه‌هایی در راستای تفكر روشنگری قدم بر می‌داشت كه آخرین و یكی از دستاوردهای مهم او در این زمینه نمایشنامة ناتان خردمند (1779) است. از سوی دیگر دورة رمانتیك تحت تأثیر ایده‌آلیسم آلمانی و زمان ظهور اولین جریانِ‌ منتقد روشنگریِ عقل‌محور بود كه می‌توان مهم‌ترین وجه بروز آن را در یوهان ولفگانگ گوته (1832 ـ 1749) و نمایشنامة فاوست او جست‌وجو كرد.

:

 

در اوایل دهه 30، 75درصد جمعیت کشور روستانشین و 25درصد شهرنشین بوده اند؛ ولی از سال 85 تاکنون این آمار بر عکس شده و در حال حاضر 75درصد جمعیت شهرنشین و 25درصد روستانشین شده اند و این روند باعث شده تعادل جمعیتی بین کلان شهرهایی چون اصفهان، شیراز، تهران و …. بر هم خورده و تمرکز فعالیت های صنعتی، خدماتی و دانشگاهی از بین برود.و این کلان شهرها بخصوص پایتخت را گریبان گیر مشکلات عدیده ای نموده است.علت اصلی آن در مهاجر پذیری کلانشهرها می باشد.و تهران با جذابیت های فراوانی که دارد از جمله: 35 درصد مراکز آموزش عالی در کشور و 50درصد فعالیت های آموزشی کل کشور و… که در کنار بیشترین میزان حمل و نقل عمومی و ساخت و ساز در تهران در جریان است.

 

یکی از طرح هایی که برای حل معضلات تهران پیشنهاد شده است انتقال پایتخت می باشد که جوانب مختلف این طرح در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد.

 

 1-2- بیان مساله تحقیق :

 

چشم انداز کنونی شهر تهران مبین توسعه فضای ناهمگون و توزیع نامتعادل جمعیت و فعالیت های اقتصادی است که در پی تمرکز بیش از حد فعالیت های صنعتی، خدماتی و اداری متصور شده است. این تراکم از یکسو تهران را به کانون برتر سیاسی، اقتصادی تبدیل کرده و از جنبه های دیگر آسیب های مبتلابهی را در مسیر توسعه آن قرار داده است. در متن رویا رویی با این ناهنجاری ها دو تفکر و راهبرد کلی وجود دارد:

 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

 

1 ‏. اصلاح گرایی و ترمیم

 

2 ‏. جابه جایی و تمرکززدایی

 

‏از میان این اندیشه ها بنا بر باور بسیاری، برترین گزینه و رهیافت انتقال مراکز اداری، سیاسی و اقتصادی به سایر نواحی جغرافیایی کشور است. ازاین رو علی رغم وجود محدودیت های موجود این سؤال مطرح می شود که تحقق این راهبرد چگونه و تا چه میزانی ضروری است؟

 

1-3- اهمیت موضوع تحقیق و  دلایل انتخاب آن :

 

بحث جدی مربوط به انتقال پایتخت در سال 1364 مصادف با دویستمین سال مرکزیت یافتن تهران مطرح شد و درسال 1367 نیز توسط مشاور شهرساز به دستور وزارت مسکن و شهرسازی کارهای مطالعاتی صورت پذیرفت اما در تمام طول این سالها مشکلات ومعضلات آینده پیشرو پایتخت فقط مورد بحث کارشناسان و مسئولین بود و اقدام جدی صورت نگرفت.

 

انتقال پایتخت راه حلی است که مسئولین پیشنهاد نموده اند ولی اجرای این طرح برای ایران نیازمند زمان طولانی و هزینه های اجرایی بسیار بالا وانجام مطالعه و برنامه ریزی مدونی است

 

به طور یقین انتقال پایتخت در شرایط امروز ایران،کاری بسیار حساس و مهم می یاشد که بدون پشتوانه کار مطالعاتی قوی دچار چالش خواهد شد.

 

1-4- هدفهای تحقیق :

 

هدف اصلی :

 

           بررسی میزان تحقق  پذیری انتقال پایتخت

 

اهداف فرعی:

 

• شناسایی اثرات انتقال پایتخت در حل معضلات شهری تهران

 

• شناسایی طرح های جایگزین انتقال پایتخت

1-5-  سوالات:

 

پژوهش علمی بر پایه و مبنای سوالاتی که در ذهن پژوهشگر مطرح می شود، شکل می گیرد. در این پژوهش نیز برآنیم تا به سوالاتی نظیر:

 

هدف از انتقال پایتخت چیست؟

 

 طرح انتقال پایتخت از چه میزان قابلیت اجرایی لازم برخوردار است؟

 

چگونه میتوان بدون انتقال پایتخت بر مشکلات تهران فائق آمد؟

 

1-6- چهارچوب نظری  و پیشینه  تحقیق :

 

در گذشته ، امنیت ، عامل اصلی انتخاب و یا انتقال پایتخت بوده است اما امروزه با توجه به پیشرفت فنون به ویژه در عرصه‌های امنیتی و تغییر شیوه های جنگی و همچنین اهمیت یافتن گردش اطلاعات و ارتباطات در این عرصه ، عامل مذکور کم رنگ شده است و در مقابل مرکزیت ثقل اقتصادی اهمیت یافته است.

 

امروزه اگر پایتختی انتخاب می شود و یا انتقال می یابد عمدتاً به دلایل غیرامنیتی است. تمرکززدایی ، حل مشکلات موجود در یک پایتخت ، تسلط مناسب بر اقتصاد کشور و یا انتخاب رأس مناسب برای هرم سلسله مراتب شهری است. تجارب عملی انتقال  پایتخت کشورهای آلمان ،پاکستان و برزیل و مباحث نظری مطروحه در ایران در قرن حاضر همگی شاهد این مدعاست که انتقال پایتخت هیچ یک ازاین کشور ها به دلایل نظامی نبوده است.

 

نحوه و روند انتقال پایتخت و دلایل این امر در کشور های مذکور بطور مفصل در فصل2 بیان میشود

 

1-7- روش تحقیق :

 

1-8- روش پژو هش یا روش گرد آوری اطلاعات:

 

به دلیل گسترده بودن موضوع بحث و از طرفی فقدان اطلاعات در برخی از حوزه های مورد نیاز پژوهش، جمع آوری اطلاعات مورد نیاز به روش های مختلف صورت گرفته در پژوهش حاضر طیف نسبتاً وسیعی از کتب و مقالات فارسی و غیر فارسی جهت استخراج نکات مورد نظر، مطالعه و بررسی شده است. از طرف دیگر به منظور تکمیل و پر نمودن خلأهای اطلاعاتی به فراخور از اسناد، قوانین و گزارشات مرتبط با موضوع بهره گرفته شده است. در مواردی هم که دسترسی به منابع یادشده امکان پذیر نبوده از لوح های فشرده و پایگاه های اینترنتی مرجع و معتبر استفاده گردیده است.

فصل اول: کلیات و پیشینه تحقیق

 

1-1 تعریف مساله………. ………………………………………………………………2

 

1-2ضرورت و اهمیت تحقیق……… ……………………………………………………2

 

1-3سوالات تحقیق……………………………………………………………………….2

 

1-4 فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………3

 

1-5 اهداف تحقیق……………………………………………………………………………3

 

1-6 روش انجام تحقیق و روش گردآوری اطلاعات و ابزار آن……………………………………………….3

 

1-7 پیشینه تحقیق………… …………………………………………………………………4

 

1-8 چگونگی انجام پروژه عملی……………………………………………………………4

 

فصل دوم: معماری و تزیینات

 

2-1 معماری ایران در دوره اسلامی………………………………………………………..6

 

2-2 تزیینات معماری ایران در دوره اسلامی……………………………………..8

 

2-3 نقش مایه های تزیینات معماری………………………………………………..12

 

2-3-1 نقش مایه انسانی………………………………………………………………….. 12

 

2-3-2 نقش مایه حیوانی…………………………………………………………….13

 

2-3-3 نقش مایه های گیاهی………………………………………………………….13

 

2-3-4 نقش مایه های هندسی………………………………………………….. 14

 

 

ک

2-3-5  نقش مایه  خطی (خط نگاره)………………………………………15

 

2-4 تکنیک های تزیینات معماری………………………………………………19

 

2-4-1 آجر و سنگ……………………………………………………………………..20

 

2-4-2 گچ………………………………………………………………………………………21

 

2-4-3 کاشی و سرامیک………………………………………….. 24

 

2-4-4 نقاشی دیواری……………………………………………………………24

 

فصل سوم: معرفی بنای مسجد کبود و مسجد شیخ لطف الله

 

3-1 تاریخچه تبریز…………………………………………………………………..26

 

3-2 شیوه معماری آذری……………………………………………………………………27

 

3-2-1 بناهای سبک آذری………………………………………………………………..28

 

3-3 مختصری از دولت قره قویونلو…………………………………………29

 

3-4 نقش دولت قره قویونلو در تاریخ هنر ایران…………………………………………31

 

3-5 معماری در دوره قره قویونلو…………………………………………………………………..32

 

3-6 مسجد کبود……………………………………………………………………………33

 

3-7 بررسی نقوش مسجد کبود تبریز…………………………………………………..36

 

3-8 تاریخچه اصفهان……………………………………………………………………68 

 

3-9 شیوه معماری اصفهانی……………………………………………………………………..68 

 

3-9-1 بناهای سبک اصفهانی…………………………………………………………68

 

3- 10 مختصری از دولت صفوی……………………………………………………………………..70

 

3-11 نقش دولت صفوی در تاریخ هنر…………………………………………………………..72

 

3-12معماری در دوره صفوی……………………………………………………………….73

 

3-13 مسجد شیخ لطف الله…………………………………………………………………………74

 

 

ط

3-14 بررسی نقوش مسجد شیخ لطف الله اصفهان………………………………77

 

  فصل چهارم: مقایسه تطبیقی مسجد کبود و مسجد شیخ لطف الله

 

4-1 مقایسه تطبیقی نقوش مسجد کبود تبریز و شیخ لطف الله اصفهان…………………106

 

4-2 مقایسه تطبیقی طراحی و مصالح………………………………………………..108

 

4-2-1 کاشی کاری………………………………………………………………108

 

4-2-2 خط و خوشنویسی…………………………………………………………..109

 

4-2-3 آجر……………………………………………………………………………110

 

4-2-4 سنگ………………………………………………………………………………………..111

 

4-2-5 معماری و پلان…………………………………………………………………………112

 

4-3 شباهت ها و تقاوت های نقوش………………………………………………………….113

 

4-3-1 اسلیمی دهن اژدری………………………………………………………….113

 

4-3-2 اسلیمی ماری……………………………………………………………113

 

4-3-3 اسلیمی برگی……………………………………………………………………………..113

 

4-3-4 اسلیمی خرطومی…………………………………………………………………….114

 

4-3-5 چنگ یا پیچک…………………………………………………………………………………………115

 

4-3-6 یایه اسلیمی و سراسلیمی……………………………………………………………116

 

4-3-7 برگ………………………………………………………………………………………116

 

4-3-8  برگ مو…………………………………………………………………………………….121

 

4-3-9 غنچه………………………………………………………………………………………………121

 

4-3-10 گل های گرد…………………………………………………………………………………..126

 

4-3-11 گلبرگ…………………………………………………………………………………..126

 

4-3-12 گل های شاه عباسی………………………………………………………….130

 

4-3-13 گل های خاص مسجد کبود…………………………..

 

4-3-14 ترنج………………………………………………………..134

 

4-3-15 قاب…………………………………………………………………….135

 

4-3-16 حاشیه…………………………………………………………………135

 

4-3-17 گره چینی…………………………………………………………………… 136

 

نتیجه گیری و پیشنهادات……………………………………………………….166

 

فصل پنجم: نشانه چیست؟

 

5-1 نشانه………………………………………………………………………….. 162

 

5-2 نماد و نشانه در طول تاریخ……………………………………………………….169

 

5-3 نشانه (لوگو) ……………………………………………………………………………………170

 

5-4 ویژگی‌های بصری نشانه……………………………………………………….170

 

5- 5 نشان…………………………………………………………………………………………………..171

 

5-5-1تطور نشانه از شمایل به سوی نماد……………………………………………………171

 

5-6 نماد ها و احساسات………………………………………………………………………………..171

 

5 – 7 استفاده از رنگ؛ در طراحی نشانه…………………………………………………………171

 

5-8  انواع نشانه…………………………………………………………………………………….172

 

5-8-1 نشانه ی نمایه ای indexi que …………………………………………………..172

 

5-8-2 نشانه شمایلی iconique ………………………………………………………172

 

5 -8-3 نشانه نمادین symbolique ………………………………………………..172

 

5-8-4 نشانه‌ تصریحی و تلویحی………………………………………………….172  

 

5-9 اهمیت انتخاب قالب و نوع آن در طراحی آرم …………………………………………..173

 

5-9-1 انواع آرم………………………………………………………………………………………..173 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

 

 

5-9-2 آرم نوشتاری logo type  …………………………………………………………173

 

5-9-3 آرم شمایلی logo iconique یا    ico type ……………………………………………174

 

5-9-4 آرم تلفیقی logo mixte ………………………………………..175

 

5-10 نشانه‌های ترسیمی …………………………………………………….175

 

 

5-11 نمادها و ارتباطات بین‌الملل ……………………………………………..175

5-11-1نشانه های تجاری………………………………………………………………..176

 

فهرست منابع مطالعاتی………………………………………………………..177

 

پروژه عملی……………………………………………………………………………..184

 

چکیدة لاتین………………………………………………………………190

 

تعریف مساله

 

تداوم در نقوش معماری ایرانی یک روند چند هزار ساله داشت که در هر دوره بر طبق مذهب و دین و نوع مصالح ساختمان دچار تحولاتی می شد. ولی در کل نمادهای کهن باستان و باستانی ایرانی تکرار می شد.

 

با ظهور مکتب تیموری و گسترش کاشی کاری در معماری این روند در دوره صفوی به نقطه اوج خود رسید. ولی دوره صفوی هم مثل سایر دوران ایران در زمینه هنر و معماری در ادامه دوران قبل از خود بود. که در این بین معماری دوره قره قویونلو (مکتب آذری) در زمینه تزیینات بیشترین تاثیر را در معماری صفوی گذاشت. در این بین شباهت های بسیاری در کاشی کاری های مسجد کبود و مسجد شیخ لطف الله می توان شاهد بود.

 

1-2 ضرورت و اهمیت تحقیق

 

1-3 سوالات تحقیق

 

سوالاتی که این پژوهش در پی پاسخگویی آنها می باشد با یک نگاه کلی عبارتند از:

 

– تاثیر سنت های ایرانی در شکل گیری و همانندی نقوش مسجد کبود و شیخ لطف الله چیست؟

 

– آیا نقوش مسجد شیخ لطف الله تحت تاثیر مسجد کبود بوده است؟

 

– با وجود شباهت بسیار علت تفاوت های زیاد این دو بنا ناشی از چیست؟ 

 

 

1-4 فرضیات تحقیق

_ معماری و نقوش دوره صفویه تحت تاتیر دوره قره قویونلوها بوده و با توجه به این که دوره صفویه در برخی موارد نیز تحت تاثیر دوره ترکان بوده که از جمله شیعه شدن را می توان ذکر کرد.

 

_ نقوش مسجد شیخ لطف الله از نقوش مسجد کبود الهام گرفته و تاثیر خطوط و فرم ها را در این مسجد می توان دید. به ویژه اوج شباهت را در نقوش پایه صحن مسجد کبود و نقوش طاق نمای گنبد خانه مسجد شیخ لطف الله که با زمینه نخودی رنگ است می توان دید. نقوش طاق نمای گنبد خانه برگرفته از نقوش پایه صحن مسجد کبود است. ولی این دو بنا دارای تفاوت هایی نیز می باشند.

 

_ تفاوت های موجود در این دو بنا را می توان با این فرض بیان نمود یکی بعد زمانی نزدیک به150 سال که بین ساخت این دو مسجد می باشد. نیز توجه به این که دو بنا در دو ناحیه مختلف آب و هوایی ساخته شده اند. همچنین مکتب های هنری موجود در این شهرها بی تاثیر نبوده، نکته قابل توجه این  است که هنر اصفهان ریشه در مکتب سلجوقی دارد و هنر تبریز به هنر ایلخانیان برمی گردد.

 

1-5 اهداف تحقیق

 

هدف اصلی که این پژوهش دنبال می کند عبارتند از:

 

_ بررسی و تطبیق نقوش دو بنای  تاریخی مسجد کبود تبریز و مسجد شیخ لطف الله اصفهان.

 

_شناخت قابلیت های گرافیکی نقوش و رسیدن به آرم هایی فرهنگی که از ریشه و فرهنگ ملی و دینی خود جامعه باشد.

 

_جمع آوری نقوش مسجد کبود تبریز و مسجد شیخ لطف الله اصفهان واجرا برداری و آنالیز آنها.

 

هدف فرعی که این پژوهش نیز عبارتند از:

 

_ بررسی دو دوره تاریخی از نظر مکان و جغرافیا و پیشینه ی فرهنگی.

 

_شناخت اسلیمی و ختایی و آرایه های تریینی.

 

در مجموع هدف کلی بررسی بصری و جمع آوری نقش مایه های مسجد کبود تبریز و مسجد شیخ لطف الله اصفهان می باشد. این تطبیق و تحلیل نقش مایه ها جهت بهره گیری از قابلیت های بصری نقوش در خلق آثار هنری می باشد.

 

1-6 روش انجام تحقیق و روش گردآوری اطلاعات و ابزار آن

 

 با توجه به قدمت، اهمیت و تاریخی بودن مسجد کبود تبریز و مسجد شیخ لطف الله اصفهان این پژوهش از نوع تاریخی توصیفی بوده و اطلاعات حاصل را از طریق کتابخانه ای و میدانی و با حضور در محل مورد نظر و مشاهده و تجربه شخصی جمع آوری گردیده است. اطلاعات تصویری و نقوش و نقش مایه های جامعه آماری با استفاده از تکنیک عکاسی با حضور در محل تهیه شده اند. تمامی تصاویر به غیر از آنهایی که منابعشان ذکر شده توسط نگارنده تهیه شده اند. در مرحله ی بعد عکس ها و نقوش نیز با استفاده از برنامه های گرافیکی آنالیز شده است.

 

 

1-7 پیشینه تحقیق

 

در هیچ رساله یا کتابی به طور مستقل یا غیر مستقیم این دو بنا که در دو دوره تاریخی متفاوت ساخته شده به این صورت مورد مقایسه قرار نگرفته است.

 

منابع بسیاری به معرفی این بناها و دوره ی تاریخی پرداخته اند اما این دو بنا را مقایسه نکرده اند. چندی از منابع مورد استفاده عبارتند:

 

• ترابی طباطبایی، جمال، نقش ها و نگاره های مسجد کبود تبریز، نشریه موزه آذربایجان شرقی، شماره4، مهر1348.

 

• کیانی، محمدیوسف، تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی، چاپ دوم، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها(سمت)، تهران،1377.

 

• اپهام پوپ، آرتور و آکرمن، فیلیس و شرودر، اریک، اقتباس و نگارش پرویز ناتل خانلری، شاهکارهای هنر ایران، چاپ سوم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1383.

 

• سلطانزاده،حسین، تبریز خشتی استوار در معماری ایرانی، چاپ اول، چاپ صهبا، تبریز، 1376.

 

• نجم آبادی، محمدحسین، مسجد شیخ لطف الله و ویژگیهای آن، چاپ دوم، نشر فرزان روز، تهران، 1381.

 

• پیرنیا، محمد کریم، تدوین غلامحسین معماریان، سبک شناسی معماری، چاپ چهارم، انتشارات سروش دانش و معمار، تهران، 1384.

 

• و . . .

تم دوم معمولاً با یک کادنس کامل این قسمت را در تنالیته نمایان به پایان می‌رساند و در بسیاری اوقات سرتاسر قسمت اکسپوزیسیون دوباره تکرار می‌شود. تم‌های مختلف به وسیله پاساژهای پل‌وار یا انتقالی به یکدیگر مرتبط  می‌شوند.

 

قسمت گسترش

 

قسمت نمایش مجدد سوژه ها(رپریز یا ریکاپتولاسیون)

 

به معنی بازگشت است و در این قسمت هر دو تم (گروه‌های تمی) که در اکسپوزیسیون آمده بودند دوباره ظاهر می‌شوند با این تفاوت که این بار هر دو در تنالیته تونیک نمود پیدا می‌کنند. فرق ریکاپتولاسیون و ریتورنلو[7] در کنسرتوهای دوره باروک در این است که در ریتورنلو تم‌های اصلی بطور واضح و بدون هیچگونه تغییری ظاهر می‌شوند و دارای مفاهیم یکسانی هستند ولی در سونات کلاسیک، قسمت ریکاپتولاسیون در هر بار تکرار دارای شکلهای نسبتا متفاوت و همراه باتغییرات دینامیکی است. چنین تضاد دیالکتیکی عوامل موسیقیایی، یکی از مهمترین اختلافات بین سبک باروک و کلاسیک است. بسیاری از موسیقی پژوهان تناظر دیالکتیکی بین اجزای سونات قائل می‌شوند به این صورت که تم یا گروه تم‌های اول را متناظر با «تز»، تم یا گروه تم‌های دوم را «آنتی‌تز» و ترکیب و تقابل آنها را «سنتز» می‌پندارند. مرحله انتقال در نمایش مجدد سوژه ها طبیعتاً متغیر است و بدیهی است که مدگردیهایش نیز جهت رسیدن به سوژه دوم در تنالیته تونیک 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  تغییر می‌کند.

 

بطور کلی اگر بیان دوباره تم‌ها عیناً مانند بخش اکسپوزیسیون باشد، به آنها رپریز استاتیک (عینی) گویند و اگر تغییراتی نسبت به بار اول به چشم بخورد به آن رپریز دینامیک (با تغییر) گفته می‌شود. درمواردی هم ترتیب ارائه تم‌ها در رپریز برعکس می‌شود یعنی این بار ابتدا تم دوم (گروه سوژه‌های دوم) و سپس تم اول (گروه سوژه‌های اول) می‌آید که به این حالت رپریز آینه‌ای می‌گویند.

 

قسمت کدا

 

 

 

مختصری در مورد کنسرتو

 

به طور کلی رد پای اهمیت یافتن و بها دادن به موسیقی سازی را می‌توان در فرم‌هایی نظیر استامپی[8] و سالتارلو[9] جستجو کرد. در دوره باروک اولین نمونه‌های کنسرتوهای سازی به فرم کنسرتو گروسو شکل گرفت که در آن مجادله بین چند ساز سلو و کل ارکستر انجام می‌شد، مانند کنسرتوهای براندنبورگ باخ وکنسرتوهای ویوالدی. چنین کنسرتوهایی مبتنی بر فرم ریتورنلو بودند که بر توالی نواختن تم‌هایی توسط گروهی کوچکتر (چند ساز سلو) و کل ارکستر تکیه داشت.