:

1-1-بیان مسئله:

بخش قابل ملاحظه ای ازتفسیر های قرآن متعلق به قرن های 4 تا 10 هجری قمری است .دراین قرون تفسیر های متعددی به زبان های فارسی و عربی نوشته شده است ایرانیان فارسی زبان بعد از ورود اسلام به ایران با ایمان آوردن و رشد و پرورش در مکتب اسلام پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) با اینکه عربی زبان مادریشان نبود اما با فراگرفتن آن و بحث و تفحص  درقرآن وآموزه های اسلامی بزودی توانستند،در میان خود مفسران و قرآن پژوهانی را تربیت کنند.برای آنها بهترین راه آشنا کردن عامه مردم با قرآن شرح و بسط وتفسیر کردن آن به زبان فارسی بود.مثلا برای اولین بار جمعی از علمای ماوراء النهر،دست به ترجمه وتفسیر جامع البیان فی تفسیر القرآن طبری زدند.آن ها با استناد به آیه و” وما ارسلنا  من رسول الابلسان قومه”(ابراهیم-4)،بر این باور بودندکه درست است قرآن به زبان عربی است اما پیامبری که خاتم رسولان است و دین او تمام کننده ادیان است ،باید برای هر قومی بتواند سخن بگوید ،و این کار ممکن نبود مگر از راه ترجمه قرآن و آموزه های هر دین به زبان هر قوم که این کار را مومنان و معتقدان هر قوم باید انجام می دادند،این ترجمه که به ترجمه تفسیر طبری معروف شد اولین اقدام آنان برای انتقال مفاهیم قرآن به مردم و به زبان فارسی شد.از آن پس نگارش تفاسیرو کتب علوم قرآن به زبان فارسی جواز گرفت و رایج شد.

نور یکی از واژگان پر بسامد قرآن است که ضرورت معنی شناسی آن بارویکرد قرآنی همراه با مصادیق تاویل های خاص برای جامعه علمی قرآنی قابل تامل است ازسویی بررسی نوع اندیشه مفسران دقیق النظر کهن اقتضا می کند موضوع مهمی باشد و نتیجه آن را بتوان در معرض مطالبات و تحقیقات قرآن پژوهی قرار داد،نویسنده این موضوع رابارویکردتازه ای که می تواند تحلیل روابط منطقی این واژه در قرآن ازدیدگاه متفاوت صاحب نظران درمتون کهن بیان کندهمراه باپاره ای ازنظرات مفسران جدیدبه صورت مقایسه ای کارکرده ایم.

-1-2 اهداف پژوهش : 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

الف: آشنا ساختن مخاطب با تئوریها و نظریات علوم جدید مانند:معنی شناسی و ارائه                                                                                                                                   متدهائی که استفاده از این علوم را برای پژوهشگران قرآنی میسر می سازد.

ب:آشنا کردن قرآن پژوهان با  تفاسیرکهن فارسی به ویژه درحوزه های متفاوت ادبی                           ارائه روش هایی که پزوهشگران را قادر می سازد تا از تفاسیر کهن استفاده کنند و  بهره های زیادی ببرند،چراکه واژه نور شاید در همه تفاسیر بویژه در تفاسیر معاصر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته باشد ولی در تفسیر کهن چنین اقدامی تا کنون انجام نشده است و با تحقیق حاضر می  توان به تبیین و تحلیل در این زمینه یعنی معنا شناسی واژه “نور” رسید.. ج:یادآوری ترکیبات واژگانی وگاه اسجاع متنوع آنها برای  استفاده دانشجویان به منظور پلی به گذشته

3-1-روش پژوهش:

کتابخانه ای و روش فیش برداری در ابتدا آیات در بردارنده نور از قرآن استخراج شد و سپس در هر تفسیر هر مطلبی درباره آن آیه آورده بود فیش برداری شد ودر پایان با تطبیق هرآیه در همه تفاسیر نظر مفسرین کهن درباره هرآیه استخراج شد.

4-1- رونداجمالی وتفضیلی پژوهش:

1-4-1-رونداجمالی پژوهش دربخش های زیرمعرفی می گردد:

1-معناشناسی وعلوم مرتبط باآن

2.گزینش ومعرفی اجمالی ازنه متن تفسیری کهن فارسی

3.گردآوری اطلاعات ازرهگذراستخراج شواهدمثال ازاین متون برمبنای کاربردواژه نوردرمتون برگزیده

4.بررسی وتجزیه وتحلیل کل آیات موردنظرازتفاسیرمربوطه وکتب دیگر

5.جمع بندی مطالب ونتیجه گیری ازمباحث

2-4-1روندتفصیلی پژوهش:

5-1پرسش هاوفرضیه های پژوهش:

1-5-1پرسش های پژوهش:

-واژه نور و در مقابل آن ظلمت در متون تفسیری کهن تا چه حد است؟

-معنی شناسی این واژه از نظر مفسرین قدیم چه حیطه ای را فرا میگیرد؟

-کدام یک از مفاهیم تفسیری این واژه بیشتر استفاده شده است ودر نتیجه این مورد فتح بابی است بر ای فراوانی این واژه،واژه نور در تفاسیر کهن تبیین و برای دانشجویان و اهل دانش قابل استفاده باشد

-معرفی اجمالی متون تفسیری کهن فارسی و بررسی آیات مرتبط با واژه نور ؟

-واژه نور در آیات قرآن – واژه نور از نظر لغوی و اصطلاحی

-بحثی درمفهوم کهن ودرآمدی برواژه فارسی یاتفاسیرفارسیانه کهن

-معرفی هر تفسیر و مفسر به ترتیب زمانی ؟

-جمع بندی کل آیات مورد نظر از تفاسیر مربوطه:

2-5-1 فرضیات پژوهش:

مبنای تحقیق بر این نهاده شده است که چقدر چگونه می توان از تفاسیر کهن فارسی برای پی بردن به تفسیر یک آیه استفاده کرد.  و فرضیه این کار با مد نظر قرار دادن تفکر و مشرب مفسران کهن در پی آن است که به ارائه روشی برای استفاده از تفاسیر کهن   در پژو هشهای نوین قرآنی یپردازد.

پس در این نوشتار با در نظر گرفتن موضوع فوق و با استعانت از الطاف الهی سعی بر آن است،  ریشه ها و پیامدهای تکلّف در دین که سبب آسیبهای فردی و اجتماعی گشته، با توجه به مقتضیات جهان کنونی مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد. بدین ترتیب در فصل اول، کلیاتی از این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد، در فصل دوم، مفهوم و روش دینداری از دیدگاه آیات و روایات، و طی آن مفهوم دین و دیدگاههای گوناگون درباره آن، بصیرت دینی، تقلید در احکام فقهی، تفاوت انتساب به یک دین و تدین به آن  تبیین می شود. تکلیف دینی و دینداری تکلیف محور و مفهوم مکلّف بودن در دین، تکلیف دینی و آزادی انسان، مروری بر رابطه حق و تکلیف از دیدگاه اسلام، مفهوم و معیار تساهل و تسامح و قاعده نفی حرج و قاعده لاضرر در فقه اسلامی، در فصل سوم بررسی خواهد شد.

و در فصل چهارم، به بررسی و نقد سخت گیری در دینداری از نظر عقیده و عمل پرداخته می شود. خرافات، غلو، کثرت گرایی، و تعصب از جمله گونه های انحراف از معیارهای ثبات عقیده، و وسواس، تقلید از عوام، بدعتها و پیرایه ها، آداب و رسوم قومی و محلی غلط و امیال 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  شخصی از جمله گونه های انحراف از تقید دینی صحیح است که ضمن بررسی آن، عوامل مؤثر در دینداری عاری از تکلّف مثل تقوا، اخلاص، یقین، و علم به حکمت عبادات بیان می شود. و در این ارتباط بررسی قاعده احتیاط در تفهیم موضوع مؤثر است.

جمع بندی و نتیجه گیری از بحث مذکور، در فصل پنجم تکمیل کننده بحث می باشد.

همچنین قابل ذکر است جهت ترجمه آیات قرآن، از ترجمه آیت الله مکارم شیرازی وجهت ترجمه جملات نهج البلاغه، از ترجمه محمد دشتی استفاده شده است.

از آن جایی که هرکاری بدون توکل بر خدا و استعانت ائمه معصومین (علیهم السلام) ابتر و ناقص است، با زبان وحی از او می خواهم:

رَبِّ أَدْخِلْنی‏ مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أَخْرِجْنی‏ مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لی‏ مِنْ لَدُنْكَ سُلْطاناً نَصیراً

خداوندا (در هر کار) مرا با صداقت وارد کن و با صداقت خارج ساز و از سوی خود حجتی یاری کننده برایم قرار ده.

فصل 1-         کلیات

1-1-                        تعیین موضوع تحقیق و اهمیت آن

انسان بر اساس خلقت و فطرتش نیازمند به دین است و مسئله دینداری او را ملزم می کند  برای انجام تکالیف دینی به دین مراجعه نماید. دین مجموعه عقاید، اخلاق،  قوانین و مقرراتی با  هدف رستگاری برای اداره امور و پرورش انسان است. و تکلیف، به معنی موظف کردن در مقابل تعالیم الهی و تبعیت از امر و نهی پروردگار است.

1-1-1 طرح مسأله

مسأله خرد و خرد ورزی چیزی است که انسان از ابتدای خلقتش با آن سروکار داشته و در بسیاری از موارد نیز آفات بی خردی  گریبان گیر  او شده است. در طول تاریخ بشر بی خردی بسیاری از انسانها باعث شده تا خطا کنند و صلاح خویش را تشخیص ندهند و به وظیفه  خود به درستی عمل نکنند. این اشتباهات گاهی چنان زیاد است که قابل جبران نیست تا جایی که گاهی بی خردی  باعث انحراف از صراط هدایت و قرار گرفتن در مسیر باطل می شود .

بنابراین لازم است نشانه های خردورزی بر سی و تبیین شود. سپس نشانه ها ی نابخردی و آفات آن و عواملی که باعث زوال خرد میشوند نیز باید مورد بررسی قرار گیرد. از آنجا که این مسأله دارای ابعاد گوناگونی می باشد  باید آن ابعاد نیز تشریح گردد و نشانه ها ی صاحبان خرد و نابخردان مشخص شود. از این رو تصمیم گرفته شد تا به سخنان شخصیتی که خود نمونهی بارز خرد و خرد ورزی است مراجعه شود و او کسی نیست جز امیرالمؤمنین علی(ع) ؛ کسی که نشانه های خرد و خرد ورزی در گفتار و کردار او مشهود و نمایان است.

• نشانه های خرد کدامند؟

• آفات و آسیب های خرد چیست؟

• نشانه های نابخردی کدامند؟

1-1-2- پیشینه ی موضوع

خرد و خردورزی و آفات خرد مسأله ای است که انسان همواره با آن سروکار داشته است. در بسیاری از مواقع سعادت و شقاوت انسان در گرو این مسأله است. انبیاء الهی نیز همواره مردمان را به تفکر، تعقل و خردورزی دعوت کرده اند  و پرستش غیر خدا و نافرمانی او را کاری نامعقول و به دور از خرد دانسته اند. در قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام بسیار دعوت به تفکر و تعقل و خرد ورزی شده است 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  و از نابخردی نهی شده است.

در نهج البلاغه و دیگر کلمات امیرالمؤمنین علیه السلام درباره ی این مسأله بسیار بحث شده است و شارحان و مترجمین نهج البلاغه ذیل فرازهای مربوطه توضیحاتی آورده اند. اما کتاب یا مقاله ای که به طور مستقل به این موضوع پرداخته باشد مشاهده نشد. البته برخی از پایان نامه ها در رابطه با تفکر و تعقل نگارش یافتهاند که عبارتند از:

«ارزش تعقل و تفکر از دیدگاه قرآن و سنت» از« هاجر کرمانی »که در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران، شمال. در سال 1374 نگارش یافته است. در این پایان نامه بیشتر روی ارزش تعقل و تفکر یا خردورزی تکیه شده نه نشانه ها، اوصاف و آفات آن و دیگر این که این مسأله راازدیدگاه قرآن و سنت بررسی نموده نه کلام امیر المؤمنین(ع) .

در فصل اول پس از بیان کلیات تعاریفی از تعقل و عقل و رابطه ی بین این دو آمده است. در فصل دوم اهمیت اسلام به اندیشه ورزی و امتیاز اسلام بر سایر ادیان، رابطه ی  تعقل و تدین و عقل و شرع و محدودة تفکر و تعقل از دیدگاه روایات بیان شده است. در فصل سوم ارزش و جایگاه خرد و خردمند و بعضی از خصوصیات خردمندان در روایات آمده است. در فصل چهارم برخی آفات و موانع تعقل از دیدگاه روایت بیان شده است. در فصل پنجم تبعات و پیامدهای عدم تعقل از نظر قرآن و روایات مورد بحث قرار گرفته است. این پایان نامه نیز گرچه در برخی موارد به موضوع مورد بحث ما نزدیک است اما تفاوت آن با موضوع مورد بحث ما کاملاً مشهود است.

«جایگاه تعقل و تفکر در قرآن و فلسفه ی اسلامی» اثر «کیومرث نصیری» نیز مانند دو مورد گذشته با موضوع مورد بحث ما کاملاً متفاوت است و به وجوهی غیر از آنچه مد نظر ماست پرداخته است. این پایان نامه سال 1374 در دانشگاه اسلامی کرج نگارش یافته است و شامل شش فصل با عناوین ذیل است: تعاریف عقل و فکر، تعقل و تفکر در قرآن،واژه های مرادف شناخت در قرآن، جایگاه تعقل و تفکردر فسلفه اسلامی، دیدگاه فلاسفه اسلامی در باب تعقل وتفکر، مباحث مربوط به عقل در فلسفه مشاء.

1-1-3- هدف تحقیق

از آنجا که خردمندی و خردورزی مایه ی سعادت دنیوی و اخروی انسان است برای کسانی که در پی دستیابی به سعادت هستند لازم است در زندگی رفتار و سلوک خردمندانه داشته باشند.

خدای متعال در قرآن کریم صاحبان خرد ناب را بهره مند  از بشارت های الهی دانسته و می فرماید: «فبشّر عباد الّذین یستمعون القول فیتّبعون أحسنه أولئك الّذین هدهم اللّه وأولئك هم أولوا الألبب؛[1] پس بندگان مرا بشارت ده! همان كسانى كه سخنان را مى‏شنوند و از نیكوترین آنها پیروى مى‏كنند آنان كسانى هستند كه خدا هدایتشان كرده، و آنها خردمندانند”.

در آیه ای دیگر عقل و خرد، ابزار شناخت پاكی ها و ناپاكی ها معرفی شده است و می فرماید : «قُلْ لا یَسْتَوِی الْخَبیثُ وَ الطَّیِّبُ وَ لَوْ أَعْجَبَكَ كَثْرَةُ الْخَبیثِ فَاتَّقُوا اللَّهَ یا أُولِی الْأَلْبابِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛[2] بگو: هیچ گاه ناپاك و پاك مساوى نیستند هر چند فزونى ناپاك  ها، تو را به شگفتى اندازد! از(مخالفت)خدا بپرهیزید اى صاحبان خرد، شاید رستگار شوید!»

بنابراین همان طور که در بیان مسأله گفته شد در این تحقیق مسأله ی اصلی بیان اوصاف و نشانه ها ی خرد و خردورزی و آفات آن است. در این باره ممکن است نظرات مختلفی موجود باشد و صاحب نظران با استفاده از تجربیات و علم خود بتوانند مطالب ارزشمندی را ارائه دهند اما این مطالب از آنجا که با علم و تجربه ی بشری به دست آمده است از اتقان و استواری لازم برخوردار نخواهد بود و کامل و جامع نیست. پس باید در این مورد به کسی مراجعه کرد که به صحت سخنان او اطمینان داریم و به عصمتش ایمان داریم.

کسی که حتی گذر قرنها خللی به سخنش وارد نکرده است و از ارزش سخن او نکاسته است. و چنین ویژگی تنها در سخنان معصومین (ع) بویژه امیرالمؤمنین(ع) یافت می شود .

1-1-4- روش تحقیق

این تحقیق از نظر نوع(سطح( توصیفی- تحلیلی و از لحاظ تعداد محقق فردی است. شیوه ی جمع آوری اطلاعات در آن کتابخانه ای است و در آن ضمن استفاده از منابع دست اول از دیگر کتب مرتبط با این موضوع نیز استفاده شده است.

با توجه به این که هدف از این تحقیق بیان نشانه ها و آثار خرد و نابخردی و آفات خرد از کلام امیرالمؤمنین(ع) است، باید به نهج البلاغه و کتاب های مرتبط که در این زمینه تألیف شده است مراجعه نمود تا مطالب مورد نیاز با استفاده از فیش برداری جمع آوری شوند و در پایان با تحلیل یافته ها به یک جمع بندی کلی برای ارائه ی نتیجه ی مطلوب رسید.

… وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی هَدانا لِهذا وَ ما كُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ لَقَدْ جاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَقِّ وَ نُودُوا أَنْ تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوها بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ

…مى‏گویند: «ستایش مخصوص خداوندى است كه ما را به این(همه نعمتها) رهنمون شد؛ و اگر خدا ما را هدایت نكرده بود، ما(به اینها) راه نمى‏یافتیم! مسلّماً فرستادگان پروردگار ما حق را آوردند!» و(در این هنگام) به آنان ندا داده مى‏شود كه: «این بهشت را در برابر اعمالى كه انجام مى‏دادید، به ارث بردید!»[1]

فصل اول؛ کلیات

آنچه در این فصل مطالعه می نمایید:

تبیین موضوع تحقیق (بیان مسئله)

اهمیت  و ضرورت موضوع تحقیق

اهداف موضوع تحقیق 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

سوالات تحقیق

الف: سوالات اصلی          ب: سوالات فرعی

فرضیات تحقیق

الف: فرضیات اصلی          ب: فرضیات فرعی

روش تحقیق

پیشینه موضوع تحقیق

محدودیت های تحقیق

بررسی واژه های تحقیق

1-1    تبیین موضوع تحقیق (بیان مسئله)

قرآن کریم معنی و مفهوم زندگی سالم و حقیقی را در حیات طیبه معرفی می کند. از جمله نیازهای ضروری زندگی امروز تبیین درست زندگی در نگاه حیات طیبه است و سبک و شیوه ی زندگی باید در راستای حیات طیبه باشد. خداوند برای رسیدن به زندگی اصیل و واقعی بعد از خلقت انسان در قالب کتب آسمانی و ادیان الهی مفهوم زندگی سالم و رسیدن به آن را تبیین نموده است و در نهایت زمانی که خداوند، قرآن کریم را بر قلب مبارک پیامبر (ص) نازل فرمود، به شکل اساسی و کاملا مصداقی فلسفه خلقت آدمی، در کنار آن فلسفه زندگی، سبک، اصول و روش های رسیدن به حیات طیبه را به شکل زیبایی تشریح نموده است و برای تبیین دقیق مفاهیم قرآنی، پیامبر (ص) و برای تحقق بخشیدن آن جانشینان ایشان را هدایت کرده و با ارسال رسل، نعمت خود را بر بشریت تکمیل نمود.

بدون تردید تکامل معنوی و نیل به مسیر الی الله در پرتو حیات طیبه امکان پذیر است و تحقق حیات طیبه در فرایند زندگی در گرو داشتن “سواد زندگی” و به معنای دیگر مهارتهای زندگی است. کسانی که بتوانند در پرتو قرآن و عترت مهارت های زندگی را برای خود تفسیر و تعبیر نمایند قطعا “دقیق تر”،” جامع تر” و”پایدارتر” به حیات زندگی مد نظر قرآن خواهند رسید.

در دنیای امروز که از طرق مختلف در صدد تخریب بنیان خانواده هستند و  یک هجمه فرهنگی حساب شده را در راستای ترلزل خانواده رقم زده اند، برهمه فرض است که با نگاه عمیق، جامع وکاربردی، زندگی و مهارتهای آن را بر اساس قرآن، سیره و سنت پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع) را تحلیل، توصیف، تبیین وپیش بینی نمایند.

:

الف – تاریخچه گیاه سیب زمینی

ب – مشخصات گیاه شناسی

سیب­زمینی گیاهی دو­لپه، یکساله و از خانواده Solanaceae می­باشد. برگ­ها مرکب، گل­ها پنج قسمتی و دارای رنگ­های متفاوتی هستند. میوه­ها گرد تا تخم­مرغی (قطر 3-1 سانتی­متر یا بیشتر)، سبز رنگ، سبز متمایل به قهوه­ای یا قهوه­ای بوده و به هنگام رسیدن قرمز تا بنفش رنگ
می­شوند و حاوی بیش از 200 تا 300 بذر هستند. ساقه معمولاً سبز رنگ است اما گاهی قرمز یا بنفش، زاویه­دار، علفی و در اواخر فصل در قسمت­های پایینی نسبتاً چوبی می­شود. ریشه­ها منشعب و نیمه عمیق هستند که حداکثر عمق فعالیت آنها 60 سانتی­متر می­باشد ( هوكر[1]، 1990). لقاح در این گیاه به صورت خود­گشنی است و از لحاظ زمان رسیدن به ارقام زودرس، میان­رس و دیررس تقسیم می­شود.

اغلب گونه­هایی که به طور معمول مورد کشت قرار می­گیرند تتراپلوئید
(2n=4x=48 کروموزوم) هستند. همچنین چهار گونه دیپلوئید (24 کروموزوم)، دو گونه تریپلوئید (36 کروموزوم) و یک گونه پنتاپلوئید (60 کروموزوم) نیز گاهی مورد کشت قرار
می­گیرند. مهم­ترین گونه­ای که در سراسر جهان کشت می­شود Solanum tuberosum می­باشد که یک گونه تتراپلوئید است و دارای دو زیر گونه andigena و tuberosum می­باشد. زیر گونه andigena با طول روز کوتاه سازگاری پیدا کرده و زیر گونه tuberosum با طول روز بلند سازگار است. بررسی­های ژنتیکی نشان داده­اند که 32 رقم مورد کشت در هند از زیر گونه tuberosum به دست آمده­اند.

ج – شرایط محیطی

سیب­زمینی به طور مشخص متعلق به مناطق معتدل سرد با ارتفاع تقریبی 2000 متر یا ارتفاعات بالاتر در مناطق گرمسیری است. این گیاه به شب­های خنک و خاک دارای زهکشی مناسب و رطوبت کافی نیاز دارد و در عرض­های جغرافیایی پایین در مناطق گرم تولید خوبی ندارد (هوكر، 1990). خاک لومی- شنی حاصلخیز برای این گیاه مناسب است. دمای مناسب برای رشد 20-15 درجه سانتیگراد است و دمای بالای 29 درجه تولید غده را کاهش می­دهد. این محصول تا انتهای دوره رشد به 9-7 بار آبیاری نیاز دارد.

د- اهمیت اقتصادی و سطح زیر کشت

طبق آمار سازمان خوار و بار جهانی کشاورزی (FAO)[1] در سال 2007، میزان تولید کل سیب­زمینی در جهان 321736483 تن گزارش شده 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

  که بیشترین سهم مربوط به چین[2] با 72040000 تن و کمترین میزان مربوط به بنین[3] با تولید 30 تن می­باشد. سهم ایران 5240000 تن می­باشد. در قاره آسیا تولید کل 135607646 تن بوده و چین و بحرین به ترتیب بیشترین و کمترین تولید را دارا هستند.

در استان همدان سطح زیر کشت سیب­زمینی 3/26517 هکتار است که تماماً به صورت آبی کاشته می­شود. میزان تولید 77/966016 تن و عملکرد 68/36429 کیلوگرم می­باشد.

ه- بیماری­های سیب­زمینی

هر گیاهی در طول دوره رشد خود دستخوش آسیب­های مختلف ناشی از شرایط محیطی نامناسب (آب و هوا، نور، رطوبت و خاک)، حمله آفات و عوامل بیماری­زا (قارچ، باکتری، ویروس، نماتد و مایکوپلاسما) می­باشد. در واقع بیماری به برهم­کنش بین میزبان و بیمارگر گفته می­شود که تولید و قابلیت استفاده محصول را دچار مشکل می­کند. شرایط محیطی نامساعد حتی در غیاب عامل بیماری­زا به تنهایی برای صدمه به گیاه کفایت می­کند.

گیاه سیب­زمینی نیز از این آسیب­ها در امان نیست. تحت تأثیر عوامل محیطی و ژنتیکی و نوع رقم، ممکن است میزان محصول، اندازه غده­ها و بازارپسندی آنها کاهش یابد. عوامل قارچی، باکتریایی، ویروسی، مایکوپلاسمایی و نماتدهای زیادی به سیب­زمینی حمله می­کنند. برای مثال در سال 1845 بیماری لیت بلایت[1] ناشی از قارچ Phytophthora infestans به سرعت در غرب ایرلند گسترش یافت و باعث از بین رفتن قسمت اعظم محصول سیب­زمینی شده و قحطی شدیدی را در پی داشت.

از جمله بیماری­های قارچی مهم می­توان به شانکر رایزوکتونیایی ناشی از
 Rhizoctonia solani، پژمردگی­های فوزاریومی و پوسیدگی ریشه فوزاریومی ناشی از گونه­های Fusarium، پژمردگی ورتیسیلیومی ناشی از Verticillium albo-atrum، پوسیدگی ساقه ناشی از Sclerotium rolfsii، کپک سفید ناشی ازSclerotinia sclerotiorum، پوسیدگی صورتی با عامل Phytophthora erythroseptica، لکه موجی ناشی از Alternaria solani و خال سیاه ناشی از Colletotrichum coccodes اشاره کرد.

باکتری­های Pectobacterium carotovorum pv.carotovorum عامل ساق سیاه،
Erwinia spp. عامل ایجاد پوسیدگی نرم، Streptomyces scabies عامل جرب پودری و
Ralstonia solanacearum عامل پژمردگی باکتریایی از جمله عوامل باکتریایی زیان­آور
سیب­زمینی هستند.

نماتد طلایی سیب­زمینی (Globodera rostochinensis)، نماتد مولد زخم غده (Pratylenchus penetrans) و ویروس X سیب­زمینی از جمله دیگر عوامل بیماری­زا به شمار می­آیند.

و- اهمیت موضوع تحقیق

ازآنجاکه استان همدان یکی از مراکز مهم سیب­زمینی­کاری کشور محسوب می­شود و قارچ
C. coccodes و باکتری R. solanacearum از عوامل بیماری­زای مهم این گیاه در این منطقه هستند، انجام تحقیقی پیرامون آنها ضروری به نظر رسید. این عوامل در مزارع سیب­زمینی استان وجود داشته و خسارات قابل توجهی را به این محصول وارد می­سازند. به دلیل اینکه تکثیر
سیب­زمینی با استفاده از غده صورت می­گیرد و همچنین این دو بیمارگر توسط غده نیز منتقل
می­شوند و احتمال آلودگی خاک نیز حتماً وجود دارد، بسته به شرایط، بیماری­های مذکور تقریباً هر ساله خسارت زیادی به محصول سیب­زمینی وارد می­سازند. همانطورکه می­دانیم گیاه در یک زمان می­تواند تحت تأثیر عوامل بیماری­زای مختلف قرار گیرد. حضور یک بیمارگر به همراه سایر عوامل بیماری­زا در گیاه ممکن است اثراتی روی یکدیگر داشته باشند. پیرامون این موضوع تحقیقات متعددی در دنیا انجام شده که به مواردی از آنها اشاره می­شود. برهم­کنش بین چهار عامل R. solani، V. dahliae، C. coccodes و Pratylenchus penetrans میزان کلونیزاسیون بافت­های ریشه و ساقه را تحت تأثیر قرار می­دهد (کاتکان[2] و همکاران، 1985). بر اساس مطالعات صورت گرفته توسط تسرور[3] و هازانوفسکی[4] (2001)، تلقیح هم­زمان C. coccodes و
V. dahliae روی ایجاد علائم در ارقام مختلف سیب­زمینی اثرات متفاوتی داشته است.

در ادامه این بررسی­ها و به منظور آگاهی از وجود یا عدم وجود چنین روابطی بین قارچ و باکتری مورد نظر تصمیم بر انجام این تحقیق گرفته شد. دانستن این موضوع می­تواند تا حدی در مدیریت بیماری و به تبع آن کاهش خسارت و هزینه­ها موثر باشد و لزوم استفاده از غده­های عاری از آلودگی، کشت در خاک بدون آلودگی و استفاده از آب سالم را گوشزد نماید.

افزایش استفاده از تکنیک­های بیولوژی مولکولی در بیماری­شناسی گیاهی در چند سال گذشته باعث افزایش تعداد مقالات در نشریات قارچ­شناسی و بیماری­شناسی گیاهی شده که حاوی اطلاعات زیادی راجع به تغییرات ژنتیکی بیمارگرهای گیاهی هستند. تقریباً همه بیمارگرهای گیاهی دارای تنوع درون­گونه­ای و بین­گونه­ای هستند. این تنوع با تکنیک­های مختلف قابل بررسی است. این تکنیک­ها به سه دسته تقسیم می­شوند: روش­های مبتنی بر ویژگی­های ظاهری،
روش­های مبتنی بر DNA و روش­های مبتنی بر پروتئین.

SDS-PAGE[5] یکی از روش­های مورد استفاده در بررسی­های مولکولی است و برای تفکیک زیرواحدهای پروتئینی و فرآورده­های حاصل از پی­سی­آر[6] استفاده می­شود. به منظور بررسی الگوی پروتئینی موجودات مختلف، پروتئین آنها استخراج و در ژل پلی­اکریل آمید در میدان الکتریکی قرار داده می­شود. پروتئین­ها بر اساس وزن مولکولی در داخل ژل از هم جدا می­شوند. پس از طی مراحل مختلف اعم از رنگ­آمیزی و رنگ­بری، باندهای پروتئینی در ژل قابل روئیت بوده و می­توان آنها را مورد بررسی قرار داد.

به منظور بررسی تنوع درون­گونه­ای قارچ C. coccodes از نشانگر مولکولی RAPD استفاده شد. RAPD کاربرد زیادی در مطالعات مولکولی دارد و از لحاظ اقتصادی به صرفه می­باشد.

[1] Late Blight

[2] Kotcon

[3] Tsror

[4] Hazanovsky

[5] SDS-Polyacrylamide Gel Electrophoresis

[6] Polymerase Chain Reaction

[1] Food and Agriculture Organization

[2] China