. 86

4-2-  ویژگیهای ماءالشعیر های مورد استفاده در آزمون. 86

4-3-  تاثیر عصاره چوبک برویژگی های کیفی ماءالشعیربدون الکل ساده (لایت ). 88

4-4- تاثیر عصاره چوبک برویژگی های کیفی ماءالشعیربدون الکل طعم دار (لیمویی). 88

4-5-  پایداری کف… 89

4-6- مقایسه امولسیفایر عصاره چوبک با ساپونین کیلایا و پروپیلن گلیکول آلژینات در ماءالشعیر بدون الکل طعم دار (لیمویی)  90

4-7- مقایسه امولسیفایر عصاره چوبک با ساپونین کیلایا و پروپیلن گلیکول آلژینات در ماءالشعیر بدون الکل ساده (لایت )  94

4-8- نتیجه گیری و پیشنهادات… 97

.. 100

کلید واژه : ماءالشعیر ، ساپونین ، چوبک ،کف زایی

1-1- گیاه شناسی چوبک

     نام عمومی چوبک به تعدادی از گیاهان گفته می شود که در قدیم از ریشه آنها به علت داشتن ماده ساپونین ، مانند صابون برای شستن و تمیز کردن لباس استفاده می کرده اند. این گیاهان از خانواده میخک[1] می باشند. تعدادی از آنها که بصورت درختچه و دارای ریشه ضخیمی هستند و بیشتر در ایران می رویند از جنس آکانتافیلوم[2] و تعدای دیگر که یکساله و چند ساله ولی علفی می باشند از جنس ساپوناریا[3]هستند که بیشتر در اروپا می رویند ولی معدودی از آنها در ایران نیز دیده می شوند(میرحیدر،1377 ).

     در مجموع 61 گونه از جنس آکانتافیلوم در دنیا وجود دارد که از این تعداد 33 گونه در ایران قابلیت رشد کردن دارد و 23 گونه نیز بومی این منطقه به حساب می آید ( غفاری ، 2004 ) . براساس منابع موجود بیشتر این گونه ها در قسمت های شرقی ایران ( استان 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  خراسان ) و نواحی مجاورآن ( افغانستان و ترکمنستان) شناسایی شده اند ( هویر، 1967 ، اسچین ،1988).

1-1-1- انواع چوبک

     از انواع چوبک می توان چوبک تماشایی ، کرک غده ای ، هراتی ، تنک ، چرک ، خاردار ، زبر و بلوچستانی را نام برد که هرکدام ویژگی های مخصوص به خود را دارد .

1-1-2- خواص و کاربردها

     ریشه چوبک از نظر طبیعت گرم و خشک است و از خواص آن اینکه عطسه آور می باشد، سکسکه را تسکین می دهد و برای خرد کردن سنگ مثانه مفید است . ریختن قطره دم کرده آن در بینی بسیار عطسه آور است و برای باز کردن مجاری گرفته شده در موارد زکام بسیار نافع است. به قدری عطسه آور است که در برخی موارد بوییدن یا قطره بینی آن برای زن های باردار خطرناک است زیرا ممکن است آنقدر عطسه کنند که بچه را سقط نمایند . ضماد آن با سرکه برای تسکین درد سیاتیک و ورم طحال نافع است . مقدار خوراکی آن تا 5 گرم است . توجه شود چون  ماده ساپونین سم است بیش از 2 تا 3 گرم و حداکثر در مورد اشخاص قوی تا 5 گرم ، خوردن آن خطرناک است و مصرف 15 گرم آن به طور قطع کشنده است. بنابراین مصرف آن باید زیر نظرپزشک باشد . برای تهیه دم کرده آن 5-2 گرم ریشه را در 300-200 گرم آب جوش دم کرده پس از صاف کردن با قاشق کوچک به تدریج بیاشامد ( میرحیدر ،1377 ).

1-1-3-ترکیبات شیمیایی

     از نظر ترکیبات شیمیایی در ریشه گیاهان چوبک ایران ( جنس آکانتوفیلوم) ، ماده ساپونین و برخی ترکیبات دیگر یافت می شود . ریشه گیاه چوبک منبعی سرشار از ترکیبات ساپونینی بطوریکه مهمترین و فعال ترین ترکیبات موجود در آن محسوب می شوند( میرحیدر، 1377). برهمین اساس بیشتر تحقیقات قبلی صورت گرفته با محوریت این گیاه عمدتاً بر روی شناسایی ساختار و تعیین ویژگی های فیزیکوشیمیایی و بیولوژیکی این ترکیبا ت متمرکز بوده است .

     گایدی و همکاران (2004 ) همچنین با بکارگیری تکنیک های ترکیبی ویژه ای ، موفق شدند 4 نوع ساپونین جدید را ازگونه ای چوبک دیگر بنام آکانتوفیلوم گلندولوزوم تعیین ساختار و شناسایی نمایند. آنها این 4 ساپونین جدید را گلندولوزید [8]A ، B ، Cو Dنام گذاری کردند.

      دستخوش و سرافراز (1380) با استخراج و خالص سازی ساپونین تام آکانتوفیلوم گلندولوزوم ، بیان نمودند که ساپونین های تام استخراجی از ریشه این گیاه دارای فعالیت سطحی قابل توجهی می باشندو قادرند غشاءبیولوژیک را دچار گسستگی نمایند.

     آزاد بخت و همکاران (1384) محققین دیگری بودند که کارایی عصاره بدست آمده از گونه ای چوبک را در انگل زدایی از سبزی جعفری بررسی کردند و به قابلیت انگل زدایی بالای این عصاره ساپونینی در مقایسه با آب و همچنین ماده ضد عفونی کننده و پاک کننده تجاری مورد استفاده بدین منظور ، پی بردند .

1-2-برخی از مهمترین گیاهان ساپونین

1-2-1-شیرین بیان

     شیرین بیان ، ریزوم[11] و ریشه های خشک شده گیاه گلیسیرایزا گلابرا می باشد که دارای چوبی زرد رنگ و شیرین است . ریشه شیرین بیان از ریشه و بخش های زیرزمینی تشکیل شده است . عصاره شیرین بیان با آب استخراج می شود ، سپس صاف شده و توسط خلاء تغلیظ می گردد تا توده ویسکوز حاصل شود. با ادامه عمل استخراج توده سختی حاصل می گردد . عصاره شیرین بیان به رنگ سیاه مایل به قهوه ای است و دارای ظاهر براق و طعم شیرین است (ساموالسون ، 1999).