جمعیت ایران درحال افزایش است، بنابراین تقاضا برای غذا، خدمات بهداشتی، مسکن، کالاهای بادوام مصرفی و سرمایه ای نیز بالا می رود. توسعه ی بخش های کشاورزی، صنعت، ساختمان و خدمات به سهم خود تقاضا برای آب را افزایش می دهند. اگر این افزایش در حجم تقاضا به شکل صحیحی مدیریت نشود، ممکن است بخش آب با افزایش تقاضای اضافی مواجه و ناچار با تعارضات و مشکلات مرتبط با تخصیص آب به شکل گسترده تری روبرو شود. بدیهی ست که این رویداد مانع توسعه ی پایدار بخش آب می شود.

افزایش تقاضا تاکنون با افزایش عرضه ی آب تأمین شده است. بخش خصوصی به استحصال آب از منابع زیرزمینی پرداخته و بخش عمومی به احداث سدهای مخزنی، انحرافی و شبکه های انتقال آب اقدام کرده است. منابع زیرزمینی بیشتر از جریان تغذیه ی طبیعی خود مورد بهره برداری قرار گرفته اند. به دلیل برداشت بیشتر از حد مجاز در 176 دشت از حدود 620 دشت ایران، حفرچاه جدید ممنوع شده است. اضافه ی برداشت در مناطقی مانند کرمان باعث تخریب مخازن زیرزمینی آب و نشست زمین شده و در گرگان به دلیل تخلیه ی سفره های آب شیرین و کاهش فشار آب آن ها، آب شور دریا به سفره های مزبور نفوذ و آب باقی مانده را شور کرده است. بر اثر حفر چاه های متعدد و تجاوز به آب خوان های قنات ها، بسیاری از آن ها خشک شده و زمین های مشروب آن ها از یک جریان پایدار آب محروم گشته ا ند. بنابراین عرضه ی آب اضافی از منابع سطحی و یا منابع زیرزمینی با هزینه های فزاینده ای در آینده همراه خواهد بود. با این وصف مدیریت عرضه آب در آینده از طریق استحصال آب های جدید از منابع سطحی یا زیرزمینی و یا از طریق تصفیه ی پس آب ها و آب های آلوده بسیار پرهزینه خواهد بود. بنابراین به نظر می رسد چالش های تقاضای آب را از طریق مدیریت تقاضا می توان مرتفع کرد. حتی در مصارف کشاورزی نیز آب در بسیاری از مناطق و دشت ها به بهترین مصرف اجتماعی خود نمی رسد، کمبود آب در دشت های خشک و گرم، ایجاب می کند که محصولاتی کشت شوند که آب کمی مصرف می کنند. برای نمونه مشاهده می شود که در خراسان چغندرقند که نیاز زیادی به آب دارد کشت می شود. درخوزستان که ذخایر آب فراهم تر است این محصول به شکل فراوان کشت نمی شود و به جای آن نیشکر کاشته می شود که دارای نیاز آبی زیادی در دوره کم آبی رودخانه هاست.

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

بنابراین باید نگاهی ویژه به منابع آب زیر زمینی داشته باشیم.این مطالعه نیز درصدد آن است که هزینه های تخریب منابع آب زیر زمینی ناشی از اضافه برداشت را تخمین زند.

1-1– بیان مسأله

سفره ­های آب زیر زمینی چگونه تشکیل می شوند؟ بخشی از آب‌های سطحی و آب­های حاصل از بارندگی در اثر نیروی جاذبه وارد محیط خاک شده و به سمت پایین حرکت می‌کنند. جنس سنگ و خاک زمین در میزان نفوذ آب و حرکت آن در داخل زمین موثر است. لایه‌هایی از زمین که ظرفیت بالاتری برای جذب، ذخیره و انتقال آب دارند آبخوان نامیده می‌شوند. آبخوان­ها مانند یک مخزن، آب را در خود ذخیره می­کنند و تشکیل سفره­های زیرزمینی را می دهند. باید توجه داشت که تشکیل یک مخزن آب زیر زمینی، هزاران سال طول می کشد، ابعاد سفره­های زیرزمینی از چند ده متر تا چند صد کیلومتر متفاوت می باشد. درسال‌های اخیر در بسیاری از کشورهای جهان برداشت آب از منابع زیرزمینی از میزان تغذیه سالیانه آن‌ها بیشتر بوده است. این امر به معنای استخراج و استفاده از آبی است که در طول هزاران سال در لایه‌های آبدار زمین ذخیره شده ‌است. با این کار سطح آب‌های زیرزمینی­ روز به روز افت کرده و سرانجام به جایی خواهد رسید که آبی برای برداشت وجود نخواهد داشت. پایین افتادن سطح آب‌های زیرزمینی موجب خشک شدن چشمه­ها، قنات­ها، چاه­ها و به خطر افتادن زندگی در اکثر مناطق می شود.جالب است بدانید در سال2005 (میلادی) چین، هند و ایران بیشترین برداشت را از منابع آب زیر زمینی داشته­ اند ( میزانی،1391).

یكی از تنگناهای اساسی دنیای امروز ناكافی بودن آب برای مصارف گوناگون اعم از شرب، صنعت، كشاورزی و محیط های طبیعی  براساس الگوی کندمصرف است. كشاورزی ایران وابسته به استحصال آب های زیرزمینی است و برداشت بیش از حد منابع آب زیرزمینی در چند دهه اخیر منجر به كاهش قابل ملاحظه سطح ایستابی شده است. ایران با میانگین بارندگی250 میلیمتر در سال ومتوسط نزولات سالانه 413 میلیارد متر مکعب، در منطقه ای خشك و نیمه خشك واقع گردیده است . این میزان بارندگی 40 درصد كمتر از متوسط سالانه آسیا و یك سوم متوسط بارندگی سالانه جهان است. بیش از 70% نزولات تبخیر و به جو باز می گردد. میزان کل آب کشور پس از تبخیر (و با احتساب 8 میلیارد متر مکعب ورودی) 130 میلیارد متر مکعب است(سایت آبفا استان فارس). با توجه به محدودیت ها و شرایط جغرافیایی، حداکثر 80% از پتانسیل فوق، قابل استفاده می باشد. مصرف سالانه آب در بخشهای شرب، کشاورزی و صنعت 93 میلیارد متر مکعب است که حدود 86 میلیارد متر مکعب به بخش کشاورزی و 7 میلیارد مترمکعب به بخش شرب و صنایع اختصاص دارد. این درحالی است که کشورایران با حدود 3/7 میلیون هکتار کشت آبی پس از کشورهای هند، چین، آمریکا و پاکستان دارای بیشترین مساحت زیرکشت آبی درجهان است.

استان فارس یكی از استان هایی  است كه در مقایسه با سایر استان های كشور با مشكل بیلان منفی دشت ها روبرو است. در 67 دشت از مجموع 90 دشت كشاورزی استان فارس، بیلان آب زیرزمینی منفی است (فتحی وزیبایی، 1390). میانگین بارندگی در استان فارس در یک دوره 20 ساله بالغ بر 320 میلیمتر در سال می باشد. متوسط حداقل بارندگی  آباده 150 و حداکثر بارندگی سرچشمه قره آغاج1200 میلیمتر می باشد. میزان متوسط نزولات سالانه در استان فارس ( مساحت 124000 کیلومتر مربع) حدود 40 میلیارد متر مکعب است. منابع کارستی، منبع اصلی آبهای زیر زمینی استان را تشکیل می دهد.

کارست از نظر زمین شناسی سیمای پیچیده ای دارد و دارای ویژگی های مخصوص بخود است. هر چنددر اصطلاح فنی به پدیده خوردگی و انحلال توده سنگ های کربناته ( آهک و دولومیت ) کارست گفته می شود، ولی می توان تعریف زیر را برای کارست پذیرفت که کارست پدیده ای در پوسته زمین است که آثار آن به صورت اشکال مختلف از قبیل حفرات و غارها در سطح و در زیر سطح وجود دارد . علت ایجاد چنین پدیده ای به وجود شکستگی ها و قابلیت انحلال توده سنگ مربوط می شود که در نتیجه آن یک سیستم آبزیر زمینی می تواند شکل بگیرد.