برنامه ریزی تسهیلات که از مباحث مهم مهندسی صنایع است، در دو بخش عمده جایابی و طراحی را شامل می شود که مهمترین بخش طراحی، استقرار یا جانمایی و بخش های دیگر آن، حمل و نقل و طراحی ساختمان و تاسیسات است. منظور از تسهیلات هر مجموعه، شامل کارخانه، دانشگاه، بیمارستان و غیره است. در جایابی، به بررسی محل قرار گرفتن یک وسیله برای رسیدن به اهداف مورد نظر پرداخته می شود که برای تعیین محل آن، معیارهای مهمی مؤثرند. از جمله این معیار ها نزدیکی به جاده های اصلی، بازار مصرف، منابع تأمین مواد اولیه، در دسترس بودن نیروی انسانی مورد نیاز، شرایط محیطی، امکان توسعه، مقررات و قوانین دولتی و غیره است. در طرح استقرار قرار است نحوه قرار گرفتن اجزای یک وسیله برای رسیدن به بهترین بهره وری را تعیین شود. روش های زیادی تا کنون برای حل این گونه مسائل مطرح شده اند که از آن جمله می توان به برنامه ریزی ریاضی، استفاده از تصمیم گیری های چندگانه و غیره اشاره کرد.

یکی از مسائلی که باید در مراحل اولیه طراحی سیستم های صنعتی مورد توجه قرار گیرد، مسأله مکان یابی و استقرار تسهیلات است. مطالعه پیرامون مکان یابی صنعتی از دیدگاه جغرافیدانان و علمای علم اقتصاد همواره دارای اهمیت و اولویت بوده است. مراکز صنعتی و کارخانجات برای تعیین مکان احداث کارخانه، استقرار تجهیزات و دپارتمان های خود در کارخانه، استقرار دفاترشان در سطح شهر، تعیین مراکز توزیع محصولات و … با چنین مسائلی سر و کار دارند. در واقع، تصمیمات مربوط به مکان یابی و استقرار، نه تنها درمسائل صنعتی، بلکه در مسائل گوناگونی در بخش های دولتی و خصوصی، اعم از صنعتی و غیر صنعتی ظاهر می شود. در بخش دولتی، تعیین مکان مراکز خدماتی، نظیر ایستگاه های پلیس راه، اورژانس، بیمارستان ها، ایستگاه های آتش نشانی و غیره، نیاز به اتخاذ چنین تصمیماتی دارد. لذا تصمیم گیری در مورد مکان یابی تسهیلات عمدتا از تصمیم گیری های بلند مدت و استراتژیک شرکت های بزرگ خصوصی و عمومی است و هزینه های بالای مربوط به جایابی و استقرار و راه اندازی تسهیلات، پروژه های مکان یابی را به سرمایه گذاری بلند مدت تبدیل کرده است. لذا موفقیت یا شکست مراکز تسهیلاتی در هرکدام از بخش های دولتی و خصوصی، بستگی کامل به مکان های انتخابی برای آنها دارد. بدین ترتیب، اهمیت مسآله مکان یابی و استقرار تسهیلات و ضرورت پرداختن بدان بر همگان روشن است.

 

1-2- دسته بندی کلی مسائل برنامه ریزی تسهیلات

 

مسائل برنامه ریزی تسهیلات را به چهار دسته عمده مکان یابی، تخصیص و طراحی تقسیم می شود با ترکیب این مؤلفه ها مسائل مکان یابی-مسیریابی،مکان یابی-تخصیص به دست می آید. که در شکل (1-1) مشاهده می شود.

 

تخصیص

 

مکان یابی- تخصیص تسهیلات

 

مکان یابی

 

مکان یابی – مسیریابی تسهیلات

 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

 

 

 

برنامه ریزی تسهیلات       مسیریابی

 

 

 

چیدمان تسیهلات

 

طراحی        جابه جایی مواد

 

طراحی ساختار

 

 

 

شکل 1- 1  دسته بندی کلی مسائل برنامه تسهیلات

 

1-3- دسته بندی مسائل برنامه ریزی تسهیلات کلاسیک

 

دسته بندی های کلاسیک مسائل مکان یابی عمدتا بر اساس موارد زیر بوده است:

 

مسأله مکان یابی تک وسیله/ چند وسیله

 

براساس خصوصیات وسایل جدید

 

مسأله مکان یابی با وسایل نقطه ای/ ناحیه ای

 

مسأله مکان یابی با وسایل ایستا/ پویا

 

براساس خصوصیات وسایل موجود

 

مسأله مکان یابی با وسایل با مکان قطعی/ احتمالی

 

مسأله مکان یابی با ارتباطات برون زا/درون زا

 

براساس نوع ارتباط وسایل موجود و جدید      مسأله مکان یابی با ارتباطات ایستا/ پویا

 

مسأله مکان یابی با ارتباطات قطعی/ احتمالی

 

مسأله مکان یابی روی خط/ صفحه

 

بر اساس فضای جواب        مسأله مکان یابی گسسته/ روی شبکه

 

مسأله مکان یابی با فضای مقید/ نامقید

 

مسأله مکان یابی با فواصل متعامد/ چبیشف

 

بر اساس نوع تابع فاصله     مسأله مکان یابی با فواصل اقلیدسی/ مجذور اقلیدسی

 

مسأله مکان یابی با سنجه های خاص

 

 

 

مسأله تک هدفه / چند هدفه

 

بر اساس نوع و تعداد         مسایل تک شاخصه / چند شاخصه

 

هدف و شاخص انتخاب     مسایل میانه (هدف کمینه کردن مجموع هزینه ها)/ مرکز ( هدف کمینه

 

کردن حداکثر هزینه ها) / پوشش (هدف حداکثر پوشش تقاضا یا حداقل تعداد وسیله)

 

مسأله مکان یابی انبار/کارخانه

 

مسأله مکان یابی نقاط تبادل(هاب)