در زراعت چغندرقند جوانه‌زنی مطلوب بذر در سطح مزرعه بسیار مهم است. بذر مرغوب، بیشترین ارزش ‌افزوده را در بین نهاده‌های كشاورزی ایجاد می‌کند و بازدهی سایر نهاده‌های كشاورزی را بالا می‌برد. از طرفی عوامل زیادی در جوانه زدن بذر، استقرار گیاهچه و روند رشد آن مؤثر هستند. جوانه‌زنی بذر چغندرقند تا حد زیادی تحت تأثیر ترکیبات شیمیایی ممانعت کننده قرار می­گیرد. در پوسته بذر آن موادی چون فنول­ها، آمونیاک، چربی، اسید­اگزالیک، نیترات پتاسیم، بتائین و موسیلاژ موجود است که این ترکیبات تا حدود زیادی باعث کندی جذب آب در بذر گیاه چغندر­قند نسبت به سایر گیاهان می­شود. به ‌منظور کاهش خسارات ناشی از این خصوصیات محدودکننده و وجود حساسیت­ها در مرحله جوانه‌زنی چغندرقند راهکارهای متعددی وجود دارد (حسینی و کوچکی، 1383). بررسی­ها نشان داده است که مواد شیمیایی (هورمون­های رشد) و برخی باكتری­های محرك رشد گیاه قادرند قدرت جوانه­زنی، استقرار گیاهچه و روند رشد آن را تحت تأثیر قرار داده و ضمن كاهش اثرات نا­مطلوب انواع تنش­های زنده و غیره ­زنده، قدرت جذب آب و عناصر غذایی را افزایش دهند و حاصل این فرایند­ها در طول دوره رشد موجب بهبود جوانه‌زنی، رشد گیاه، كمیت و كیفیت محصول می­شود (جلیلیان و توکل افشار،1383). روش­های مختلفی برای استفاده از ظرفیت این مواد شیمیایی (هورمون­های رشد) و باكتری­های محرك رشد گیاه وجود دارد که پوشش­دار کردن و حبه‌دار کردن بذر از مهم‌ترین این روش­ها است.

2-1- گیاه شناسی

چغندرقند با نام علمی Beta vulgaris و نام انگلیسی Sugar beet یک گیاه زراعی و صنعتی مهم از رده دولپه‌ای‌ها، زیر رده بی­گلبرگ‌ها، راسته خمیده جنین­ها و خانواده کنوپودیاسه است (قهرمان، 1369). این خانواده شامل 14700 گونه است که در 105 جنس طبقه ‌بندی شده‌اند . (Watson and Dallwitz, 1992) 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

گونه­های مهم اقتصادی در این خانواده شامل چغندرقند، چغندر علوفه‌ای، باغی، برگی و اسفناجی می­باشند (Pillen et al., 1992).  چغندرقند دارای گل­های نر و ماده (دوجنسی) است که به ‌صورت مجتمع یا منفرد در کنار برگچه­ها تشکیل می­گردند. گل­ها کوچک و فنجانی شکل و بدون گلبرگ هستند و هر گل دارای پنج پرچم است. تخمدان یک‌دانه‌ای و دارای یک کلاله سه‌شاخه‌ای است. اگر گل­ها به صورت مجتمع باشند بذر حاصل چند جوانه‌ای یا مولتی ژرم می­شود. در حالی‌که اگر گل­ها به صورت منفرد قرارگرفته باشند، بذر چغندرقند تک جوانه‌ای یا مونوژرم خواهد بود ( حاجی مبین،1390).

چغندر گیاهی است دگرگشن و دو ساله که در سال اول ریشه و در سال دوم بذر تولید می­نماید، اما از نظر تولید، طول دوره رشد آن 6 تا 9 ماه است و گیاهی یک‌ ساله محسوب می­گردد که طی این دوره چغندرقند دارای رشد رویشی فاقد ساقه بوده و به صورت روزت و یا مجموعه­ای از بر­گ­های بزرگ و افقی مشاهده می­شود (خواجه پور، 1377). ساقه گل دهنده در سال دوم از مرکز طوقه بیرون می‌آید و دارای برگ­های کوچک و باریک است (کوچکی و سلطانی، 1375).

چغندرقند دارای یک ریشه قوی و ریشه­های جانبی است. ریشه­های اصلی از فعالیت لایه­های زایا حاصل ‌شده و طول آن از 20 تا 50 سانتی‌متر بسته به ژنوتیپ گیاه و عوامل محیطی متغیر است. محل اصلی ذخیره مواد قندی و غیر قندی ریشه است و شامل سه قسمت اصلی طوقه، گردن و قسمت گوشتی است. معمولاً در قسمت گوشتی ذخیره‌سازی قند صورت می­گیرد و قطر ریشه بیشتر است. ریشه­های فرعی وظیفه جذب آب و مواد غذایی را به عهده ‌دارند و تا 5/1 متری خاک نفوذ می­کنند (کوچکی و سلطانی، 1375). چغندرقند سازگاری وسیعی به محدوده وسیعی از شرایط اقلیمی دارد و گیاهی سرسخت و مقاوم است (حاجی مبین،1390). چغندرقند گیاه مناطق معتدله بوده و از عرض جغرافیایی 35 درجه در نیمکره شمالی به بالا کشت می­گردد (کافی و مهدوی دامغانی، 1379). این گیاه به شوری خاک حساس نبوده و در دمای 20 تا 24 درجه سانتی‌گراد رشد مطلوبی دارد. در اوایل فصل بهار وقوع سرمای زیر صفر برای آن زیاد مناسب نیست و در این حالت رشد اندام­های زیرزمینی قبل از برگ­ها متوقف می‌شود.

3-1- فیزیولوژی تولید بذر چغندرقند