(بررسی عملكرد خانواده  در كنترل خشم نوجوانان)

خانواده[1] نخستین گروهی است كه به صورت طبیعی وجود داشته و جامعه بر آن بنا شده است. كه بوسیله ازدواج زن و مرد تشكیل می‌شود و با تولد فرزندان تكامل می‌یابد.

اكثر افراد در خانواده بدنیا می‌آیند و در خانواده نیز می‌میرند. خانواده مثالوده حیات اجتماعی محسوب می‌شود. كه گذشته از وظیفه تكثیر نسل و كودك پروری، برای بقای نوع بشر وظایف متعدد دیگری از قبیل تولید اقتصادی، فرهنگ پذیر كردن افراد را نیز بر عهده دارد. بنابراین خانواده عامل واسطه‌ای است كه قبل از ارتباط مستقیم فرد با گروهها، سازمانها و جامعه نقش مهمی در انتقال هنجارهای اجتماعی به وی ایفا می‌نماید.

مهمترین عامل اجتماعی شدن در زندگی هر انسان تجارب دوران كودكی وی در محیط خانواده است. فضای خانواده آكنده از مهر و محبت، فداكاری و گذشت، صمیمیت و گرمی و در عین حال گاهی توام با حسادت ورشك، دشمنی و كینه توزی، نفرت و خشم است. كودكان در جریان اجتماعی شدن اینگونه عواطف را در كنار والدین خود تجربه می‌كنند. اعضای خانواده آنقدر به هم وابسته‌اند كه هر نوع مشكل یا مسئله یك عضو خانواده به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر زندگی سایر اعضا تاثیر می‌گذارد.

یكی از مشكلات رایج  قرن حاضر در خانواده‌ها، مسئله خشم[2] و عصبانیت است در واقع بسیاری از اشخاص به دلایل شناخته شده یا ناشناخته درگیر بحران خشم هستند. اما به راستی خشم چیست؟ علل و ریشه‌های عصبانیت چیست؟

خشم و پرخاشگری[3] هیجانهای جهانشمولی هستند كه در همه فرهنگها دیده می‌شوند. و یكی از شایعترین مشكلات رفتاری هستند كه موجب ناراحتی و پریشانی دیگران می‌شوند  و بهداشت روانی جامعه را مختل می‌كنند (نمازی 1377)

نگاهی كوتاه به جهان اطراف به ما نشان خواهد داد كه همان گونه كه یكی از علمای اجتماعی معاصر گفته است:[4] «عصر ما عصر پرخاشگری است». بخش عمدة اخبار رادیو و تلویزیون شرح و نمایش خشونتهایی است كه در نقاط مختلف جهان از سوی انسانهایی نسبت به انسانهای دیگر اعمال می‌شود. كشتارهای جمعی، قتلهای انفرادی، تجاوز، تبعیض، محروم كردن از حقوق اولیه، همه و همه گویای چهرة خشن و زشت انسان نسبت به همنوعان خود اوست و جای تعجب نیست كه عالم اجتماعی دیگری گفته است:[5] «ما رفتارهای خشن انسانها 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  را نسبت به یكدیگر حیوانی می‌خوانیم، ولی بررسی خشونتهای انسان نسبت به انسان نشان می‌دهد كه به كار بردن صفت حیوانی در مورد این گونه رفتارها در واقع توهین به حیوانات است.» در حقیقت هم هیچ حیوانی نسبت به هم نوع خود تا این اندازه بی رحم و تا این اندازه خشن نیست (كریمی، 1377).

در طی بیست سال گذشته، برنامه‌های كنترل خشم افزایش یافته است (دل و كیروالیری، 2003). هدف كنترل خشم كاهش احساسات پرخاشگرانه و برانگیختگی فیزیكی است كه خشم آن را بوجود می‌آورد. روشهای متعددی برای كنترل خشم مطرح شده است كه از میان آنها می‌توان رفتار درمانی شناختی، شناخت درمانی، جرات آموزی، آرامش آموزی، آموزش مهارتهای حل مساله، درمان دارویی و درمانهای مركب را نام برد. پژوهشهای متعددی در مورد كنترل خشم صورت گرفته، شور[6]  و اسپیواك[7] (1980) در پژوهشهای خود نشان دادند كه ارائه مداخلات زود هنگام به دانش آموزان باعث كاهش پرخاشگری آنها می‌شود. (رافعی 1383)

بیان مسئله

كانون خانواده پناهگاه و كانون ویژه‌ای برای نیازهای عاطفی، حل مشكل، روابط سالم و فرآیند نقشهای خانوادگی می‌باشد، خانواده چه از دیدگاه خویشاوندی، پیوندهای عاطفی و یا وابستگی ساختار آن با جامعه، مورد توجه قرار می‌گیرد، هر جا كه امكانپذیر یا سودمند تشخیص داده شود، در مجموع رده بندی اجتماعی جایگاهی به آن اختصاص داده می‌شود. البته این رده بندی نه در قالب طبقات بلكه به شكل قلمروهای فرهنگی است و همچنین همه مذاهب به گونه‌های متفاوت اهمیت خانواده و چگونگی تشكیل این كانون، رفتار و وظایف هر یك از اعضاء آن را مشخص كرده‌اند (بخاریان، 1374)

خانواده نقش بسیار مهمی در رشد و پیشرفت توانائیها و استعدادهای اعضای خود دارد، و به عبارت دیگر نقش و وظایفی كه هر یك از اعضاء خانواده بر عهده می‌گیرند در تقابل نزدیك با یكدیگر بوده و ایفای نقش هر یك از اعضاء می‌تواند موجبات رشد و تعالی خانواده را فراهم كند.

مسئله اساسی در پژوهش حاضر بررسی عملكرد خانواده و رابطه آن با كنترل خشم نوجوانان می‌باشد و منظور از عملكرد خانواده كیفیت روابط خانوادگی و روابط عاطفی پدر و مادر كه در بروز انحرافات و بیماریهای روانی نقش دارد می‌باشد. در خانواده‌هایی كه والدین با یكدیگر توافق ندارند، زمینة مناسب برای اختلال در خانواده ایجاد می‌شود. اختلال در كاركرد خانواده، مشكلاتی را در منظومة خانواده ایجاد می‌كند و در صورت تشدید مشكلات، خانواده را به سمت فروپاشی سوق می‌دهد و بطور كلی افزایش ناراحتی‌های فكری، جسمی، عاطفی و عدم سلامت در جامعه ناشی از كاركرد مختل خانواده در درون خانواده می‌باشد.

داویدیان (1371) در این رابطه می‌نویسد : وجود بیمار روانی در خانواده می‌تواند به كاركرد عادی و اقتصاد خانواده لطمه شدیدی وارد كند، از نظر روابط انسانی سایر افراد خانواده را در وضع نگران كننده‌ای قرار دهد و صرف نظر از مخارج هنگفت و صرف وقت، خانواده فشار روانی شدیدی را تحمل می‌كند.

هدف كلی پژوهش : بررسی عملكرد خانواده در كنترل خشم نوجوانان دختر و پسر (15-18) شهر تهران

اهداف اختصاصی پژوهش :

• سنجش عملكرد خانواده‌هایی كه كنترل خشم نوجوانانشان سنجش شده است.

• سنجش میزان كنترل خشم نوجوانان

• مقایسه میزان كنترل خشم پسران و دختران

• تعیین رابطه بین عملكرد خانواده و كنترل خشم پسران

• تعیین رابطه بین عملكرد خانواده و كنترل خشم نوجوانان

• تعیین رابطه بین عملكرد خانواده و كنترل خشم دختران

فرضیات پژوهش

• بین عملكرد خانواده نوجوانان دختر و پسر تفاوت معنی داری وجود دارد.

• بین میزان كنترل خشم دختران و پسران تفاوت معنی داری وجود دارد.

• بین عملكرد خانواده و كنترل خشم نوجوانان همبستگی وجود دارد.

متغیرها

متغیرها بر حسب نقشهایی كه در این تحقیق دارند به چهار دسته تقسیم می‌شوند.

• متغیر مستقل عبارت است از عملكرد خانواده

• متغیر وابسته عبارت است از كنترل خشم نوجوانان

• متغیر مزاحم عبارت است از بلوغ – وضعیت اقتصادی – میزان تحصیلات والدین