نگرش فراگیر و همهجانبه به مدیریت مصرف آب در بخشهای مختلف تنها راه برای حل بحران آب است، تا در پرتو درک اهمیت این ماده حیاتی، بتوان با مدیریت علمی و دقیق، بهرهوری آن را بیش از پیش ارتقاء داد. زیرا بیش از 97 درصد از آبهای کره زمین بصورت آب شور است که در اقیانوسها جای گرفته و 15/2 درصد از 5/2 درصد آب شیرین باقیمانده بصورت یخ قطبی است در نتیجه فقط 65/0 درصد از آب شیرین قابل استفاده میباشد که 16/0 درصد از آن به شکل بخار در جو موجود است و آب باقیمانده که 49/0 درصد کل آب شیرین کره زمین را تشکیل میدهد بصورت آبهای زیرزمینی یا سطحی در دریاچهها، رودخانهها، نهرها موجود میباشد اما تمامی این منابع آب الزاماً از لحاظ اقتصادی قابل مدیریت و بهرهبرداری نیستند (هاشمینیا، 1383). استان گیلان با برخورداری از حدود 600 هکتار سطح زیر کشت توتون و با متوسط عملکرد 1500 کیلوگرم در هکتار بعد از استان های مازندران و گلستان سهم مهمی در تولید توتون کشور و از نظر صنعت ساخت سیگار مقام اول را در خاورمیانه دارد (بینام، 1392). سطح زیر کشت توتون در دنیا 69/3 میلیون هکتار و تولید سالانه آن 88/6 میلیون تن و عملکرد آن در کشورهای در حال توسعه حدود 6/1 و در کشورهای توسعه یافته حدود 2/2 تن در هکتار است (جدول 1- 1). سازمان خواروبارجهانی ((FAO, 2009 . همچنین سطح زیر کشت توتون در ایران حدود 5 هزار هکتار با تولید سالانه 14700 تن برآورد گردیده است (FAO, 2009) .توتون در استانهای شمالی کشور بیشتر بدون آبیاری (دیم) و در استانهای آذربایجان غربی و کردستان به صورت آبی کشت می شود. تغییرات عوامل اقلیمی در سالهای اخیر از جمله افزایش درجه حرارت هوا، کاهش میزان بارش و پراکنش نامنظم آن در طول مرحله رشد موجب ایجاد تنش خشکی در مراحل مختلف رشد گیاه شده و میزان عملکرد را در شرایط دیم به طور قابل ملاحظهای کاهش داده است )بیگلویی و همکاران، 1385). آبیاری گزینه با ارزشی برای افزایش بهرهوری آب در اراضی کشت دیم است و بدون توجه به آن دستیابی به عملکرد مطلوب در شرایط دیم امکان پذیر نمیباشد. کم آبی همانند آب بیش از حد نیاز به طور معنیداری موجب کاهش عملکرد و کیفیت توتون میشود. از این رو آبیاری به مقدار کافی و در زمان مناسب در عملکرد توتون نقش بسزایی دارد. بارش باران ملایم همراه با هوای ابری پس از نشاءکاری، بارش سبک در اوایل مرحله رشد و باران ملایم همراه با هوای روشن و آفتابی در مرحله رشد سریع و عدم بارش در مرحله برگ چینی (بارش در این مرحله از رشد موجب شسته شدن صمغ سطح برگها و کاهش کیفیت برگ می شود) بهترین شرایط برای رشد در مزرعه میباشد. توتون گیاهی است که بر اساس نحوه خشکانیدن در چهار گروه گرمخانهای[1]، هواخشک[2]، آفتابخشک[3] و آتشخشک[4] طبقهبندی میشود و کشت اصلی توتونکاران گیلانی، توتونهای تیپ غربی مانند رقم COKER347 (V1) که عموما” برگدرشت بوده و در گرمخانه خشک میشوند، میباشد. بنابراین بکارگیری برنامه کامپیوتری کراپوات در قالب طرح تحقیقاتی میتواند جهت تعیین زمان و مقدار آب مورد نیاز (مدیریت آبیاری) در عملکرد کمی و کیفی توتونهای ارقام تجاری PVH19 (V2) ، ULT138 (V3) و رقم محلی COKER347 (V1) که از توتونهای گرمخانهای محسوب می شوند نقش بسزایی داشته باشد.
1-2- بیان مسئله
خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir
توتون یکی از محصولات با ارزش کشاورزی و صنعتی است که در شرایط مختلف آب هوایی در بیش از صد کشور دنیا کشت می شود و در اقتصاد بعضی از آنها تاثیر بسزایی دارد . با توجه به اینكه بزرگترین کارخانه سیگارت سازی خاور میانه در استان گیلان قرار دارد و در سالهای اخیر به دلیل رقابت شدید كشتهای رقیب در منطقه و كم شدن چشمگیر سطح زیر كشت توتون از یك سو و كاهش نزولات آسمانی و پراكنش نامنظم آن در طول فصل رشد از سوی دیگر موجب پایین آمدن عملكرد در واحد سطح گردیده و هر ساله ارز زیادی صرف واردات توتون میشود بنابراین برای تامین توتون كارخانههای سیگارت سازی، نیاز به افزایش عملکرد در واحد سطح با اعمال مدیریت آبیاری میباشد. با توجه به تحقیقات انجام گرفته، نیاز آبی توتون از نظر ارقام و مراحل رشد گیاه بسیار متفاوت است به گونه ای که آبیاری بلافاصله بعد از عمل نشاکاری غیر از مواقع خشکی و گرمای شدید توصیه نمیشود زیرا حداکثر نیاز آبی آن 50 الی 70 روز بعد از نشاکاری (Ananymous, 1998) است وکمبود آب در اواسط مرحلة توسعه موجب کاهش رشد و کوچکتر ماندن برگها میشود و کمبود شدید آن در طول مرحله گلدهی و رسیدگی، موجب تأخیر در مرحله برداشت محصول و در نتیجه کاهش وزن برگ و ترکیبات شیمیایی آن میشود (Doorenbos and Kassam, 1986). در توتون کم آبی همانند آب بیش حد نیاز بطور معنیداری موجب کاهش عملکرد كمی و كیفی آن میشود، از این رو آبیاری به مقدار کافی و در زمان مناسب (مدیریت آبیاری) در عملکرد توتون نقش به سزایی دارد. بنابراین افزایش عملکرد کمی و کیفی توتون بدون توجه به ارقام و اعمال مدیریت آبیاری امکان پذیر نمیباشد. در این آزمایش ارقام توتون Coker347 , ULT138 و PVH19 با سه سطح 50، 75 و100 درصد نیاز آبی با استفاده از مدل CROPWAT بر اساس شرایط آب و هوایی سال 1389 منطقه در مرکز تحقیقات توتون رشت جهت مقایسه عملکرد كمی و كیفی با رویکرد صرفه اقتصادی مورد آزمایش قرار گرفت.
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
در استان گیلان توتون طی سالیان گذشته عمدتاً بدون آبیاری کشت میشد و معمولاً بجز آب نشاءکاری آب دیگری در طول دوره داشت به آن داده نمیشد. و این در شرایطی بود که میزان بارندگی استان بیش از 1500 میلیمتر در سال بود. در سالهای اخیر به دلیل کاهش میزان بارندگی و نامنظمی پراکنش آن بویژه در طول دوره رشد، توتونکاران ناگزیر به انجام آبیاری تکمیلی گردیدهاند. اما بعلت بیاطلاعی از نیاز آبی توتون، در بسیاری از مناطق بیشتر و کمتر از نیاز واقعی گیاه آبیاری انجام میگیرد. در حال حاضر جمعیت کشور بیش از 70 میلیون نفر است و برای تولید 65 میلیون تن محصول حدود 85 میلیارد متر مکعب آب ( با کارایی 62/0 کیلوگرم با مصرف 1000 لیتر) مصرف می شود. با توجه به پیشبینیهای انجام شده در 50 سال آینده جمعیت ایران به حدود 120 میلیون نفر خواهد رسید. مسئله مهم پیش روی کشاورزی کشور این است که با افزایش جمعیت چگونه میتوان تولیدات کشاورزی را به دو برابر مقدار کنونی یعنی 130 میلیون تن رساند؟ بنابراین با نگرش به منابع آبی به این واقعیت تلخ پی میبریم که هر چند زمین کشاورزی به قدر کافی داشته باشیم، منابع آبی اجازه استفاده دو برابر فعلی یعنی 170 میلیارد متر مکعب را نمیدهد. و این امر با توجه به قرار گرفتن ایران در گروه کشورهای « کمبود مطلق آب » مدیریت علمی و دقیق بهرهوری آب را بیش از پیش می طلبد.
1-4- فرضیهها
– مدیریت آبیاری با استفاده از برنامه CROPWAT میتواند در صرفهجویی مصرف آب مؤثر باشد.
– مدیریت آبیاری مناسب میتواند بر افزایش عملکرد کمی و کیفی توتون و اقتصادی بودن آن مؤثر باشد.
– افزایش سود اقتصادی محصول به ازاء هر واحد آبیاری در شرایط محدودیت آب با اعمال مدیریت صحیح آبیاری میتواند موجب گسترش تولید گیاه توتون در بین کشاورزان منطقه گردد.
1-5- اهداف تحقیق
- با استفاده از برنامه کامپیوتری CROPWAT مدیریت آبیاری برای کشت ارقام مختلف توتون در منطقه رشت موجب صرفه جویی در مصرف آب و افزایش عملکرد کمی و کیفی آن خواهد شد.
- با توجه به شرایط اقلیمی منطقه با اعمال مدیریت صحیح آبیاری میتوان تولید ارقام مناسب گیاه توتون را در منطقه از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نمود.
- نتایج حاصل از این تحقیق میتواند کاربرد چندگانه در مدیریت و برنامهریزی آبیاری از نظر افزایش بهرهوری آب جهت مقابله با بحران آن در مناطق تحت کشت توتون داشته باشد.
1-6- محدوده تحقیق
1-6-1- محدوده تحقیق از نظر موضوعی
با توجه به قرار گرفتن ایران در یک منطقه خشک و نیمه خشک و اختصاص دادن درصد بالایی از آب مصرفی به بخش کشاورزی نیاز به بالا بردن راندمان کاربرد آب احساس میشود. و یکی از راههای بالابردن راندمان و جلوگیری از هدر رفت آب توجه به مسأله نیاز آبی گیاهان میباشد. در این تحقیق با توجه به موقعیت جغرافیایی محل آزمایش علاوه بر اندازهگیری خواص مرفولوژیکی و خواص کیفی توتون، پارامترهای اقتصادی کشت سه رقم توتون مدیریت و محاسبه گردید.
1-6-2- محدوده تحقیق از نظر مکانی
آزمایش در مرکز تحقیقات توتون رشت با طول جغرافیایی 31َ و0 49 و عرض جغرافیایی 16َ و 0 37 و ارتفاع 5- متر از سطح دریا انجام گرفت.
1-6-3- محدوده تحقیق از نظر زمانی
تحقیق پیش رو در دو بخش زراعی و آزمایشگاهی که منجر به استخراج دادهها و اطلاعات مورد نیاز گردید در سال 1389 در مرکز تحقیقات توتون گیلان انجام و اطلاعات جمعآوری شده در سال 92 مورد تجزیه و تحلیل آماری و اقتصادی قرار گرفت.
1-7- توتون و اهمیت آن دراقتصاد کشورها
توتون از گیاهان صنعتی است و منشاء آن آمریکای جنوبی میباشد. این گیاه در دامنه وسیعی از شرایط آب و هوایی رشد میکند و کشورهایی مانند چین، آمریکا، برزیل، آرژانتین، زیمبابوه، اوگاندا، ترکیه، یونان، بلغارستان و ایتالیا در سطح وسیع و در بسیاری از کشورهای دیگر در حد محدودتری کشت و در اقتصاد برخی از آنها نقش بسزایی دارد، بطوریکه در بعضی از کشورها درآمد حاصل از این صنعت بخش مهمی از درآمد ملی را تشکیل میدهد. ایالات متحده آمریکا و جمهوری خلق چین بطور سنتی بزرگترین تولیدکنندگان توتون جهان هستند و مجموعا 40 درصد تولید جهانی را در سال 1975 دارا بودهاند. در دهه 70 سطح زیر کشت توتون تنها در گیلان حدود 5000 هکتار بود و بعد از شرکت نفت شرکت دخانیات یکی از شرکتهای سودآور بود و سهم بسزایی در اشتغال جوامع روستایی خصوصا در استانهای شمالی کشور داشت. اما علت کاهش سطح زیر کشت آن در سالهای اخیر درآمد بیشتر کشاورزان منطقه از کشت های رقیب مانند کیوی در منطقه تالش میباشد.
[1] Fluo cured
[2] Air cured
[شنبه 1400-05-16] [ 10:11:00 ق.ظ ]
|